Soạn bài Viết một truyện kể sáng tạo - Ngữ văn lớp 9 Chân trời sáng tạo (Tập 2)

Hướng dẫn soạn bài Viết một truyện kể sáng tạo – Ngữ văn lớp 9 Chân trời sáng tạo (Tập 2) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Truyện sáng tạo (sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm) thuộc dạng văn bản tự sự, trong đó người viết vận dụng kinh nghiệm sống và trí tưởng tượng để tạo ra một câu chuyện với bối cảnh, cốt truyện, nhân vật và sự kiện, đồng thời kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm để làm cho câu chuyện trở nên sống động, gợi cảm xúc cho người đọc.

Yêu cầu đối với loại văn bản này

• Về nội dung: đề tài phải gần gũi với cuộc sống; câu chuyện xoay quanh một hoặc vài nhân vật trong một bối cảnh thời gian và không gian cụ thể, và phải truyền tải một thông điệp đến người đọc.
• Về hình thức: cần xây dựng cốt truyện rõ ràng với các sự kiện chính, chi tiết tiêu biểu và phối hợp giữa tự sự, miêu tả, và biểu cảm.
• Bố cục truyện cần có:

Phần mở đầu: giới thiệu bối cảnh, thời gian, không gian, nhân vật, và tình huống mở đầu câu chuyện.

Phần diễn biến: lựa chọn ngôi kể phù hợp (ngôi thứ nhất hoặc ngôi thứ ba); kể lại các sự kiện chính của câu chuyện từ đầu đến cuối, tập trung vào nhân vật chính; sử dụng chi tiết tiêu biểu; phát triển đối thoại giữa các nhân vật; kết hợp giữa miêu tả và biểu cảm.

Phần kết thúc: đưa ra cách giải quyết vấn đề nêu trong truyện, gợi mở những suy ngẫm hoặc bài học từ câu chuyện.

Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản

Văn bản: Nhát đinh của bác thợ

Câu 1: Xác định ngôi kể và người kể trong văn bản.

Ngôi kể: Ngôi thứ nhất.
Người kể trực tiếp tham gia vào câu chuyện và dùng đại từ “tôi” để xưng hô, tạo cảm giác gần gũi và chân thực. Người kể không chỉ thuật lại sự việc mà còn chia sẻ quan điểm, cảm xúc của mình với độc giả.

Người kể: Nhân vật chính trong câu chuyện, chính là người con của gia đình sở hữu chiếc ghế bị hỏng. Câu chuyện được kể dưới góc nhìn của người này, giúp độc giả dễ dàng theo dõi và đồng cảm với những gì xảy ra.

Câu 2: Tác giả đã mở đầu câu chuyện như thế nào?

Mở đầu câu chuyện: Tác giả khéo léo giới thiệu bối cảnh cụ thể về thời gian, không gian, nhân vật và tình huống xảy ra. Trong văn bản này, câu chuyện bắt đầu với tình huống chiếc ghế bị hỏng, điều này tạo ra tiền đề cho các sự kiện tiếp theo. Việc khởi đầu bằng tình huống cụ thể giúp dẫn dắt người đọc vào câu chuyện một cách tự nhiên, đồng thời mở ra không gian cho nhân vật và cốt truyện phát triển.

Câu 3: Tình huống nào làm phát sinh câu chuyện?

Tình huống phát sinh: Câu chuyện được kích thích bởi hành động của bác thợ mộc, khi bác quay lại nhà nhân vật “tôi” để hoàn thiện công việc mà mình đã làm trước đó. Chiếc ghế đã được sửa nhưng có một chiếc đinh chưa đóng hết, điều này khiến bác không thể yên tâm và quay lại để đóng nốt nhát búa cuối cùng. Chính sự chu đáo này của bác thợ mộc đã làm nổi bật tình huống phát sinh, từ đó tạo nên sự bất ngờ và thú vị cho câu chuyện.

Câu 4: Các chi tiết tiêu biểu nào xuất hiện trong câu chuyện? Cách các sự kiện được liên kết và chi tiết nào khiến diễn biến câu chuyện bất ngờ, thú vị?

Chi tiết tiêu biểu:

• Chiếc ghế tựa trong nhà nhân vật “tôi” bị bong mặt ghế, khiến gia đình phải mời bác thợ mộc đến sửa chữa.
• Bác thợ đến và sửa chiếc ghế bị hỏng.
• Sau khi hoàn thành công việc, bác thợ mộc rời đi, nhưng sau đó quay trở lại vì một chiếc đinh chưa được đóng hết.
• Người cha của nhân vật “tôi” cảm động và biếu thêm tiền cho bác thợ mộc, tuy nhiên bác không nhận.
• Bác thợ chào vội vàng và rời đi trong cơn mưa, mang theo tinh thần trách nhiệm và lòng yêu nghề.

Cách liên kết sự kiện: Các sự kiện trong câu chuyện được liên kết theo thứ tự thời gian tuyến tính. Sự kiện trước dẫn đến sự kiện sau một cách hợp lý và mạch lạc, từ lúc chiếc ghế bị hỏng cho đến khi bác thợ mộc quay lại hoàn thiện công việc.

Chi tiết bất ngờ và thú vị: Chi tiết bất ngờ nhất là khi bác thợ quay lại nhà chỉ để đóng nốt một nhát búa vào chiếc đinh chưa hoàn thành. Đây là hành động tưởng chừng rất nhỏ bé nhưng lại mang đến nhiều ý nghĩa lớn. Nó thể hiện sự tận tâm, tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm của bác thợ mộc đối với công việc của mình, cho dù đó chỉ là một việc nhỏ như hoàn thiện một chiếc đinh.

Câu 5 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Đoạn đối thoại giữa cha tôi và bác thợ mộc có vai trò gì trong việc thể hiện tính cách của hai nhân vật? Cha tôi đã giải quyết sự việc thứ hai như thế nào?

Trả lời:

Đoạn đối thoại giữa cha tôi và bác thợ mộc giúp làm rõ tính cách của hai nhân vật:

• Bác thợ: Tận tâm, chu đáo trong công việc, luôn hoàn thiện từng chi tiết nhỏ và không vì lợi ích cá nhân.
• Cha tôi: Trân trọng và đánh giá cao công sức của người lao động, thể hiện sự cảm động và tôn trọng qua hành động của mình.

Cách cha tôi giải quyết sự việc thứ hai:

• Cha tôi rất cảm động và quyết định biếu bác thợ thêm tiền.
• Cách giải quyết này không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với công sức của bác thợ mà còn là một bài học về sự trân trọng và giáo dục về lòng tôn trọng lao động.

Câu 6 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Nêu tác dụng của việc kết hợp giữa tự sự với miêu tả, biểu cảm trong truyện.

Trả lời: Sự kết hợp giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm có tác dụng làm cho tác phẩm thêm phong phú và đa chiều:

Tự sự giúp tác giả truyền tải câu chuyện một cách chân thực, gắn kết với độc giả qua những trải nghiệm và suy nghĩ cá nhân.

Miêu tả và biểu cảm tăng thêm chiều sâu cảm xúc, tạo ra những hình ảnh sinh động và cụ thể, giúp khán giả dễ dàng hình dung và cảm nhận được thế giới trong truyện.

Câu 7 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Em rút ra được những lưu ý gì khi viết một truyện kể sáng tạo?

Trả lời: Khi sáng tác truyện kể, cần chú ý đến:

• Xác định rõ chủ đề và nội dung.
• Chọn ngôi kể và giọng kể phù hợp với câu chuyện.
• Xây dựng cốt truyện có sự phát triển hợp lý và thu hút, với các sự kiện mang tính bất ngờ và hấp dẫn.
• Khắc họa nhân vật qua hành động và lời thoại để làm nổi bật tính cách và sự đặc trưng của mỗi nhân vật.

Hướng dẫn quy trình viết

Đề bài (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Viết một câu chuyện tưởng tượng có kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm.

Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết

Em có thể lấy ý tưởng từ nhiều chủ đề như:

Mối quan hệ giữa các thành viên trong lớp, giữa thầy cô và học sinh, giữa các thành viên trong gia đình, hàng xóm,…

Mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên.

Với đề tài này, em có thể sáng tác cho nhiều mục đích khác nhau như: dự thi, chia sẻ trong câu lạc bộ sáng tác của trường, hay đơn giản là để thỏa sức sáng tạo,… Ở mỗi trường hợp, cần xác định rõ:

• Mục đích của câu chuyện là gì?
• Độc giả là ai? Họ sẽ rút ra được bài học, thông điệp gì từ câu chuyện?
• Dựa trên mục tiêu và độc giả, em cần xác định nội dung câu chuyện (sự kiện, nhân vật, chi tiết, chủ đề) và cách kể chuyện (ngôi kể, sử dụng miêu tả và biểu cảm) sao cho phù hợp.

Đọc thêm các câu chuyện, bộ phim hay và tham khảo kinh nghiệm sáng tác của các nhà văn để học cách phát triển cốt truyện, xây dựng nhân vật và kể chuyện.

Ghi chép lại những ý tưởng hay, những chi tiết thú vị mà em gặp trong quá trình đọc.

Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

Xem lại những ghi chép và điền thông tin vào phiếu tìm ý:

PHIẾU TÌM Ý:

TRUYỆN KỂ SÁNG TẠO CÓ SỬ DỤNG YẾU TỐ MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM

Đề tài: …………………………………………………………………………………………………….

Ngôi kể: …………………………………Lý do chọn ngôi kể này: …………………………..

Câu chuyện diễn ra ở đâu và trong khoảng thời gian nào?

Nhân vật chính và các nhân vật phụ có mối quan hệ như thế nào?

Tình huống nảy sinh câu chuyện là gì?

Các sự kiện diễn ra như thế nào, nhân vật được thể hiện qua những khía cạnh nào (ngoại hình, lời nói, hành động, cảm xúc,…)?

Chi tiết nào là quan trọng nhất trong câu chuyện?

Yếu tố miêu tả và biểu cảm sẽ được kết hợp ra sao?

Cách giải quyết mâu thuẫn của câu chuyện như thế nào?

Thái độ và cảm xúc của người kể chuyện và nhân vật trong câu chuyện được thể hiện ra sao?

Thể hiện trực tiếp hay gián tiếp qua chi tiết nào?

Tên truyện: ………………………………………………………………………………………………….

Từ những ý chính, hãy sắp xếp thành dàn ý có thứ tự hợp lý.

Bước 3: Viết bài

Dựa trên dàn ý đã lập để viết bài. Khi viết cần lưu ý:

Sử dụng ngôi kể phù hợp với mục đích của câu chuyện (ngôi thứ nhất hoặc thứ ba).

Đảm bảo cấu trúc của một câu chuyện: mở đầu, diễn biến và kết thúc.

Kết hợp miêu tả (cảnh vật, ngoại hình, hành động, cảm xúc của nhân vật,…) và biểu cảm (thể hiện cảm xúc người kể).

Sử dụng lời kể và lời đối thoại, độc thoại của nhân vật để làm phong phú câu chuyện.

Chú ý dùng từ ngữ giàu hình ảnh, các biện pháp tu từ và đa dạng cấu trúc câu để câu chuyện trở nên hấp dẫn hơn.

Bài viết tham khảo

Năm nay, khi bước vào lớp 9, tôi đã hứa với bố mẹ rằng nếu tôi đạt danh hiệu học sinh giỏi, họ sẽ thưởng cho tôi một chuyến du lịch biển một tuần. Quyết tâm học tập để thực hiện ước mơ đó, tôi đã nỗ lực suốt cả năm học. Cuối năm học, tôi không chỉ trở thành học sinh giỏi mà còn đứng đầu lớp về thành tích học tập. Bố mẹ rất vui mừng với kết quả của tôi và đã thực hiện lời hứa, đưa gia đình tôi đến biển vào đầu tháng 7.

Chuyến xe chở chúng tôi đến một thành phố biển xinh đẹp, nơi trước mắt tôi hiện ra là biển xanh thẳm và yên bình, sóng biển dập dềnh trên bãi cát dài mịn màng.

Sau khi tận hưởng những phút giây vui vẻ bên biển, gia đình tôi cắm trại trên một hòn đảo nhỏ. Trong không gian bao la của biển cả, tôi nhìn ra xa và cảm nhận vẻ đẹp nên thơ của cảnh vật. Bỗng nhiên, tôi liên tưởng đến hình ảnh cô Út trong truyện cổ tích Sọ Dừa, khi cô bị lạc trên đảo hoang. Trong khi tôi mải nghĩ về cô Út, tôi thấy trước mắt có một túp lều nhỏ, khá sơ sài, với một cô gái xinh đẹp đứng ở cửa, đang ngóng về phía xa.

• Chào cháu, cháu đi đâu vậy?
• Cháu đi dạo và ngắm biển ạ.
• Chắc cô cũng đi du lịch như gia đình cháu?
• Không, cô bị lạc vào đây đã mấy tuần rồi!
• Cháu cảm thấy cô rất quen, như đã gặp ở đâu đó rồi.
• Cháu học lớp 9, và rất thích đọc truyện cổ tích.
• Thế cháu có thích truyện Sọ Dừa không?
• Cháu rất thích, đặc biệt là nhân vật cô Út hiền lành và tốt bụng. Cháu thấy cô giống cô Út, có phải cô là…?
• Đúng vậy, cô đang chờ thuyền cứu để trở về.

Thật tuyệt vời khi gặp được cô Út trong hoàn cảnh này, cô Út sống một mình trên đảo vắng quả thật đáng thương.

Cô có buồn không?

Cô Út trả lời:

• Có, cô rất nhớ nhà. Cô thường xuyên ở trong lều hoặc ra bờ biển chờ thuyền. May có hai chú gà làm bạn nên đỡ buồn hơn.
• Cô ăn gì để sống qua ngày?
• Ban đầu, cô ăn cá nướng, bây giờ cô bắt cá tươi để ăn.
• Cô có giận hai người chị của mình không?
• Cô giận, nhưng họ là ruột thịt. Cô tin rằng sau này họ sẽ hối hận và chúng tôi sẽ hòa thuận trở lại.
• Tại sao cô đồng ý lấy chàng Sọ Dừa?
• Vì cô biết Sọ Dừa là người tốt và tin rằng những người tốt sẽ gặp may mắn trong cuộc sống.
• Chúc cô sớm đoàn tụ và hạnh phúc.

Khi tôi vừa dứt lời, mẹ nhẹ nhàng đánh thức tôi:

Mẹ ơi, con vừa có một giấc mơ thật tuyệt!

Mẹ cười và nói: “Chắc con vừa ngủ một lát rồi.” Tôi kể cho mẹ nghe giấc mơ của mình và mẹ đáp:

Ở hiền gặp lành, giờ mẹ con ta về thôi, bố đang đợi.

Trên đường trở về, tôi vẫn còn cảm thấy hình ảnh cô Út hiền hậu và dễ thương, khiến cho biển càng trở nên đẹp và thơ mộng hơn.

Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm

Với những hướng dẫn soạn bài Viết một truyện kể sáng tạo – Ngữ văn lớp 9 Chân trời sáng tạo (Tập 2) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.