Soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Ngữ văn lớp 12 chân trời sáng tạo (Tập 1)

Hướng dẫn soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên – Ngữ văn lớp 12 chân trời sáng tạo (Tập 1) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Truyền kì mạn lục là tập truyện nổi tiếng của Nguyễn Dữ, được viết bằng chữ Hán và bao gồm 20 truyện. Xuất hiện vào nửa đầu thế kỷ XVI, tác phẩm này được coi là một kiệt tác của văn học cổ điển Việt Nam. Trong số đó, truyện “Chức phán sự đền Tản Viên” là một ví dụ tiêu biểu về giá trị nghệ thuật và nội dung của tập truyện này.

Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 69 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Tóm tắt một truyện dân gian có sử dụng yếu tố kỳ ảo và giải thích tác dụng của yếu tố kỳ ảo trong tác phẩm.

Tóm tắt truyện Thánh Gióng:

Vào thời kỳ vua Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có một cặp vợ chồng hiền lành, chăm chỉ làm ăn nhưng chưa có con. Một ngày, bà lão phát hiện một dấu chân lớn trên đồng và khi đặt chân mình lên dấu chân đó, bà đã mang thai. Mười hai tháng sau, bà sinh ra một cậu con trai. Cậu bé không biết nói và không cười cho đến khi giặc Ân xâm lược. Nhà vua cử sứ giả tìm người tài đánh giặc. Lạ thay, cậu bé bỗng nhiên nói yêu cầu sứ giả mang đến cho vua một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một áo giáp sắt. Từ đó, cậu bé phát triển nhanh chóng, ăn uống nhiều mà không no, quần áo mặc không vừa. Khi giặc đến, cậu bé biến thành một tráng sĩ vĩ đại và đánh tan quân địch. Sau chiến thắng, tráng sĩ cởi bỏ áo giáp sắt và cưỡi ngựa bay lên trời. Vua phong cậu là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ tại quê hương.

Tác dụng của yếu tố kỳ ảo trong truyện Thánh Gióng:

• Khi sứ giả đến tìm kiếm người tài, cậu bé Gióng bất ngờ cất tiếng yêu cầu giúp đỡ đánh giặc.
• Gióng lớn nhanh chóng, ăn nhiều mà không no, quần áo luôn không vừa.
• Khi giặc đến, Gióng hóa thân thành một tráng sĩ hùng mạnh.
• Ngựa sắt có khả năng phun lửa.
• Gióng dùng tre ven đường làm vũ khí đánh giặc, khiến quân thù tan tác.

Ý nghĩa: Những yếu tố kỳ ảo trong truyện giúp tạo ra những tình tiết kỳ diệu, giải thích những sự việc không thể lý giải bằng thực tế, đồng thời thần thánh hóa các nhân vật được nhân dân tôn kính. Điều này làm tăng sức hấp dẫn của câu chuyện và thể hiện niềm tin vào sức mạnh của các thế lực siêu nhiên.

Đọc văn bản

1, Dự đoán: Điều gì sẽ xảy ra với Ngô Tử Văn sau khi anh đốt đền?

Sau khi đốt đền, Ngô Tử Văn sẽ gặp phải nhiều điều không may. Sức khỏe của anh trở nên xấu đi và anh bắt đầu có những cảm giác kỳ lạ, như thấy hai tên quỷ sứ đến để kéo anh ra khỏi thành, đi về phía đông một cách khẩn trương.

2, Liên hệ: Sự khác biệt trong cách đối xử của Tử Văn đối với “người đội mũ trụ” và “ông già áo vải, mũ đen” là gì?

Trong truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”, Ngô Tử Văn có những cuộc gặp gỡ khác nhau với hai nhân vật: “người đội mũ trụ” và “ông già áo vải, mũ đen”. Cách Tử Văn xử lý các tình huống này có sự khác biệt rõ rệt:

Người đội mũ trụ:Tử Văn không chú ý đến yêu cầu của người này. Anh giữ thái độ thờ ơ, không đáp ứng bất kỳ yêu cầu nào từ người đội mũ trụ.

Ông già áo vải, mũ đen: Tử Văn thể hiện sự tôn trọng và lắng nghe những lời cảnh báo từ ông già. Ông già áo vải cảnh báo về việc hủy bỏ đền Lư Sơn và những tai họa có thể xảy ra nếu không làm theo.

Sự khác biệt trong cách đối xử của Tử Văn đối với hai nhân vật này phản ánh thái độ và cảm xúc của anh trong từng tình huống.

3, Tưởng tượng: Bạn hình dung thế nào về thế giới âm phủ và cuộc đối mặt của Tử Văn với “người đội mũ trụ” trước cửa điện của Diêm Vương?

Trong truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”, sau khi đốt đền, Ngô Tử Văn phải đối mặt với “người đội mũ trụ”. Tình huống này đầy bí ẩn và kỳ lạ:

Người đội mũ trụ: Người này tự nhận là cư sĩ và yêu cầu Tử Văn phải khôi phục đền như trước. Tử Văn tiếp tục tỏ thái độ thờ ơ, không đáp ứng yêu cầu của người đội mũ trụ. Người kia tức giận và đe dọa sẽ đưa Tử Văn đến phong đô để xử lý.

Cuộc đối mặt này thể hiện sự dũng cảm và quyết tâm của Tử Văn trong việc bảo vệ đền miếu và đối mặt với những thử thách từ thế giới âm phủ.

4, Liên hệ: Kết truyện này khiến bạn liên tưởng đến phần kết của tác phẩm văn học dân gian nào?

Kết thúc của câu chuyện này làm tôi nhớ đến phần kết của tác phẩm “Thánh Gióng”.

5, Suy luận: Bạn có đồng ý với nhận xét này không?

Tôi đồng ý với nhận xét của tác giả.

Sau khi đọc

Nội dung chính: “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” nêu bật tinh thần chính trực, dũng cảm và quyết tâm chống lại cái ác của Ngô Tử Văn, một trí thức Việt Nam. Tác phẩm không chỉ ca ngợi phẩm chất cao đẹp của nhân vật chính mà còn thể hiện niềm tin vào sự chiến thắng của công lý và chính nghĩa trước sự gian tà.

Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định đề tài, tóm tắt chuỗi hành động/sự kiện và chỉ ra mối quan hệ giữa chúng trong văn bản.

Trả lời:

Đề tài: Hành trình đấu tranh của một trí thức vì chính nghĩa và sự công bằng.

Các sự kiện chính của câu chuyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”:

• Ngô Tử Văn thực hiện hành động đốt đền.
• Tử Văn gặp hồn ma của Bách hộ Thôi và Thổ thần.
• Tử Văn bị bắt và tham gia phiên xử ở Minh Ti trước Diêm Vương.
• Tử Văn chiến thắng và được phong chức Tản Viên.
• Cuộc gặp gỡ giữa Tử Văn với những người quen cũ trong vai trò mới.

Các sự kiện này được sắp xếp theo trình tự thời gian, từ khi Ngô Tử Văn đốt đền, gặp các linh hồn, bị bắt và xét xử, cho đến khi anh được minh oan và nhận chức mới. Mối quan hệ giữa các sự kiện cho thấy hành trình từ việc hành động đến đối mặt với thử thách và cuối cùng là sự công nhận xứng đáng.

Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Phân tích tính cách của nhân vật Tử Văn và cho biết:

1. Tử Văn tiêu biểu cho những người thuộc tầng lớp nào trong xã hội đương thời?
2. Tính cách của Tử Văn đã góp phần thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm như thế nào?

Trả lời:

1. Ngô Tử Văn đại diện cho những người trí thức hoặc quý tộc có tâm hồn chính nghĩa, luôn đấu tranh vì công lý và sự công bằng trong xã hội. Trong bối cảnh xã hội thời Lý – Trần, Tử Văn thuộc tầng lớp người có tri thức và phẩm hạnh, sẵn sàng chống lại sự bất công và đấu tranh cho lẽ phải.
2. Tính cách của Ngô Tử Văn trong tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” thể hiện chủ đề chính nghĩa qua những hành động dũng cảm và kiên quyết của anh. Tử Văn không chỉ đấu tranh chống lại cái ác mà còn bảo vệ lẽ phải và sự công bằng. Tính cách này phản ánh quan điểm của tác giả về việc công lý sẽ luôn thắng thế, đồng thời khuyến khích mọi người hãy sống với lòng dũng cảm và tinh thần chính trực.

Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Bình luận về một trong hai chi tiết sau:

1. Hình phạt mà Diêm Vương dùng để trừng trị tội lừa dối của “người đội mũ trụ”.
2. Chức phán sự mà Tử Văn được Thổ Công tiến cử sau vụ kiện ở Minh Ti.

Trả lời:

1. Trong tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”, hình phạt mà Diêm Vương dành cho “người đội mũ trụ” vì tội lừa dối là một biểu hiện của sự công bằng nghiêm khắc từ cõi âm. Diêm Vương đảm bảo rằng mọi hành động sai trái đều phải bị trừng trị, gửi thông điệp mạnh mẽ rằng sự lừa dối không thể thoát khỏi sự xét xử của công lý.
2. Chi tiết về chức phán sự mà Tử Văn được Thổ Công tiến cử sau khi vụ kiện ở Minh Ti kết thúc có ý nghĩa quan trọng. Sau khi Tử Văn được minh oan và công lý được phục hồi, việc anh được nhận chức phán sự không chỉ là sự công nhận cho lòng dũng cảm và chính nghĩa của anh mà còn khẳng định niềm tin vào công bằng. Đây là một sự khích lệ cho những người dám đấu tranh cho lẽ phải, chứng minh rằng những nỗ lực và phẩm hạnh sẽ được đền đáp.

Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Nhận xét về cách kết thúc truyện và lời bình của người kể chuyện ở cuối văn bản.

Trả lời: Kết thúc của truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” và lời bình của người kể chuyện mang đến những ý nghĩa sâu sắc. Đoạn kết khẳng định triết lý dân gian “ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác, gieo gió gặp bão”, cho thấy công lý cuối cùng luôn chiến thắng và cái ác sẽ bị trừng trị. Ngô Tử Văn, nhờ lòng chính trực và can đảm, được ca ngợi và công nhận xứng đáng với chức phán sự.

Lời bình của người kể chuyện nhấn mạnh giá trị của lòng dũng cảm và sự kiên định trong việc đấu tranh chống lại cái ác. Đây là thông điệp mạnh mẽ về việc giữ vững tinh thần và khí phách, khuyến khích mọi người sống với trách nhiệm và không ngại đối mặt với thử thách, phản ánh quan điểm của tác giả về việc duy trì niềm tin vào công lý và lẽ phải.

Câu 5 (trang 74 SGK Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định chủ đề của truyện.

Trả lời: Chủ đề của truyện tập trung vào việc tôn vinh nhân vật Ngô Tử Văn, một đại diện tiêu biểu cho trí thức Việt Nam với lòng yêu nước, chính trực, và dũng cảm. Truyện khẳng định rằng sự can đảm và lòng ngay thẳng sẽ chiến thắng cái ác, đồng thời thể hiện niềm tin vào công lý, rằng những người chính trực sẽ nhận được sự đền đáp xứng đáng.

Câu 6 (trang 74 SGK Ngữ văn 12 Tập 1): Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một truyện truyền kì? Qua tác phẩm, bạn có suy nghĩ gì về hiện thực đời sống xã hội đương thời và thái độ, quan điểm của tác giả trước hiện thực ấy?

Trả lời:

Truyện Chuyện chức phán sự đền Tản Viên mang đặc trưng của một truyện truyền kì qua các yếu tố như:

• Đề tài lịch sử và ý nghĩa trọng đại: Bối cảnh lịch sử của truyện gắn liền với những vấn đề quan trọng.
• Yếu tố tưởng tượng, hư cấu: Truyện sử dụng các yếu tố kỳ ảo và hoang đường để khắc họa nội dung.
• Nhân vật kết hợp giữa thế tục và kỳ ảo: Các nhân vật trong truyện vừa mang tính đời thường, vừa có nét phi thường.
• Cốt truyện đơn giản, ít tình tiết: Cốt truyện tập trung vào một số sự kiện chính, không phức tạp.

Qua tác phẩm, hiện thực xã hội đương thời được phản ánh thông qua những yếu tố kỳ ảo và hoang đường, chỉ ra sự bất công và quan liêu trong xã hội. Nguyễn Dữ sử dụng câu chuyện để phê phán quan tham và cái ác, đồng thời thể hiện niềm tin vào chiến thắng của công lý và chính nghĩa. Tác phẩm cũng bày tỏ lòng tự hào dân tộc và tinh thần đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác. Từ đó, tác giả gửi gắm thông điệp về sự lạc quan và niềm tin vào công bằng và chính nghĩa trong cuộc sống.

Câu 7 (trang 74 SGK Ngữ văn 12 Tập 1): Chỉ ra một số điểm tương đồng, khác biệt trong cách sử dụng yếu tố kỳ ảo ở Chuyện chức phán sự đền Tản Viên với một truyện cổ tích thần kỳ mà bạn từng đọc.

Trả lời: Cả Chuyện chức phán sự đền Tản Viên và Thánh Gióng đều là những tác phẩm nổi tiếng của văn học Việt Nam, sử dụng yếu tố kỳ ảo để truyền tải nội dung và tư tưởng. Một số điểm tương đồng và khác biệt trong cách sử dụng yếu tố kỳ ảo giữa hai tác phẩm bao gồm:
Điểm tương đồng:

• Sự xuất hiện của nhân vật phi thường: Cả hai tác phẩm đều có nhân vật chính với khả năng phi thường, như Ngô Tử Văn trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên và Thánh Gióng trong Thánh Gióng.
• Can thiệp của thế giới siêu nhiên: Thế giới siêu nhiên trong cả hai câu chuyện can thiệp vào cuộc sống con người, với sự xuất hiện của thần linh và ma quỷ.
• Yếu tố kỳ ảo được sử dụng để truyền tải thông điệp: Cả hai tác phẩm đều sử dụng yếu tố kỳ ảo để diễn đạt tư tưởng và giá trị nhân văn.

Điểm khác biệt:

• Mục đích sử dụng yếu tố kỳ ảo: Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, yếu tố kỳ ảo nhằm phản ánh hiện thực xã hội và phê phán các vấn đề xã hội, trong khi Thánh Gióng sử dụng kỳ ảo để biểu tượng hóa sức mạnh và lòng yêu nước.
• Bối cảnh và không gian: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên có bối cảnh kỳ ảo liên quan đến cõi âm và giấc mơ, trong khi Thánh Gióng thể hiện không gian kỳ ảo thông qua sự xuất hiện và hành động của Thánh Gióng.
• Tác động đến nhân vật chính: Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, yếu tố kỳ ảo tác động trực tiếp đến số phận của nhân vật chính, còn trong Thánh Gióng, yếu tố kỳ ảo thể hiện sức mạnh phi thường và sự trưởng thành của nhân vật chính.

Những điểm tương đồng và khác biệt này cho thấy cách các tác giả sử dụng yếu tố kỳ ảo không chỉ để tăng cường sự hấp dẫn của câu chuyện mà còn để truyền tải quan điểm và thông điệp của mình.

Bài tập sáng tạo

Câu hỏi (trang 74 SGK Ngữ văn 12 Tập 1): Dựa vào xung đột giữa các bên và chuỗi hành động của nhân vật Tử Văn, bạn hãy phác thảo ý tưởng cho một kịch bản sân khấu hóa tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Trả lời:

Kịch bản sân khấu hóa: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

Phần 1: Thiên đàng và âm phủ

Khởi đầu: Sân khấu mở ra với hình ảnh thiên đàng và âm phủ hiện diện song song. Nhạc nền tạo ra bầu không khí huyền bí, trang nghiêm.

Thiên đàng: Nhân vật Thiên Thần xuất hiện trên mây, đọc danh sách tội lỗi của con người. Ngô Tử Văn hiện diện, chờ đợi xét xử.

Âm phủ: Nhân vật Quỷ Vương đứng trước cửa âm phủ, đón nhận linh hồn của kẻ ác. Tử Văn bước vào âm phủ, đối mặt với Quỷ Vương.

Phần 2: Xung đột và phán xử

Xung đột: Tử Văn tố cáo Quỷ Vương vì gieo rắc oan hồn, gây đau khổ cho dân lành. Quỷ Vương phản bác, cho rằng hắn chỉ thực thi nhiệm vụ của mình.

Phán xử: Thiên Thần xuất hiện, đóng vai trò trọng tài. Tử Văn và Quỷ Vương tranh luận trong cuộc phán xử. Thiên Thần lắng nghe lập luận của cả hai bên.

Kết quả: Thiên Thần tuyên án: Tử Văn đã hành động đúng đắn khi đốt đền của Quỷ Vương, bảo vệ công lý và chính nghĩa. Quỷ Vương bị đày xuống địa ngục.

Phần 3: Kết thúc

Thiên đàng: Tử Văn được tha thứ và được đưa lên thiên đàng. Nhạc nền trở nên ấm áp và tươi vui.

Âm phủ: Quỷ Vương bị đày xuống âm phủ, chịu hình phạt của mình.

Kết luận của kịch bản:

Kịch bản sân khấu hóa Chuyện chức phán sự đền Tản Viên kết thúc với sự chiến thắng của công lý, khẳng định rằng lòng dũng cảm, sự chính trực và niềm tin vào chính nghĩa sẽ luôn được bảo vệ và tôn vinh. Hình ảnh Tử Văn được đưa lên thiên đàng thể hiện sự tưởng thưởng xứng đáng cho những hành động quả cảm và đúng đắn, trong khi Quỷ Vương bị đày xuống địa ngục là minh chứng rõ ràng cho sự trừng phạt những kẻ gian tà. Qua đó, kịch bản không chỉ tái hiện câu chuyện một cách sống động mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về sự công bằng trong cuộc sống, khuyến khích mọi người giữ vững niềm tin vào lẽ phải và chính nghĩa, bất chấp mọi khó khăn, thử thách.

Với những hướng dẫn soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên – Ngữ văn lớp 12 chân trời sáng tạo (Tập 1) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.