Cảm nhận về đất nước thời Vua Lê – Chúa Trịnh lớp 9 chi tiết

Bài văn mẫu cảm nhận về đất nước thời Vua Lê – Chúa Trịnh dành cho học sinh lớp 9 sẽ giúp làm sáng tỏ cuộc sống xa hoa, quyền lực của triều đình Trịnh. Qua tác phẩm Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác, người đọc có thể nhận ra bức tranh chân thực về sự suy thoái của xã hội thời bấy giờ, mang lại nhiều bài học quý giá cho người học.

Dàn ý cảm nhận về đất nước thời Vua Lê – Chúa Trịnh

I. Mở bài

• Giới thiệu tác giả Lê Hữu Trác, một danh y và nhà văn nổi bật của thế kỷ XVIII.
• Tác phẩm “Thượng kinh ký sự” phản ánh chân thực cuộc sống xa hoa, quyền lực của phủ chúa, đặc biệt qua đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh”.

II. Thân bài

– Cuộc sống xa hoa của phủ chúa:

• Khung cảnh phủ chúa: Cây cối, chim muông, hoa quý tạo nên vẻ đẹp hiếm có, lộng lẫy, nguy nga.
• Nội cung tráng lệ: Vàng bạc, sập gấm, đồ vật quý hiếm – một sự xa xỉ mà dân thường không thể chạm tới.

– Cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa:

• Thủ tục phức tạp để vào hậu cung, dù bệnh tình khẩn cấp nhưng chúa vẫn mải mê hưởng lạc.
• Cảnh sống với cung tần mỹ nữ, hầu cận như những cái bóng làm tăng sự xa cách và quyền uy.

– Tình trạng của thế tử và suy thoái triều đình:

• Nơi ở của thế tử tối tăm, ngột ngạt, thế tử ốm yếu do lối sống xa hoa, thiếu sinh khí.
• Sự xa hoa và suy thoái của triều đình phản ánh một đất nước đang dần tiêu vong.

III. Kết bài

• Khẳng định lại ý nghĩa của đoạn trích: Tác phẩm vạch trần sự lãng phí và suy đồi của triều đình Trịnh.
• Tóm tắt nội dung và nghệ thuật: Phê phán nhẹ nhàng, miêu tả tinh tế sự suy tàn của thời đại.

Bài mẫu 1: Cảm nhận về đất nước thời Vua Lê – Chúa Trịnh

Cảm nhận về xã hội Việt Nam thời Lê – Trịnh vào cuối thế kỷ XVIII được thể hiện rõ nét qua những ghi chép đầy chi tiết trong đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” của Lê Hữu Trác. Tác phẩm mang đến cho chúng ta cái nhìn sắc sảo về hiện thực xã hội và cuộc sống xa hoa, trụy lạc của giai cấp thống trị trong bối cảnh suy tàn của triều đại.

Ngay từ đầu đoạn trích, tác giả ghi lại rất tỉ mỉ nguyên nhân và thời điểm ông phải vào phủ chúa, tạo nên một cảm giác chân thực và sống động cho người đọc. Những dòng viết như: “Mồng 1 tháng 2. Sáng tinh mơ, tôi nghe tiếng gõ cửa rất gấp…” đã phác họa lại rõ nét bối cảnh lúc bấy giờ. Từng chi tiết nhỏ như tiếng gõ cửa khẩn trương, lệnh triệu gọi vào phủ đều làm nổi bật sự khẩn trương và nghiêm ngặt của triều đình thời đó.

Hành trình vào phủ chúa qua lời miêu tả của Lê Hữu Trác mang đến một hình ảnh phong phú, vừa đẹp đẽ nhưng cũng lạnh lẽo và tù túng. Phủ chúa được bao bọc bởi những hành lang quanh co, nhiều lớp cửa và được bảo vệ nghiêm ngặt, tất cả đều thể hiện sự cẩn trọng và quyền uy tối cao của giới quý tộc. Dưới con mắt tinh tế của một người am tường, Lê Hữu Trác không chỉ nhìn thấy những vật thể, cảnh vật thông thường, mà còn cảm nhận sâu sắc sự khác biệt giữa cuộc sống của vua chúa và người dân thường qua những chi tiết như: “đâu đâu cũng là cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm”. Những điều này làm tác giả không khỏi thốt lên một lời nhận xét vừa ngỡ ngàng, vừa bình thản: “Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường”. Tuy lời nói có vẻ khách quan, nhưng ẩn sau đó là một sự phê phán nhẹ nhàng trước sự xa hoa, tráng lệ mà thiếu đi sinh khí của phủ chúa.

Không chỉ dừng lại ở khung cảnh thiên nhiên và kiến trúc, Lê Hữu Trác còn khéo léo khắc họa sự lộng lẫy của đồ vật và nghi lễ trong phủ chúa. Từ những vật dụng bằng vàng son, đến cách bài trí cầu kỳ, tác giả đã tạo nên một bức tranh choáng ngợp, thể hiện quyền lực tối cao của triều đình. Tuy nhiên, chính sự giàu sang ấy lại mang đến cảm giác ngột ngạt và thiếu sức sống, giống như cái chết lặng lẽ của một xã hội đã vào giai đoạn suy tàn. Nhìn khung cảnh đó, chúng ta không thể không nhớ đến những lời nhận xét của Phạm Đình Hổ trong “Vũ trung tùy bút” khi ông nói về sự bất thường của thiên nhiên như một điềm báo cho sự suy vong của triều đại.

Cuộc sống trong phủ chúa cũng không kém phần khác thường và xa hoa. Từ việc ra vào phải có thẻ, lệnh cho đến những nghi thức rườm rà, phức tạp như việc quỳ lạy trước một đứa trẻ hay phải xin phép để khám bệnh, tất cả đều thể hiện một trật tự tôn ti nghiêm ngặt và sự lộng quyền của nhà chúa. Điều này khiến tác giả không khỏi chua chát nhận ra rằng, cuộc sống đầy nghi lễ và quyền uy này thực chất chỉ là bề ngoài hào nhoáng, ẩn chứa sự bất ổn và suy đồi bên trong.

Tuy nhiên, dù đối diện với cuộc sống xa hoa, trụy lạc ấy, Lê Hữu Trác vẫn không quên nhiệm vụ của mình – người thầy thuốc với tâm sáng. Khi khám bệnh cho thế tử, ông dễ dàng nhận ra nguyên nhân căn bệnh: “ở trong trốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”. Chính cuộc sống thừa thãi về vật chất, nhưng thiếu đi sự vận động và khí trời đã làm thế tử trở nên gầy mòn, yếu đuối. Tuy nhiên, việc phát hiện bệnh không khiến ông vui mừng, ngược lại, ông rơi vào tình thế khó xử: chữa bệnh hay không chữa bệnh? Nếu chữa bệnh, ông sợ bị danh lợi ràng buộc, mất đi cuộc sống tự do tự tại; còn nếu không chữa, ông lại không làm đúng với lương tâm của một người thầy thuốc. Cuối cùng, với đạo đức nghề nghiệp, Lê Hữu Trác đã chọn con đường lương thiện và chữa bệnh cho thế tử.

Đoạn trích không chỉ thể hiện rõ nét tài năng miêu tả và ghi chép của Lê Hữu Trác mà còn là một bức tranh sống động, chân thực về cuộc sống nơi phủ chúa. Tác giả đã khéo léo chọn lọc những chi tiết tiêu biểu, kết hợp hài hòa giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm để truyền tải những thông điệp sâu sắc về hiện thực xã hội và lối sống sa hoa, trụy lạc của giai cấp thống trị. Giọng điệu châm biếm nhẹ nhàng nhưng sắc sảo, cùng với những ẩn ý tinh tế về sự suy tàn của triều đại, đã góp phần làm nên giá trị hiện thực và nhân văn của tác phẩm.

Tóm lại, “Vào phủ chúa Trịnh” không chỉ là một tác phẩm ký sự miêu tả hiện thực xã hội thời bấy giờ mà còn là một lời phê phán kín đáo về cuộc sống xa hoa, vô nghĩa của giới quý tộc. Đồng thời, qua đó cũng bộc lộ được nhân cách cao quý, tâm hồn trong sáng và tấm lòng nhân hậu của một lương y luôn hết mình vì người bệnh, bất chấp mọi cám dỗ danh lợi.

Bài mẫu 2: Cảm nhận về đất nước thời Vua Lê – Chúa Trịnh

Lê Hữu Trác, được biết đến với tên gọi Hải Thượng Lãn Ông, không chỉ là một danh y lỗi lạc trong lịch sử y học Việt Nam mà còn là một tác giả có nhiều đóng góp quý giá cho văn học trung đại. Tác phẩm “Thượng kinh kí sự” của ông không chỉ phản ánh cuộc sống xa hoa của phủ chúa Trịnh, mà còn bộc lộ một cách tinh tế tâm hồn và nhân cách của vị lương y tài đức. Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” mang lại cái nhìn sâu sắc và đầy ấn tượng về bối cảnh xã hội thời Lê – Trịnh qua lăng kính của một người vừa là người trong cuộc, vừa là người ngoài quan sát.

Trong những dòng đầu tiên của đoạn trích, Lê Hữu Trác đã khéo léo giới thiệu sự kiện chính: ông được triệu vào phủ chúa để khám bệnh cho Đông cung Thế tử Trịnh Cán. Ngay từ khi đặt chân vào phủ, ông đã cảm thấy choáng ngợp trước sự lộng lẫy và cầu kỳ của không gian nơi đây. Những dãy hành lang quanh co nối tiếp, mỗi cánh cửa đều có người canh gác nghiêm ngặt, tạo nên một không khí quyền lực và bí mật. Khung cảnh thiên nhiên trong phủ chúa được miêu tả qua những chi tiết tuyệt đẹp, như “cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương”. Những hình ảnh này khiến cho không gian phủ chúa như một khu vườn tiên cảnh, xa rời hiện thực đời sống người dân thường.

Tuy nhiên, đằng sau sự choáng ngợp ấy, tác giả không khỏi có chút ngỡ ngàng, nhận thức rõ về sự khác biệt giữa cuộc sống xa hoa của giới vua chúa và đời sống thường dân. Lời nhận xét của ông, “Bước chân đến đây mới hay cái cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường,” tuy nhẹ nhàng nhưng lại chứa đựng sự đối lập rõ rệt giữa hai thế giới: một bên là sự xa xỉ, dư thừa, một bên là cuộc sống khó khăn, vất vả của nhân dân.

Lê Hữu Trác không chỉ miêu tả không gian mà còn chú trọng đến những chi tiết về phương tiện và vật dụng trong phủ. Những chiếc kiệu sơn son thếp vàng, đồ dùng lộng lẫy như cái sập thiếp vàng, võng điều đỏ, bàn ghế quý giá đều là những biểu tượng của quyền lực và sự xa hoa của giới quý tộc. Hình ảnh Đông cung Thế tử, một đứa trẻ chỉ mới năm, sáu tuổi, nhưng đã ngồi trên cái sập thiếp vàng, mặc áo lụa đỏ, càng làm nổi bật sự khác biệt về đẳng cấp và quyền lực trong xã hội. Tất cả những chi tiết ấy không chỉ làm tác giả choáng ngợp mà còn khiến ông thốt lên: “Những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy.”

Cuộc sống xa hoa trong phủ chúa còn được khắc họa qua bữa ăn của Lê Hữu Trác tại điếm “Hậu mã”. Đó là lần đầu tiên và duy nhất trong cuộc đời ông được thưởng thức một bữa ăn sang trọng đến vậy, với mâm vàng, chén bạc và những món ăn quý hiếm. Tuy nhiên, bữa ăn xa hoa ấy không phải là niềm vui trọn vẹn, mà khiến tác giả cảm nhận sâu sắc sự bất công trong xã hội: “Cơm ngự thiện bữa nghìn quan” là biểu tượng của sự tước đoạt từ mồ hôi, công sức của người dân lao động để phục vụ cho một số ít người quyền quý.

Lê Hữu Trác, dù xuất thân từ dòng dõi thế tộc, cũng không thể giấu được cảm giác xa lạ và bỡ ngỡ khi lần đầu tiên đặt chân vào phủ chúa. Ông tự nhận mình là kẻ “quê mùa” trước sự xa hoa, phồn hoa nơi cung đình. Nhưng khác với những kẻ khúm núm trước quyền lực, Lê Hữu Trác giữ vững tinh thần độc lập, bình thản và trầm tĩnh của một bậc ẩn sĩ. Ông không bị cuốn vào sự kiêu ngạo hay danh lợi, mà luôn giữ cái tâm sáng, hành động theo lương tri của một người thầy thuốc.

Tác phẩm cũng phản ánh sự lạc lõng của Thế tử Trịnh Cán, một nạn nhân của cuộc sống quá đủ đầy vật chất nhưng thiếu thốn về tinh thần và sức khỏe. Lê Hữu Trác nhận ra ngay rằng nguyên nhân bệnh tật của thế tử không chỉ là vấn đề thể chất, mà còn do lối sống tù túng, không khí ngột ngạt nơi phủ chúa. Cậu bé thế tử, bị vây quanh bởi màn che trướng phủ, không được tiếp xúc với không khí tự nhiên, đã dần yếu đi, trở thành biểu tượng của sự suy tàn cả về thể chất lẫn tinh thần.

Qua từng dòng miêu tả, tác giả không chỉ đưa người đọc vào một bức tranh lộng lẫy và xa hoa của phủ chúa Trịnh, mà còn khéo léo lồng vào những suy tư, nhận xét về cuộc sống của giai cấp thống trị. Cái vẻ ngoài hào nhoáng, tráng lệ ấy thực chất chỉ che giấu một thực trạng trụy lạc, suy đồi của triều đại, và những con người sống trong đó như Thế tử Trịnh Cán không thể tránh khỏi hậu quả của cuộc sống thừa mứa mà thiếu khí trời. Cuối cùng, Lê Hữu Trác đã nhìn ra rằng cả triều đình, cả những kẻ ở phủ chúa, đều chỉ là nạn nhân của chính sự xa hoa và quyền lực của mình.

Với văn phong mộc mạc, chân thật, Lê Hữu Trác không chỉ ghi lại những sự kiện và cảnh vật nơi phủ chúa, mà còn để lại cho hậu thế một bức tranh xã hội sống động, phơi bày sự bất công và trụy lạc của giai cấp thống trị. Đồng thời, qua đó, người đọc còn thấy được nhân cách cao đẹp của một vị danh y, một người sống giữa sự hào nhoáng nhưng không màng danh lợi, giữ vững đạo đức và lương tri trong mọi hoàn cảnh. “Vào phủ chúa Trịnh” không chỉ là một tác phẩm ký sự miêu tả hiện thực xã hội, mà còn là lời nhắn nhủ về giá trị của lòng nhân ái và sự chân thành giữa một thế giới đầy giả tạo.

Bài cảm nhận về đất nước thời Vua Lê – Chúa Trịnh không chỉ giúp học sinh lớp 9 hiểu sâu hơn về bối cảnh lịch sử, mà còn khám phá sự xa hoa, suy tàn của triều đại này. Đây là bài văn mẫu bổ ích, giúp học sinh rèn luyện khả năng cảm thụ văn học và phân tích tác phẩm một cách toàn diện.