Soạn bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu – Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo (Tập 2)

Hướng dẫn soạn bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu – Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo (Tập 2) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Nội dung chính: Bài viết “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” đã phản ánh rõ nét hai nhân vật tiêu biểu đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập ở Việt Nam trong thời kỳ thuộc địa Pháp.

Hướng dẫn đọc

Câu 1 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tóm tắt các sự kiện được kể trong văn bản trên.

Trả lời:

(1) và (2): Các sự kiện không “chính thức” – hành trình từ Marseille (Pháp) đến Việt Nam của ông Va-ren để thực hiện cam kết sau khi nhận chức Toàn quyền Đông Dương, bao gồm:

Ông Va-ren hứa công khai sẽ “chăm sóc” cụ Phan Bội Châu, nhưng việc di chuyển từ Marseille đến Sài Gòn mất đến 4 tuần.

Ông Va-ren được tiếp đón nồng nhiệt ở Sài Gòn trong khi cụ Phan Bội Châu đang bị giam giữ.

Từ Sài Gòn đến Hà Nội, ông Va-ren dừng lại ở Huế và được triều đình đón tiếp, trong khi cụ Phan Bội Châu vẫn bị cầm tù.

(3), (4): Các sự kiện “chính thức” bao gồm cuộc gặp gỡ giữa ông Va-ren và cụ Phan Bội Châu tại nhà tù Hoa Lò (Hà Nội) và phản ứng của cụ Phan Bội Châu trước sự “chăm sóc” của Toàn quyền, cụ thể là:

Ông Va-ren phát biểu dài dòng, tự hào về bản thân và khuyến khích cụ Phan Bội Châu hợp tác với “Mẫu quốc”.

Cụ Phan Bội Châu lắng nghe một cách im lặng và dửng dưng; tức là cụ vẫn bị giam giữ.

Chưa rõ cụ Phan Bội Châu đã phản ứng thế nào trước bài diễn thuyết. Người kể chuyện cung cấp hai nguồn thông tin cùng hai lời bình:

Thông tin từ nhân chứng thứ nhất và lời bình của người kể chuyện:

• Thông tin 1: “Một lính gác An Nam đã nhìn thấy một chút thay đổi trên mặt người tù qua song sắt; anh ta khẳng định rằng có thấy một nụ cười nhẹ trên môi người tù rồi ngay lập tức biến mất.”
• Lời bình 1: Nếu đúng như vậy, có thể cụ Phan Bội Châu đã cười một cách kín đáo và lặng lẽ như cánh ruồi lướt qua.

Thông tin từ nhân chứng thứ hai và lời bình của người kể chuyện:

• Thông tin 2: “Một nhân chứng khác khẳng định rằng Phan Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren.”
• Lời bình 2: “Điều đó cũng có thể xảy ra.”

Câu 2 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Ai là nhân vật chính trong truyện? Dựa vào đâu để khẳng định điều đó?

Trả lời:

Nhân vật chính: Phan Bội Châu.

Dựa vào tần suất xuất hiện của nhân vật trong văn bản.

Câu 3 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Liệt kê các hành động và lời nói của Va-ren trước và trong cuộc hội kiến với Phan Bội Châu tại nhà ngục Hỏa Lò, sau đó nêu nhận xét về:

a, Tính cách của nhân vật Va-ren.

b, Nghệ thuật miêu tả, thể hiện tính cách của nhân vật này của tác giả.

Trả lời:

Những hành động, lời nói của Va-ren trước và trong cuộc hội kiến với Phan Bội Châu tại nhà ngục Hỏa Lò:

Trước cuộc hội kiến:

• Va-ren hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu, nhà cách mạng bị bắt cóc từ Trung Quốc.
• Tuy nhiên, ông chỉ cam kết chăm sóc sau khi đã ổn định công việc của mình.

Trong cuộc hội kiến tại Hà Nội:

• Va-ren đến Hà Nội và gặp Phan Bội Châu đang bị giam giữ.
• Phan Bội Châu đã hy sinh mọi thứ để tránh xa bọn thực dân và sống xa quê hương.
• Va-ren tuyên bố sẽ “chăm sóc” Phan Bội Châu, nhưng thực tế, trong suốt bốn tuần, cụ Phan Bội Châu vẫn bị giam giữ.

Nhận xét:

a, Tính cách của nhân vật Va-ren: Va-ren là một quan chức thực dân Pháp, đại diện cho chế độ thuộc địa. Ông hứa sẽ chăm sóc Phan Bội Châu nhưng không thực hiện cam kết và thờ ơ với số phận của người chiến sĩ đấu tranh cho độc lập.

b, Nghệ thuật miêu tả, thể hiện tính cách nhân vật: Tác giả miêu tả Va-ren qua hành động và lời nói, tạo nên hình ảnh rõ nét về tính cách của ông. Sự phản bội và thờ ơ của Va-ren trước tình hình của Phan Bội Châu cho thấy tính cách bất nhân và vô tâm của một quan chức thực dân.

Câu 4 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Điền vào bảng dưới đây và liệt kê các chi tiết khắc họa chân dung của nhân vật Phan Bội Châu trong văn bản:

Từ bảng trên, cho biết:

a, Một số nét khác biệt trong tính cách của hai nhân vật Phan Bội Châu và Va-ren:

Va-ren: Được mô tả là một viên toàn quyền gian trá, lố bịch, đại diện cho chế độ thực dân Pháp phản động ở Đông Dương.

Phan Bội Châu: Là một người tù kiên cường, bất khuất, xứng đáng là vị anh hùng xả thân vì nghĩa lớn, tiêu biểu cho khí phách dân tộc.

b, Sự khác biệt trong cách miêu tả, thể hiện tính cách của hai nhân vật:

Va-ren: Tác giả sử dụng nhiều từ ngữ và hình thức ngôn ngữ trần thuật để thể hiện tính cách của Va-ren, tập trung vào những hành động và lời nói của ông.

Phan Bội Châu: Tác giả sử dụng sự im lặng và những lời bình luận đối lập để khắc họa tính cách của Phan Bội Châu. Trong cuộc đối thoại tưởng tượng giữa Va-ren và Phan Bội Châu, chỉ có Va-ren nói, còn Phan Bội Châu im lặng, cho thấy một sự đối lập rõ ràng trong cách miêu tả và thể hiện nhân vật.

Câu 5 (trang 78 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Câu chuyện được kể từ góc độ nào? Các nhân vật và sự kiện trong câu chuyện được nhìn từ quan điểm của ai? Cách sử dụng góc độ và quan điểm này có ảnh hưởng như thế nào?

Trả lời:

Góc độ kể chuyện: Ngôi thứ ba.

Quan điểm: Từ góc nhìn của người kể chuyện.

Ảnh hưởng:

• Tạo sự khách quan và toàn diện: Sử dụng ngôi thứ ba giúp tạo ra một cái nhìn khách quan hơn về câu chuyện, cho phép người đọc tiếp cận thông tin từ nhiều góc độ khác nhau mà không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc cá nhân của nhân vật.
• Khắc họa đa chiều: Ngôi kể này giúp miêu tả và phát triển các nhân vật một cách chi tiết và phong phú, làm rõ sự khác biệt và tương phản giữa các nhân vật trong câu chuyện.
• Tạo hiệu ứng bất ngờ: Ngôi thứ ba cũng có thể tạo ra sự bất ngờ và tạo cảm giác hồi hộp cho người đọc khi tiết lộ thông tin mà nhân vật không biết hoặc không thể biết.
• Truyền tải thông điệp của tác giả: Ngôi kể này cho phép tác giả đưa ra nhận định và phản ánh về các nhân vật và sự kiện, từ đó truyền đạt thông điệp và quan điểm của mình một cách rõ ràng hơn.

Câu 6 (trang 79 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Đánh giá về việc đặt nhan đề và cách kết thúc của văn bản.

Trả lời:

Nhan đề: Cụm từ “những trò lố” trong tiêu đề tác phẩm mang ý nghĩa châm biếm. Trong khi từ “trò” thường liên quan đến trẻ em, khi áp dụng cho người lớn, nó gợi lên sự mỉa mai và hài hước. “Lố” có nghĩa là lố bịch và buồn cười. Ở đây, “những trò lố” ám chỉ những hành động kém hiệu quả và sự lố bịch của Va-ren trong cuộc đối thoại với Phan Bội Châu, không đạt được kết quả mong muốn và chỉ nhận lại sự khinh bỉ từ người tù cách mạng.

Kết thúc văn bản: Tác giả kết thúc câu chuyện bằng cách tiếp tục miêu tả thái độ của Phan Bội Châu:

• Lời của chú lính: Đề cập đến việc Phan Bội Châu có vẻ như đã nhếch mép một chút trước khi quay lại sự im lặng, cho thấy Va-ren chỉ là một đối tượng đáng để khinh bỉ trong mắt ông.
• Lời bình của tác giả: Tác giả gợi ý rằng Phan Bội Châu có thể đã mỉm cười một cách kín đáo và thầm lặng, phản ánh thái độ khinh bỉ đối với kẻ thù của mình.

Câu 7 (trang 79 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Xác định chủ đề và thông điệp của tác phẩm.

Trả lời:

Chủ đề: “Những trò lố” của Toàn quyền Va-ren trong việc “chăm sóc” Phan Bội Châu sau khi nhậm chức.

Thông điệp: Công luận không nên kỳ vọng vào những điều tốt đẹp từ các viên chức thực dân như Va-ren, vì bản chất của họ chỉ là những kẻ ba hoa, giả dối và trơ tráo. Tác phẩm phản ánh sự thất vọng về sự giả dối và lừa dối trong chính sách của chính phủ thực dân Pháp đối với các nhà hoạt động yêu nước Việt Nam.

Câu 8 (trang 79 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhận xét về mức độ phù hợp giữa mục đích sáng tác, nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật của tác phẩm.

Trả lời:

Mục đích sáng tác: Tác phẩm nhằm ca ngợi và tôn vinh nhà ái quốc Phan Bội Châu, đồng thời châm biếm và chỉ trích Toàn quyền Va-ren, qua đó phê phán chính sách giả dối và thù địch của chính phủ thực dân Pháp đối với các nhà ái quốc Việt Nam.

Sự phù hợp trong cách lựa chọn và sử dụng hình thức nghệ thuật:

• Sử dụng ngôi kể thứ ba: Tác giả chọn ngôi kể thứ ba để cung cấp một cái nhìn khách quan và toàn diện về các sự kiện và nhân vật.
• Tạo sự đối lập rõ rệt: Tác giả đã khéo léo tạo ra sự đối lập giữa lời hứa của Va-ren và thực tế hành động của ông, làm nổi bật sự giả dối và lố bịch của nhân vật này. 
• Kết thúc mở và ẩn ý: Cách kết thúc của tác phẩm với sự im lặng của Phan Bội Châu và các chi tiết miêu tả tinh tế về phản ứng của ông tạo ra một không gian mở cho sự suy ngẫm của người đọc.
• Lời bình của tác giả: Lời bình và phân tích của tác giả, đặc biệt là các chi tiết miêu tả sự khinh bỉ và mỉa mai của Phan Bội Châu, giúp làm rõ thông điệp của tác phẩm và nhấn mạnh sự châm biếm đối với Va-ren. 

Nhìn chung, hình thức nghệ thuật của tác phẩm hoàn toàn phù hợp với mục đích sáng tác và nội dung tư tưởng, góp phần làm nổi bật sự giả dối của chính quyền thực dân và tôn vinh phẩm giá của nhà ái quốc Phan Bội Châu.

Với những hướng dẫn soạn bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu – Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo (Tập 2) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.