Bài mẫu phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó lớp 9 chọn lọc

Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó là một đề tài quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 9, giúp học sinh hiểu sâu sắc về tâm hồn, nghị lực và tinh thần cách mạng kiên cường của Bác Hồ. Bài thơ ngắn gọn nhưng đậm chất trữ tình, thể hiện niềm lạc quan, yêu đời của Bác dù sống trong hoàn cảnh khắc nghiệt giữa núi rừng Việt Bắc.

Dàn ý Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó

I. Mở bài

• Giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh – nhà lãnh đạo cách mạng và nhà thơ.
• Giới thiệu bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” – bức tranh cuộc sống gian khó nhưng lạc quan của Bác.

II. Thân bài

a, Cuộc sống sinh hoạt và làm việc của Bác ở Pác Bó

• Sự đối lập giữa “sáng” – “tối”, “ra” – “vào” thể hiện nhịp sống đều đặn, kiên định.
• Món ăn đơn sơ như cháo ngô, rau măng phản ánh cuộc sống tự cung tự cấp, sẵn sàng đối mặt thử thách.
• Công việc trên “bàn đá chông chênh” nhưng lại mang tính chiến lược quan trọng, cho thấy sự tận tụy và kiên cường của Bác.

b, Phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của Bác

• Dù sống trong thiếu thốn, Bác vẫn giữ tinh thần lạc quan, phong thái bình thản.
• Câu thơ “Cuộc đời cách mạng thật là sang” thể hiện niềm tự hào, xem cuộc sống giản dị là “sang” về tinh thần.

c, Nghệ thuật

• Thể thơ tứ tuyệt ngắn gọn, súc tích.
• Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, dễ hiểu.
• Phép đối lập tạo sự nhịp nhàng, thể hiện phong thái lạc quan của Bác.

II. Kết bài

• Khẳng định giá trị bài thơ: Tác phẩm không chỉ tả cảnh mà còn là bài học lớn về ý chí, niềm tin cách mạng của Bác trước gian khó.

Bài mẫu 1: Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó

Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” không chỉ là một tác phẩm thi ca mang giá trị nghệ thuật cao, mà còn là một bức họa sống động khắc họa cuộc đời giản dị nhưng kiên cường của Bác Hồ trong những ngày tháng gian khổ đầu tiên của cách mạng. Qua từng dòng thơ, ta thấy rõ hình ảnh một người lãnh tụ vĩ đại, không chỉ dẫn dắt dân tộc trong sự nghiệp giải phóng mà còn là một nghệ sĩ với tâm hồn phong phú, biết biến gian khổ thành nguồn cảm hứng sáng tạo. Điều đó khiến bài thơ trở nên đặc biệt sâu sắc và giàu ý nghĩa.

Ngay câu mở đầu, “Sáng ra bờ suối, tối vào hang,” người đọc như được dẫn lối vào cuộc sống thường nhật đầy khắc nghiệt của Bác. Câu thơ chia làm hai nhịp, gọn gàng, súc tích, nhưng lại gợi lên sự kiên trì và đều đặn trong công việc hằng ngày. Hành động “ra” và “vào” không chỉ đơn thuần là sự mô tả việc di chuyển của Bác, mà ẩn sau đó là ý chí, quyết tâm không lay chuyển trước mọi khó khăn. Cả ngày lẫn đêm, Bác vẫn làm việc không ngừng nghỉ, tiếp tục lãnh đạo phong trào cách mạng dù điều kiện vô cùng thiếu thốn và hiểm trở.

Tiếp theo, câu thơ thứ hai “Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng” mở ra một bức tranh về cuộc sống khắc khổ nhưng lại vô cùng giản dị và thanh đạm. Những bữa ăn của Bác chỉ là cháo ngô và rau măng, những món ăn thô sơ, giản dị, nhưng luôn sẵn có để nuôi dưỡng sức lực của người lãnh tụ. Từ “vẫn sẵn sàng” mang trong mình hàm ý rằng Bác luôn chuẩn bị tinh thần đối mặt với gian khổ, thậm chí những thiếu thốn về vật chất như vậy không thể làm Người nhụt chí. Đó là một biểu tượng của sự chấp nhận và kiên định, sẵn sàng chịu đựng mọi khó khăn để hoàn thành sứ mệnh cách mạng.

Câu thứ ba, “Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng”, lại một lần nữa khắc họa sâu sắc hình ảnh Bác Hồ – người vừa là lãnh tụ, vừa là nhà nghệ sĩ. Không có điều kiện vật chất, Bác phải làm việc trên chiếc bàn đá “chông chênh”. Tuy điều kiện làm việc vô cùng tạm bợ, nhưng Bác vẫn cần mẫn, say mê dịch cuốn “Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô” để làm tài liệu học tập cho cán bộ cách mạng. Qua hình ảnh này, người đọc càng thấu hiểu thêm sự nỗ lực, hy sinh thầm lặng của Bác trong quá trình dẫn dắt cách mạng. Hình ảnh Bác làm việc dưới những điều kiện thiếu thốn nhưng vẫn giữ tinh thần sáng tạo nghệ thuật đã thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa nhà lãnh đạo kiên cường và một người nghệ sĩ với tâm hồn nhạy cảm.

Đến câu thơ cuối cùng, “Cuộc đời cách mạng thật là sang”, người đọc như bị bất ngờ trước quan điểm của Bác. Dù sống trong cảnh thiếu thốn, hiểm nguy, nhưng trong mắt Bác, đó vẫn là một cuộc đời “sang”. Từ “sang” ở đây không chỉ mang nghĩa giàu có về vật chất, mà hơn cả, đó là sự phong phú, giàu có về tinh thần. Với Bác, sự “sang” đến từ việc dấn thân vào con đường cách mạng, từ niềm tin mãnh liệt vào lý tưởng cao đẹp – giành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Đây không chỉ là một câu kết mang tính khái quát mà còn là một thông điệp về giá trị thực sự của cuộc sống. Người ta không cần phải có của cải vật chất để sống một cuộc đời “sang trọng”, mà quan trọng là ở tinh thần và mục đích sống.

Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” với ngôn ngữ mộc mạc, giản dị đã phác họa rõ nét cuộc sống đầy thử thách của Bác Hồ trong những năm tháng gian khổ ban đầu của cuộc cách mạng. Tuy nhiên, xuyên suốt bài thơ, tinh thần lạc quan và niềm tin sắt đá của Bác vẫn luôn sáng rõ. Những hình ảnh như “bờ suối”, “hang”, “bàn đá” không chỉ là những chi tiết tả thực về hoàn cảnh sống của Bác, mà còn là biểu tượng cho sự chịu đựng, vượt qua khó khăn để hướng tới một tương lai tươi sáng hơn. Bài thơ không chỉ khiến người đọc khâm phục trước ý chí của Bác, mà còn là một lời nhắc nhở đầy sâu sắc về tinh thần vượt qua gian khổ, không bao giờ bỏ cuộc.

Qua bài thơ, ta còn nhận thấy một bài học quý giá về tinh thần lạc quan và sự tận tâm với công việc. Bác Hồ đã biến những thử thách lớn lao trong cuộc sống thành niềm vui, niềm tự hào trong cuộc đời cách mạng của mình. Chính tinh thần này đã lan tỏa, trở thành nguồn động lực không chỉ cho những người cùng thời với Bác, mà còn cho thế hệ mai sau. Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” là minh chứng sống động cho tinh thần cách mạng, ý chí kiên cường và tình yêu nước sâu sắc của vị cha già dân tộc.

Bài mẫu 2: Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó

Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Hồ Chí Minh, thể hiện sâu sắc tâm hồn của một lãnh tụ cách mạng kiên cường trong hoàn cảnh gian khổ. Bài thơ không chỉ là lời tự sự về cuộc sống khó khăn mà Bác phải đối mặt khi hoạt động cách mạng, mà còn phản ánh niềm vui sống, nghị lực và sự lạc quan trong tâm hồn của Người.

Vào năm 1941, Bác Hồ về nước sau một thời gian dài hoạt động ở nước ngoài và chọn Pác Bó, một vùng núi rừng Việt Bắc, làm căn cứ cách mạng. Thời điểm đó, thế giới đang trong giai đoạn biến động dữ dội do sự bùng nổ của Chiến tranh Thế giới thứ hai, với sự thất thủ của Pháp trước Đức Quốc xã. Điều kiện sống của Bác ở đây vô cùng thiếu thốn, với khí hậu khắc nghiệt và cơ sở vật chất gần như không có. Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh khó khăn đó, Bác đã viết nên bài thơ này với một tinh thần lạc quan hiếm có.

Câu thơ mở đầu mô tả một cách đơn giản nhưng chân thực về cuộc sống hàng ngày của Bác. “Sáng ra bờ suối” là để làm việc, “tối vào hang” là để nghỉ ngơi. Hang đá Cốc Bó, nơi Bác sinh sống, không lớn, chỉ đủ để kê một tấm ván nhỏ làm giường. Xung quanh là núi rừng hoang sơ và dòng suối nhỏ mà Bác đặt tên là suối Lênin. Qua câu thơ, ta cảm nhận được sự bình dị và đều đặn trong nhịp sống của Bác, hàm chứa một phong thái tự tại, hòa hợp với thiên nhiên.

Bữa ăn của Bác vô cùng đạm bạc với cháo ngô và rau măng, nhưng câu thơ lại thể hiện một tinh thần lạc quan, phong thái ung dung trước mọi khó khăn. “Vẫn sẵn sàng” vừa cho thấy sự chuẩn bị đầy đủ về mặt tinh thần, vừa là lời khẳng định rằng Bác không hề bị hoàn cảnh khó khăn làm cho nản lòng. Thậm chí, cuộc sống đạm bạc này còn gợi nhớ đến những nhân vật triết nhân trong lịch sử, những người tìm thấy niềm vui trong sự giản dị của thiên nhiên và cuộc sống.

Câu thơ này không chỉ mô tả một hiện thực đầy khó khăn, khi bàn làm việc của Bác chỉ là một phiến đá chông chênh bên bờ suối, mà còn ẩn chứa sự thâm thúy trong cách diễn đạt của Bác. “Chông chênh” ở đây không chỉ để nói về chiếc bàn đá mà còn ẩn dụ cho tình thế cách mạng lúc bấy giờ, đầy hiểm nguy và khó khăn. Nhưng giữa cái chông chênh ấy, Bác vẫn ung dung dịch sách, nghiên cứu lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô để rút ra những kinh nghiệm quý báu cho phong trào cách mạng ở Việt Nam.

Sự đối lập giữa hoàn cảnh chông chênh và tinh thần lạc quan, kiên định của Bác tạo nên một sắc thái hài hước, nhưng cũng thấm đượm tư tưởng lớn. Điều này khẳng định rằng, dù tình thế có khó khăn đến đâu, Bác vẫn luôn vững tin vào sự nghiệp cách mạng và con đường giải phóng dân tộc.

Câu thơ cuối cùng là sự kết tinh của toàn bộ tâm hồn và phong thái của Bác trong cuộc sống cách mạng. Từ “sang” ở đây không chỉ đơn thuần là giàu có về vật chất, mà là sự giàu có về tinh thần. Bác tự hào về cuộc sống của mình, một cuộc sống có mục đích cao cả, phục vụ cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Sự giàu có của Bác nằm ở lòng kiên định, tinh thần lạc quan và niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi của cách mạng.

“Tức cảnh Pác Bó” không chỉ là bài thơ tứ tuyệt ngắn gọn về cuộc sống của Bác Hồ trong những ngày đầu quay về lãnh đạo cách mạng, mà còn là một minh chứng cho tinh thần cách mạng kiên định. Bác đã vượt qua những khó khăn về vật chất để tập trung vào công việc lớn lao của dân tộc. Bài thơ vừa phản ánh một cuộc sống đầy khó khăn, vừa tỏa ra ánh sáng của niềm tin, hy vọng vào tương lai, với phong thái tự tại và kiên cường.

Bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” đã cho ta thấy không chỉ là một giai đoạn khó khăn trong cuộc đời Bác Hồ, mà còn là tấm gương sáng về tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm tin bất diệt vào sự nghiệp cách mạng. Qua bài thơ, người đọc có thể cảm nhận sâu sắc sự giản dị, nhưng mạnh mẽ của một vị lãnh tụ, luôn vững vàng trước mọi thử thách để dẫn dắt dân tộc đến với độc lập, tự do.

Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó giúp học sinh lớp 9 cảm nhận rõ nét sự giản dị mà cao quý trong phong cách sống và tinh thần cách mạng của Bác Hồ. Bài thơ là minh chứng cho sự kiên định, lạc quan, truyền cảm hứng mạnh mẽ trong cuộc sống và học tập cho thế hệ trẻ.