Soạn bài Lời tiễn dặn
Hướng dẫn soạn bài Lời tiễn dặn – Sách Chân trời sáng tạo lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Câu 1 ( trang 59, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Dựa vào phần kiến thức đã học về truyện thơ Nôm ở lớp 9, bạn hãy cho biết khi đọc một truyện thơ, chúng ta cần chú ý điều gì?
Trả lời
Khi đọc một truyện thơ Nôm, chúng ta cần chú ý những điều sau:
- Tìm hiểu bối cảnh lịch sử – xã hội: Truyện thơ Nôm thường được sáng tác dựa trên những sự kiện lịch sử – xã hội có thực. Vì vậy, việc tìm hiểu bối cảnh lịch sử – xã hội sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tác phẩm.
- Tìm hiểu về tác giả và tác phẩm: Việc tìm hiểu về tác giả và tác phẩm sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nội dung, ý nghĩa của tác phẩm.
- Tìm hiểu về thể loại: Truyện thơ Nôm là một thể loại văn học đặc sắc, có những đặc trưng riêng về nội dung, hình thức. Vì vậy, việc tìm hiểu về thể loại sẽ giúp chúng ta đọc hiểu tác phẩm một cách đúng đắn.
- Tìm hiểu về ngôn ngữ, nghệ thuật: Truyện thơ Nôm được viết bằng ngôn ngữ thơ, sử dụng nhiều biện pháp tu từ, nghệ thuật. Vì vậy, việc tìm hiểu về ngôn ngữ, nghệ thuật sẽ giúp chúng ta cảm nhận được cái hay, cái đẹp của tác phẩm.
Ngoài ra, khi đọc một truyện thơ Nôm, chúng ta cũng cần chú ý đến những vấn đề sau:
- Tìm hiểu về cốt truyện: Cốt truyện là phần quan trọng nhất của một truyện thơ Nôm. Vì vậy, chúng ta cần nắm được cốt truyện để có thể hiểu được nội dung của tác phẩm.
- Tìm hiểu về nhân vật: Nhân vật là yếu tố quan trọng góp phần tạo nên giá trị của một truyện thơ Nôm. Vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu về nhân vật để hiểu được tính cách, phẩm chất, hành động của họ.
- Tìm hiểu về chủ đề, ý nghĩa: Chủ đề, ý nghĩa là nội dung mà tác giả muốn gửi gắm qua tác phẩm. Vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu về chủ đề, ý nghĩa để hiểu được giá trị của tác phẩm.
Câu 2 ( trang 59 SGK Ngữ Văn 11):
Vì sao chàng trai lại nói đến điều này? Lời nói của anh có ý nghĩa gì?
Trả lời
Đặt trong ngữ cảnh của văn bản, nhân vật Anh đang mang cảm xúc luyến tiếc, níu kéo giây phút được ở thêm bên nhân vật Chị. Đứng trước bối cảnh ấy, Anh muốn dặn dò thêm với Chị đôi lời mới đành lòng quay lại. Anh muốn “kề vóc” Chị thêm một chút, muốn “quấn quanh” Chị để “ủ lấy hương người” cho mai sau “khi chết”, lửa xác (của mình) vẫn đượm hơi người thương yêu.
Những lời nói này thể hiện tình yêu thương vô bờ mà Anh dành cho Chị. Anh muốn được ở bên Chị mãi mãi, muốn được “kề vóc mảnh”, “quấn quanh”, “ủ lấy hương người” của Chị. Anh muốn “mai sau lửa xác đượm hơi”, “ta cùng nhau về chốn thiên thai”.
Cách ứng xử của Anh cho thấy Anh là một người đàn ông yêu thương vợ hết mực. Anh không chỉ yêu Chị bằng lời nói mà còn bằng hành động. Anh sẵn sàng hy sinh tất cả để được ở bên Chị.
Câu nói “Cho mai sau lửa xác đượm hơi” là một câu nói mang tính ước lệ tượng trưng. Nó thể hiện tình yêu thương sâu sắc, mãnh liệt của Anh dành cho Chị. Nó cũng thể hiện khát vọng được sống bên Chị trọn đời của Anh.
Câu 3 ( trang 61,SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Bạn hình dung như thế nào về hoàn cảnh của cô gái và hành động của chàng trai lúc này?
Trả lời
Cô gái đáng thương ấy, với bao hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống, buộc lòng phải lựa chọn lấy chồng dù trái tim vẫn còn rơi vào tình yêu với chàng trai kia. Trái đắng và đau khổ nơi tâm hồn cô được biểu hiện qua những “chân bước.. lòng càng đau nhớ,” khiến cô không thể diễn đạt nỗi lòng, chỉ có thể “vừa đi vừa ngoảnh lại,” hoặc “vừa đi vừa ngoái trông,” “ngồi đợi,” và “ngóng trông.”
Cô gái vẫn phải chịu đựng những cảm giác đau đớn khi bị chồng đánh ngã, nhưng lòng dạ cứng rắn và kiên cường khiến cô không bày tỏ lên vết thương trong tâm hồn. Trong những lúc khó khăn, chàng trai cũng níu kéo bằng những “được nhủ đôi câu… đành lòng quay lại,” hay “Được dặn đôi lời…. mới chịu quay đi.” Anh ta có sự xót xa và quan tâm, nâng đỡ cô gái khi cô bị đánh ngã, phủi áo, chải tóc khi chị lăn miệng cối gạo bên máng lợn vầy.
Câu 4 (trang 61, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Những câu thơ này thể hiện tình cảm của hai nhân vật như thế nào?
Trả lời
Các câu thơ sử dụng những chi tiết, hình ảnh kết hợp cùng biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, điệp cấu trúc… nhằm nhấn mạnh cảm xúc da diết, tha thiết, thủy chung, son sắt của đôi bạn trẻ. Đồng thời tác giả còn muốn bộc lộ cho người đọc thấy tinh thần kiên cường, nguyện một lòng bên nhau, không có gì lay chuyển được của 2 người.
Cụ thể, trong đoạn thơ, tác giả đã sử dụng nhiều hình ảnh so sánh, ẩn dụ để diễn tả tình yêu của đôi bạn trẻ. Hình ảnh “như cánh chim bằng” là một hình ảnh so sánh đẹp đẽ, thể hiện sự gắn bó, khăng khít của đôi bạn trẻ. Họ yêu nhau tha thiết, thủy chung, son sắt, nguyện một lòng bên nhau, không có gì có thể chia cắt được. Hình ảnh “như cây bên núi” là một hình ảnh ẩn dụ, thể hiện sự gắn bó, bền chặt của tình yêu của đôi bạn trẻ. Họ như hai cây đứng cạnh nhau, che chở cho nhau, cùng nhau vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
Câu 5 ( trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Lời “tiễn dặn” được thuật lại theo ngôi kể nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?
Trả lời
Trong đoạn thơ, nhân vật “anh” là người kể chuyện, là người trực tiếp trải qua và cảm nhận những cảm xúc trong tình yêu. Lời tiễn dặn của anh được kể lại theo ngôi thứ nhất, thể hiện cảm xúc chân thành, tha thiết của anh dành cho người yêu.
Câu thơ “Anh ngỡ tưởng em mảng vui quên dậy!” thể hiện sự lo lắng, quan tâm của anh đối với người yêu. Anh ngỡ rằng người yêu của mình quá vui vẻ mà quên mất giờ đi học. Câu thơ “Tóc rối đưa anh búi hộ!” thể hiện sự ân cần, chu đáo của anh. Anh muốn giúp người yêu của mình gọn gàng, xinh đẹp hơn trước khi đi học.
Những chi tiết này đã góp phần thể hiện tình yêu thương sâu sắc, chân thành của nhân vật “anh” dành cho người yêu. Tình yêu ấy không chỉ là tình yêu đôi lứa mà còn là tình yêu thương, trân trọng dành cho một người thân yêu.
Câu 6 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Lời ” tiễn dặn” giúp bạn biết gì về nhân vật chàng trai và cô gái? Qua đó, hãy nhận xét cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian.
Trả lời
Chàng trai và cô gái trong đoạn trích là hai nhân vật tiêu biểu cho tình yêu thủy chung trong truyện thơ dân gian. Họ yêu nhau tha thiết, chân thành, nhưng lại bị gia đình ngăn cấm. Tình yêu của họ gặp phải nhiều trắc trở, khó khăn, nhưng họ vẫn một lòng chung thủy, mong chờ ngày được đoàn tụ.
Tình yêu của chàng trai và cô gái được thể hiện qua những lời tiễn dặn đầy tha thiết, chân thành. Chàng trai lo lắng, quan tâm cho cô gái, muốn cô gái luôn vui vẻ, học hành chăm chỉ. Cô gái cũng thể hiện tình yêu của mình qua những lời hứa hẹn, mong muốn được bên nhau mãi mãi.
Cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian trên có thể thấy tác giả dường như đã hóa thân thành nhân vật để giao tiếp và bộc lộ cảm xúc, tình cảm. Chàng trai và cô gái trong đoạn trích được khắc họa với những tâm trạng, cảm xúc chân thực, gần gũi. Họ là những người bình thường, có những ước mơ, khát vọng, và cũng có những nỗi đau, khổ niềm.
Cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian là cách xây dựng dựa trên những hình mẫu có thật ngoài đời thực, cho nên nhân vật hiện lên vô cùng chân thực, gần gũi và rất đỗi đời thường. Điều này giúp người đọc dễ dàng đồng cảm, thấu hiểu và yêu mến những nhân vật trong truyện thơ dân gian.
Câu 7 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Bạn hãy chỉ ra những chi tiết quan trọng trong văn bản Lời tiễn dặn và phân tích vai trò của chúng trong việc thể hiện nội dung truyện thơ.
Trả lời
Những chi tiết quan trọng trong văn bản Lời tiễn dặn:
– “Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,”
– “Tới rừng cà gắt là cà ngồi đợi,
Tới rừng là ngón ngóng trông.”
Tất cả những chi tiết này đều thể hiện nỗi lưu luyến, bịn rịn của đôi trai gái khi phải chia xa. Họ yêu nhau tha thiết, nhưng vì hoàn cảnh nên không thể bên nhau. Sự chia xa khiến họ đau khổ, dằn vặt, không muốn rời xa.
Những chi tiết này đã góp phần thể hiện tình yêu thủy chung, son sắt của đôi trai gái. Họ yêu nhau chân thành, nhưng lại phải chịu cảnh chia xa. Tình yêu của họ gặp phải nhiều trắc trở, khó khăn, nhưng họ vẫn một lòng chung thủy, mong chờ ngày được đoàn tụ.
Tình yêu của đôi trai gái trong đoạn trích “Lời tiễn dặn” là một tình yêu đẹp đẽ, đáng trân trọng. Nó thể hiện ước mơ, khát vọng về tình yêu hạnh phúc của con người trong xã hội xưa.
Câu 8 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Nêu chủ đề của văn bản và cho biết qua văn bản này, tác giả dân gian muốn gửi gắm thông điệp gì.
Trả lời
Chủ đề của văn bản: Khát vọng tình yêu cả đôi lứa người Thái.
Thông qua văn bản, tác giả dân gian truyền đạt một thông điệp sâu sắc và ý nghĩa, khích lệ người đọc hãy giữ vững và bảo vệ tình yêu của cuộc đời mình. Trong câu chuyện, tác giả không chỉ là người kể chuyện mà còn là người thông minh, tinh tế, biết cách sử dụng từ ngôn ngữ dân dụ và hình ảnh sinh động để thể hiện lòng chất phác và tâm huyết.
Đồng thời, tác giả lên án, phê phán những giá trị lỗi thời đó và đồng thời kêu gọi mọi người hãy đứng lên đấu tranh vì tình yêu của chính mình. Qua những sự kiện và nhân vật trong văn bản, người đọc cảm nhận được sự tranh đấu không ngừng của con người với những giới hạn, niềm tin cũ, từ đó trích lọc được ý nghĩa sâu sắc về sự quan trọng của việc bảo vệ và theo đuổi tình yêu đích thực.
Câu 9 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết văn bản Lời tiễn dặn thuộc thể loại truyện thơ?
Trả lời
Truyện thơ là các tác phẩm mang yếu tố dân gian được khắc họa bằng phương thức tự sự nhưng được thể hiện dưới hình thức bài thơ. Truyện thơ mang nét trữ tình của thơ ca nên dễ dàng bộc lộ được rõ nét tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật hơn thể loại truyện thông thường.
Trong văn bản “Lời tiễn dặn”, dấu hiệu giúp độc giả nhận biết nó thuộc thể loại truyện thơ là:
- Thể loại tự sự: Văn bản kể về câu chuyện của đôi nam nữ yêu nhau nhưng phải chia xa. Các câu thơ trong văn bản đóng vai trò diễn tả, kể cho người đọc thấy được hoàn cảnh ngăn cách của đôi nam nữ hay diễn tả các hành động của nhân vật. Ví dụ: “Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng”, “Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ”, “Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi”…
- Yếu tố trữ tình: Văn bản thể hiện rõ nét những tâm trạng, cảm xúc của nhân vật. Ví dụ: “lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng”, “yêu nhau như chim bằng”, “chẳng rời nhau chẳng rời”…
Như vậy, có thể thấy văn bản “Lời tiễn dặn” thuộc thể loại truyện thơ bởi văn bản bao chứa nhiều chi tiết tự sự diễn đạt bằng thơ và những yếu tố trữ tình của thơ ca.
Cụ thể, trong đoạn trích, tác giả đã sử dụng nhiều chi tiết tự sự để kể lại câu chuyện của đôi nam nữ. Ví dụ: “Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng”, “Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ”, “Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi”… Những chi tiết này đã giúp người đọc hiểu được hoàn cảnh và hành động của các nhân vật trong câu chuyện.
Câu 10 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Từ văn bản Lời tiễn dặn, bạn có suy nghĩ gì về khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa?
Trả lời
Từ văn bản Lời tiễn dặn, tôi có suy nghĩ rằng khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa là một khát khao mãnh liệt, cháy bỏng. Họ yêu nhau tha thiết, nhưng lại bị gia đình ngăn cấm, buộc phải chia xa. Sự chia xa khiến họ đau khổ, dằn vặt, luôn mong muốn được ở bên nhau.
Trong đoạn trích, tác giả đã thể hiện khát khao đoàn tụ của đôi trai gái qua nhiều chi tiết. Đầu tiên là những lời tiễn dặn đầy tha thiết của chàng trai. Anh lo lắng, quan tâm cho người yêu, muốn cô luôn vui vẻ, học hành chăm chỉ. Anh cũng khẳng định tình yêu của mình dành cho cô, mong muốn được ở bên nhau mãi mãi.
Cô gái cũng thể hiện khát khao đoàn tụ qua những lời hứa hẹn. Cô hứa sẽ học hành chăm chỉ, trở thành người phụ nữ giỏi giang. Cô cũng hứa sẽ luôn chờ đợi anh, dù cho thời gian có trôi qua bao lâu.
Khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa thể hiện ước mơ, khát vọng về tình yêu hạnh phúc của con người trong xã hội xưa. Nó cũng là lời tố cáo xã hội phong kiến với những hủ tục lạc hậu, ngăn cản con người đến với nhau.
Trong xã hội hiện đại ngày nay, khi tình yêu được tôn trọng và đề cao, khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa vẫn còn nguyên giá trị. Nó là động lực để con người vượt qua mọi khó khăn, thử thách để đến với nhau, xây dựng một tình yêu hạnh phúc.
Với những hướng dẫn soạn bài Lời tiễn dặn – Sách Chân trời sáng tạo lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
