Soạn bài Nguyên tiêu – Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo (Tập 2)
Hướng dẫn soạn bài Nguyên tiêu – Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo (Tập 2) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 69 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): Chia sẻ với các bạn trong lớp cảm nhận của bạn về một bài thơ hoặc câu thơ hay của tác giả Hồ Chí Minh, trong đó có hình ảnh vầng trăng hoặc hình ảnh mùa xuân.
Trả lời:
Bài thơ có hình ảnh vầng trăng: “Vọng nguyệt”
– Được trích từ tập thơ Nhật ký trong tù (1942 – 1943).
– Nhật ký trong tù được sáng tác từ tháng 8 năm 1942 đến tháng 9 năm 1943.
– Đây là một tập thơ chữ Hán gồm 133 bài, được viết trong thời gian Hồ Chí Minh bị giam giữ ở Quảng Tây, Trung Quốc, bởi chính quyền Tưởng Giới Thạch.
– Tập thơ không chỉ ghi lại cuộc sống trong tù mà còn lên án chế độ hà khắc của chính quyền Tưởng Giới Thạch.
Đọc văn bản
Tưởng tượng: Hãy hình dung không gian đêm rằm tháng Giêng với sự bao la, rộng lớn tràn ngập ánh trăng.
Theo dõi: Chú ý hình ảnh con thuyền chở trăng trong hai dòng thơ cuối, thể hiện sức lan tỏa của ánh trăng trong đêm rằm.
Sau khi đọc
Nội dung chính: Bài thơ miêu tả vẻ đẹp của ánh trăng sáng trong chiến khu Việt Bắc những năm đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng thời thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm và lòng yêu nước sâu nặng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Câu 1 (trang 70 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): Xác định bố cục của bài thơ.
Trả lời:
Dòng 1: Khai mở: Mở đầu ý của bài thơ, miêu tả vẻ đẹp của đêm rằm tháng Giêng.
Dòng 2: Thừa: Làm rõ thêm ý và mạch cảm xúc của phần khai, thể hiện sắc xuân của sông, nước và bầu trời.
Dòng 3: Chuyển: Chuyển sang ý mới, kết nối mùa xuân với hoạt động kháng chiến giữa không gian rộng lớn và đêm rằm.
Dòng 4: Hợp: Kết thúc bằng hình ảnh con thuyền chở đầy ánh trăng, gợi cảm giác về đêm xuân.
Câu 2 (trang 70 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): Cho biết trong hai dòng thơ đầu:
a, Cảnh đêm nguyên tiêu được gợi tả với những nét đặc trưng nào?
Trả lời:
- Trăng tròn đầy: “Nguyệt chính viên” biểu thị sự tròn đầy của ánh trăng.
- Sông xuân và nước: “Xuân giang, xuân thuỷ” liên kết với sức xuân của bầu trời, tạo nên không gian bao la, tràn ngập sức sống.
- Hình ảnh ánh trăng rọi sáng: Tạo cảm giác không gian rộng lớn và tràn đầy ánh sáng.
b, Hình ảnh, từ ngữ, vần, nhịp trong nguyên tác có tác dụng như thế nào trong việc gợi tả những nét đặc trưng ấy?
Trả lời:
- Hình ảnh cây me: Gợi lên cảm giác ấm cúng và yên bình, biểu hiện đặc trưng không thể phai nhạt.
- Vần “uyên”: Các từ như “duyên”, “chuyền”, “huyền” tạo ra sự mềm mại, dịu dàng và thơ mộng.
- Khổ 4: Cảnh vật được đặt trong không gian rộng lớn, buồn bã, với hình ảnh cánh đồng cò lúa bay và từ láy “gấp gấp”, “phân vân” gợi cảm giác vội vã và nghẹt thở.
Câu 3 (trang 70 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): So với hai dòng thơ đầu, bức tranh đêm nguyên tiêu ở hai dòng thơ cuối có điểm khác biệt gì? Theo bạn, vai trò của dòng thơ thứ ba “Yên ba thâm xứ đàm quân sự” (Giữa nơi khói sóng thăm thẳm, bàn bạc việc quân) trong việc tạo ra sự khác biệt đó là gì?
Trả lời:
“Yên ba thâm xứ đàm quân sự”:
- Hình ảnh quân đội đang thảo luận về việc quân giữa không gian mịt mù khói sóng, mang lại một cảm giác nghiêm túc và trọng đại.
- Khung cảnh này phản ánh hoạt động cách mạng và tình hình kháng chiến chống thực dân Pháp, thể hiện sự căng thẳng và quyết tâm trong cuộc đấu tranh.
“Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền”:
- Ánh trăng chiếu sáng con thuyền, tạo nên một hình ảnh đẹp và lãng mạn trong đêm khuya.
- Thuyền trở về dưới ánh trăng gợi lên hình ảnh bình yên và hòa bình, đối lập với sự căng thẳng của hoạt động quân sự.
Tóm lại: Dòng thơ thứ ba với hình ảnh bàn bạc việc quân tạo ra sự khác biệt giữa cảnh thiên nhiên lãng mạn và hoạt động cách mạng nghiêm túc, làm nổi bật tâm hồn và tinh thần của người lính trong bài thơ.
Câu 4 (trang 70 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): Bạn cảm nhận thế nào về hình ảnh con thuyền chở trăng trong dòng thơ cuối “Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền” (Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng)?
Trả lời:
Hình ảnh con thuyền chở trăng trong dòng thơ cuối của bài “Nguyên Tiêu” tạo ra một cảm giác vừa lãng mạn vừa tinh tế. Con thuyền trở về dưới ánh trăng, tạo nên một khung cảnh đẹp đẽ và thơ mộng. Ánh trăng chiếu xuống con thuyền như một sự chào đón từ thiên nhiên đối với những người lính trở về sau một đêm dài. Cảnh tượng này không chỉ mang lại vẻ đẹp lãng mạn mà còn gợi lên cảm giác bình yên và an lành, như một sự động viên và khích lệ cho những người chiến đấu trong cuộc kháng chiến.
Câu 5 (trang 70 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu cảm nhận của bạn về tâm hồn, phong thái của nhà thơ Hồ Chí Minh qua bài thơ.
Trả lời:
Tâm hồn thanh tịnh và tinh tế: Bài thơ “Nguyên Tiêu” được viết theo thể thơ tứ tuyệt với phong cách và thần thái của thơ Đường, thể hiện sự thanh tịnh và tinh tế trong cảm nhận của tác giả. Hình ảnh ánh trăng, dòng sông, và con thuyền được sử dụng một cách nhẹ nhàng và uyển chuyển, phản ánh tâm trạng yên bình và sâu lắng của Hồ Chí Minh.
Sự kết hợp giữa cổ điển và hiện đại: Mặc dù bài thơ có những yếu tố cổ điển, nhưng vẫn mang một hơi thở hiện đại, phù hợp với thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà lãnh đạo, mà còn là một nhà thơ tài hoa biết cách hòa quyện giữa truyền thống và sự đổi mới.
Tinh thần đoàn kết và lãnh đạo sáng suốt: Bài thơ thể hiện tinh thần đoàn kết của quân đội trong cuộc kháng chiến, cũng như khả năng lãnh đạo sáng suốt của Đảng. Hình ảnh bàn bạc việc quân trong không gian khói sóng thăm thẳm phản ánh sự quyết tâm và trách nhiệm trong cuộc đấu tranh.
Tóm lại: Bài thơ “Nguyên Tiêu” không chỉ là một tác phẩm về vẻ đẹp thiên nhiên mà còn phản ánh tâm hồn, tinh thần và phong thái của Hồ Chí Minh, thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa cảm xúc cá nhân và ý chí cách mạng.
Câu 6 (trang 70 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2): Nhiều nhà nghiên cứu văn học nhận định rằng thơ của Hồ Chí Minh thường thể hiện sự kết hợp giữa yếu tố cổ điển và hiện đại. Bài thơ “Nguyên Tiêu” có làm rõ sự kết hợp này không? Tại sao?
Trả lời:
Bài thơ “Nguyên Tiêu” của Hồ Chí Minh là một ví dụ điển hình cho sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố cổ điển và hiện đại trong thơ ca.
Yếu tố cổ điển: Bài thơ sử dụng các hình ảnh truyền thống như ánh trăng, con thuyền, dòng sông và bầu trời mùa xuân, tất cả đều gắn bó với hình ảnh cổ điển của thơ Đường. Những hình ảnh này không chỉ mang lại vẻ đẹp thanh thoát mà còn phản ánh sự kế thừa và tôn vinh phong cách thơ ca cổ điển.
Yếu tố hiện đại: Sự xuất hiện của cụm từ “Đàm quân sự” mang đến một cảm giác của thời đại mới, phản ánh bối cảnh lịch sử và hoạt động cách mạng trong thời kỳ kháng chiến. Bài thơ không chỉ miêu tả thiên nhiên mà còn khắc họa tâm trạng và tinh thần của người lính trong cuộc chiến chống thực dân Pháp, thể hiện rõ nét tình cảm và ý thức của thời đại.
Tóm lại: “Nguyên Tiêu” không chỉ giữ gìn vẻ đẹp và phong cách cổ điển mà còn tích hợp các yếu tố hiện đại, cho thấy sự sáng tạo và sự phát triển của phong cách thơ Hồ Chí Minh.
Với những hướng dẫn soạn bài Nguyên tiêu – Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo (Tập 2) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
