Soạn bài Dế chọi – Ngữ văn 9 – Cánh diều
Trong chương trình Ngữ văn 9 – Cánh diều, bài học “Dế chọi” mang đến cho chúng ta một câu chuyện đầy kịch tính và sâu sắc từ tác phẩm “Liêu Trai chí dị” của Bồ Tùng Linh. Câu chuyện không chỉ xoay quanh những trận đấu dế căng thẳng mà còn phản ánh những vấn đề xã hội thời phong kiến, đặc biệt là sự bất công và lạm dụng quyền lực. “Dế chọi” không chỉ là một câu chuyện giải trí mà còn chứa đựng những bài học giá trị về cuộc sống và đạo đức.
Đọc hiểu
Câu hỏi 1: Trò chơi chọi dế được ưa chuộng ở đâu, nảy sinh như thế nào?
Trả lời: Trò chơi chọi dế được ưa chuộng tại Trung Quốc vào thời Tuyên Đức. Ban đầu, trò chơi này không phải xuất phát từ dân gian mà do viên quan lệnh huyện Hoa Âm muốn lấy lòng quan trên, nên tìm cách kiếm lợi bằng việc chọi dế. Quan huyện thấy trò chơi này thú vị nên đã mang nó vào cung để tiếp tục tổ chức. Từ đó, trò chọi dế không chỉ phổ biến trong cung đình mà còn lan ra ngoài dân gian, trở thành một thú vui được nhiều người ưa chuộng.
Câu hỏi 2: Thành Danh là người thế nào?
Trả lời: Thành Danh là một đồng sinh (học trò chuẩn bị thi) nhưng không thể tiếp tục học vì nhà nghèo. Anh ta là người rất hiếu thảo và chăm chỉ, tuy nhiên, do gia cảnh khó khăn, anh không thể thực hiện được ước mơ học hành. Sau đó, Thành Danh bị một viên quan ép buộc phải đi chân đích chức (một chức vụ thấp kém) để kiếm sống. Mặc dù rất cố gắng thoát khỏi tình cảnh này, Thành Danh vẫn không thể thoát khỏi cảnh nghèo khó và mắc nợ.
Câu hỏi 3: Chủ ý yếu tố kì lạ trong việc đi tìm bắt dế của Thành Danh?
Trả lời: Chủ ý yếu tố kì lạ trong việc đi tìm bắt dế của Thành Danh được thể hiện qua việc anh ta tìm thấy con dế nhờ sự hướng dẫn bí ẩn. Khi vợ Thành mang giấy đi xem bói để tìm cách bắt dế, người thầy bói chỉ vẽ một hình ảnh tương tự như hình tượng của Đại Phật Cảo, hướng dẫn Thành đào dưới gốc cây để tìm dế. Điều kì lạ là khi Thành đào theo hướng dẫn, anh tìm thấy con dế đúng như mong đợi, gợi lên sự huyền bí và may mắn trong quá trình này.
Câu hỏi 4: Điều gì đã xảy ra với vợ con của Thành Danh?
Trả lời: Trong câu chuyện, vợ con của Thành Danh đã trải qua một sự việc vô cùng đáng thương. Khi Thành Danh nghe tin vợ con mình đã chết, anh vô cùng đau đớn và lập tức chạy về nhà. Anh phát hiện rằng con của mình đã không may bị rơi xuống giếng và qua đời. Tuy nhiên, sau đó, khi mọi người đang chuẩn bị đưa thi thể đứa trẻ đi chôn cất, thì bất ngờ đứa trẻ tỉnh lại và sống lại một cách kỳ diệu. Điều này mang đến niềm vui và sự nhẹ nhõm cho Thành Danh và gia đình sau một thời gian dài đau khổ.
Câu hỏi 5: Chú dế của Thành Danh có đặc điểm gì đáng chú ý?
Trả lời: Chú dế của Thành Danh được miêu tả là một con dế đặc biệt với màu sắc “đuôi dài, đằng vỏ xanh, chân hoa mai”, tạo nên vẻ bề ngoài rất ấn tượng và khác thường. Đặc biệt, chú dế này được cho là rất mạnh mẽ và có khả năng chiến đấu vượt trội so với những con dế khác. Điều này được thể hiện qua các cuộc đấu dế mà chú dế của Thành Danh luôn chiến thắng một cách dễ dàng. Đặc điểm nổi bật này không chỉ khiến chú dế trở thành một tài sản quý giá mà còn mang lại cho Thành Danh những khoảnh khắc tự hào và hạnh phúc.
Câu hỏi 6: Chú dế của Thành Danh có điều gì khác thường?
Trả lời: Chú dế của Thành Danh không chỉ có ngoại hình đặc biệt mà còn sở hữu khả năng chiến đấu phi thường. Khi dế cất tiếng gáy và nhảy múa, âm thanh của nó có thể làm mê hoặc những người xung quanh, thậm chí là thu hút sự chú ý của quan triều. Sự khác thường của chú dế này còn thể hiện ở việc nó luôn chiến thắng các đối thủ trong những trận đấu dế. Chính nhờ đặc điểm này, chú dế đã mang lại nhiều lợi ích và sự thay đổi lớn trong cuộc sống của Thành Danh.
Câu hỏi 7: Thành Danh đã được hưởng lợi gì từ chú dế này?
Trả lời: Thành Danh đã được hưởng rất nhiều lợi ích từ chú dế này. Trước tiên, chú dế giúp Thành Danh chiến thắng trong các cuộc thi chọi dế, điều này khiến Thành trở nên nổi tiếng và được quan huyện chú ý. Quan huyện đã dâng tấu với triều đình về tài năng của Thành Danh, và anh được Hoàng thượng ban thưởng, đồng thời được tiến cử làm quan. Không chỉ dừng lại ở đó, Thành Danh còn được miễn sai dịch và được phong tặng chức vị trong triều đình. Những lợi ích này giúp cuộc sống của Thành Danh thay đổi hoàn toàn, từ một người nghèo khó trở thành người có chức vị và cuộc sống giàu sang.
Câu hỏi 8: Chú dế kì lạ kia thực chất là ai?
Trả lời: Chú dế kì lạ kia thực chất là hóa thân của một vị thần. Theo phần kết luận của câu chuyện, chú dế là sự hiện thân của một phép màu từ thiên giới, được gửi xuống trần gian để giúp đỡ Thành Danh vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. Việc chú dế mang lại may mắn và thành công cho Thành Danh không chỉ là một sự tình cờ mà còn là một phần của số phận đã được định sẵn, giúp Thành thoát khỏi cảnh nghèo khó và đạt được danh vọng trong cuộc sống.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu hỏi 1: Dế chọi thuộc thể loại truyện nào? Em dựa vào yếu tố nào để xác định điều đó?
Trả lời: “Dế chọi” thuộc thể loại truyền kỳ. Đây là thể loại truyện thường kể về những sự kiện, nhân vật có thật nhưng được kết hợp với các yếu tố kỳ ảo, huyền bí. Trong truyện “Dế chọi”, yếu tố kỳ ảo được thể hiện qua việc chú dế của Thành Danh có khả năng đặc biệt, giúp Thành Danh đạt được danh vọng và giàu sang, đây là những đặc điểm rõ ràng của thể loại truyền kỳ.
Câu hỏi 2: Truyện có những nhân vật nào? Hãy xác định một nhân vật thể hiện rõ nhất đặc điểm thể loại của truyện truyền kỳ.
Trả lời: Truyện “Dế chọi” có các nhân vật chính gồm Thành Danh, vợ của Thành Danh, quan huyện, và chú dế kỳ lạ. Trong số này, chú dế kỳ lạ là nhân vật thể hiện rõ nhất đặc điểm của thể loại truyền kỳ. Chú dế không chỉ có khả năng chiến đấu phi thường mà còn mang đến may mắn và sự thay đổi lớn trong cuộc đời của Thành Danh, điều này phản ánh yếu tố kỳ ảo và huyền bí đặc trưng của thể loại truyện truyền kỳ.
Câu hỏi 3: Phân tích tác dụng của những yếu tố kỳ ảo trong truyện Dế chọi.
Trả lời: Yếu tố kỳ ảo trong truyện “Dế chọi” đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng cốt truyện và truyền tải thông điệp. Chú dế với khả năng phi thường không chỉ giúp Thành Danh chiến thắng trong các trận đấu mà còn giúp anh ta thay đổi cuộc đời, từ một người nghèo khó trở thành người giàu có và quyền lực. Tác dụng của yếu tố kỳ ảo ở đây là nhấn mạnh tính bất ngờ, tạo sức hấp dẫn cho câu chuyện, đồng thời phản ánh niềm tin vào sự may mắn và sự can thiệp của thần linh vào cuộc sống con người trong xã hội lúc bấy giờ.
Câu hỏi 4: Theo em, qua truyện Dế chọi, tác giả muốn tập trung thể hiện những điều tiêu cực gì trong xã hội lúc bấy giờ?
Trả lời: Qua truyện “Dế chọi”, tác giả muốn phê phán những tiêu cực trong xã hội phong kiến lúc bấy giờ, đặc biệt là sự bất công và tham lam của giới quan lại. Chúng ta thấy rõ sự thiếu minh bạch và việc sử dụng quyền lực để thu lợi riêng. Ngoài ra, truyện còn đề cập đến niềm tin mù quáng vào các yếu tố thần linh, kỳ ảo, và việc lạm dụng chúng để kiếm lợi bất chính. Những yếu tố này phản ánh sự bất ổn và thiếu công bằng trong xã hội, khi mà những người nghèo khó như Thành Danh chỉ có thể thay đổi số phận nhờ vào may mắn kỳ lạ.
Câu hỏi 5: Lời bàn của tác giả ở cuối truyện có tác dụng gì trong việc chuyển tải thông điệp của văn bản?
Trả lời: Lời bàn của tác giả ở cuối truyện củng cố và nhấn mạnh thông điệp của câu chuyện, đó là sự bất công và bất hợp lý trong xã hội phong kiến. Lời bàn này giúp người đọc nhận ra rằng những thành công mà Thành Danh đạt được thực chất là do may mắn và yếu tố kỳ ảo, không phải do nỗ lực hay tài năng thật sự. Tác giả muốn cảnh báo về việc con người dựa dẫm quá nhiều vào vận may và thần linh, thay vì dựa vào công sức và trí tuệ của bản thân. Điều này cũng nhấn mạnh sự châm biếm đối với những người trong xã hội lúc bấy giờ, khi họ chỉ quan tâm đến bề ngoài và sự giàu có mà quên đi giá trị thật sự của con người.
Câu hỏi 6: Viết một đoạn văn (khoảng 12 – 15 dòng) thể hiện suy nghĩ của em về một vấn đề xã hội đặt ra trong truyện Dế chọi.
Trả lời: Truyện “Dế chọi” của Bồ Tùng Linh đặt ra một vấn đề xã hội rất đáng suy ngẫm, đó là sự bất công và tham lam của giới quan lại trong xã hội phong kiến. Qua câu chuyện, chúng ta thấy rõ cách mà những người có quyền lực sử dụng quyền hạn của mình để thu lợi cá nhân và lạm dụng những niềm tin mù quáng của người dân.
Hình ảnh Thành Danh, từ một người nghèo khó trở thành kẻ có quyền thế nhờ vào chú dế kỳ lạ, không chỉ là một yếu tố kỳ ảo mà còn phản ánh sự bất công trong xã hội, nơi mà tài năng và nỗ lực cá nhân không được coi trọng bằng vận may và sự ủng hộ từ những người có quyền lực. Điều này gợi cho ta suy nghĩ về việc làm thế nào để xây dựng một xã hội công bằng hơn, nơi mà mỗi người đều có cơ hội phát triển dựa trên năng lực và sự cống hiến thực sự của mình, chứ không phải nhờ vào may mắn hay sự bất công của hệ thống quyền lực.
Kết thúc bài học “Dế chọi” trong Ngữ văn 9 – Cánh diều, chúng ta không chỉ được trải nghiệm một câu chuyện kỳ ảo đầy hấp dẫn mà còn được hiểu rõ hơn về những tiêu cực của xã hội phong kiến qua lăng kính của tác giả Bồ Tùng Linh. Qua đó, bài học nhắc nhở chúng ta về giá trị của sự công bằng, trung thực và nỗ lực cá nhân trong cuộc sống. Những bài học từ “Dế chọi” sẽ còn đọng lại lâu dài, trở thành kim chỉ nam cho hành trang đạo đức của mỗi người.
