Bí quyết làm đề số 5 khảo sát đầu năm lớp 11 môn Văn

Đề thi khảo sát đầu năm lớp 11 môn Văn luôn là thử thách quan trọng giúp học sinh đánh giá năng lực đầu cấp. Trong đó, đề số 5 nổi bật bởi nội dung giàu tính nhân văn và khả năng khai thác tư duy phân tích, cảm thụ văn học. Nếu bạn đang loay hoay chưa biết bắt đầu từ đâu, bài viết này sẽ giúp bạn từng bước tiếp cận đề hiệu quả và tự tin chinh phục điểm số cao.

ĐỀ 5

I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi:

“Thương thay thân phận con tằm
Kiếm ăn được mấy lại nằm nhả tơ
Thương thay lũ kiến li ti
Kiếm ăn được ít còn đi kiếm nhiều
Thương thay hạc lánh đường mây
Chờ người tạc dạ những ngày gió sương…”

(Tựa "Trích diễm thi tập" – Hoàng Đức Lương)

Câu 1. Nêu tên tác phẩm và tác giả của đoạn thơ trên.

Câu 2. Nêu nội dung chính của đoạn thơ.

Câu 3. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh ẩn dụ nào? Ý nghĩa của chúng?

Câu 4. Theo anh/chị, thông điệp nhân văn nào được gửi gắm qua đoạn thơ?

II. LÀM VĂN (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm):

Từ đoạn thơ trên, viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về lối sống biết đồng cảm và trân trọng những người lao động thầm lặng trong xã hội hiện nay.

Câu 2 (5,0 điểm):

Phân tích hành động và lời nói của nhân vật Ra-ma trong đoạn trích Ra-ma buộc tội, từ đó làm rõ quan niệm về danh dự và đạo lý trong văn hóa Ấn Độ cổ đại.

>>>Tham khảo thêm: Đề 1 và đáp án đề 1

Hướng dẫn làm đề 5

I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Câu 1. Nêu tên tác phẩm và tác giả của đoạn thơ trên.

Trả lời: Đoạn thơ trích từ phần Tựa Trích diễm thi tập của tác giả Hoàng Đức Lương.

Câu 2. Nêu nội dung chính của đoạn thơ.

Trả lời: Đoạn thơ thể hiện tấm lòng đồng cảm, trân trọng của tác giả đối với những số phận nhỏ bé, âm thầm lao động và cống hiến trong xã hội. Đồng thời, nó cũng gửi gắm suy tư về nhân tình thế thái và giá trị của những con người sống vì người khác.

Câu 3. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh ẩn dụ nào? Ý nghĩa của chúng?

Trả lời: Các hình ảnh ẩn dụ gồm:

• Con tằm: tượng trưng cho người lao động cần mẫn, suốt đời cống hiến nhưng lại thiệt thòi, vất vả.
• Lũ kiến li ti: đại diện cho tầng lớp người nhỏ bé trong xã hội, tuy thu nhập ít ỏi nhưng vẫn phải vất vả mưu sinh.
• Hạc lánh đường mây: hình ảnh ẩn dụ cho những người tài đức, sống ẩn dật, chờ thời, kiên trì giữ đạo đức trong gian khó.

=> Những hình ảnh này thể hiện sự cảm thông sâu sắc của tác giả với những người sống âm thầm mà cao quý.

Câu 4. Theo anh/chị, thông điệp nhân văn nào được gửi gắm qua đoạn thơ?

Trả lời: Đoạn thơ gửi gắm thông điệp nhân văn sâu sắc: cần có sự thấu hiểu, trân trọng và biết ơn những con người lao động âm thầm, những cá nhân nhỏ bé nhưng luôn sống cống hiến và giữ gìn nhân cách trong cuộc sống đầy thử thách.

II. LÀM VĂN (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm):

Bài làm tham khảo:

Trong xã hội hiện đại, khi nhịp sống ngày càng hối hả, lối sống biết đồng cảm và trân trọng những người lao động thầm lặng lại càng trở nên quan trọng. Họ có thể là những cô lao công quét rác lúc nửa đêm, là bác bảo vệ gác cổng ngày mưa gió, hay những người công nhân, nông dân cần mẫn nuôi sống cả xã hội. Dù không hào nhoáng, không nổi bật, nhưng chính họ là những mắt xích quan trọng góp phần giữ cho cuộc sống vận hành ổn định. Đồng cảm với họ không chỉ là biết sẻ chia khó khăn, mà còn là sự công nhận giá trị và phẩm chất của những con người âm thầm ấy. Trong bối cảnh nhiều người mải mê chạy theo danh vọng, tiền tài, thì việc sống với sự đồng cảm, biết ơn và trân trọng người khác chính là một biểu hiện của nhân cách cao đẹp. Mỗi người trẻ hôm nay cần học cách nhìn sâu hơn vào cuộc sống, để từ đó sống nhân ái hơn, giàu tình thương và ý nghĩa hơn.

Câu 2 (5,0 điểm):

Dàn ý chi tiết:

Mở bài

Giới thiệu tác phẩm Ra-ma buộc tội – một đoạn trích tiêu biểu trong sử thi Ra-ma-ya-na của Ấn Độ.

Nêu vấn đề nghị luận: Hành động và lời nói của Ra-ma thể hiện quan niệm sâu sắc về danh dự và đạo lý trong văn hóa Ấn Độ cổ đại.

Thân bài

Giới thiệu nhân vật Ra-ma:

Là người anh hùng lý tưởng trong sử thi.

Đại diện cho lý tưởng đạo đức, lòng trung thành, trách nhiệm và danh dự.

Phân tích hành động và lời nói của Ra-ma:

Hành động buộc tội Xi-ta:

Ra-ma từ chối đón nhận Xi-ta ngay khi nàng trở về, dù biết nàng trong sạch.

Không xuất phát từ sự nghi ngờ cá nhân, mà từ danh dự và vị thế của một người vua tương lai.

Cho thấy Ra-ma đặt danh dự và đạo lý lên trên tình cảm cá nhân.

Lời nói của Ra-ma:

Dứt khoát, rõ ràng, nghiêm khắc: “Ta không thể đón nàng trở về làm vợ”.

Thể hiện lý tưởng: người lãnh đạo không thể để điều tiếng ảnh hưởng đến danh dự bản thân và cả vương triều.

Song song đó, vẫn có sự đau đớn, dằn vặt trong nội tâm vì yêu Xi-ta.

Làm rõ quan niệm về danh dự và đạo lý trong văn hóa Ấn Độ cổ đại:

Danh dự là điều thiêng liêng, gắn liền với phẩm hạnh của cá nhân và ảnh hưởng đến uy tín cộng đồng.

Đạo lý là nền tảng của hành xử: người lãnh đạo không chỉ sống vì mình mà phải vì cả dân tộc, xã hội.

Hành vi của Ra-ma là sự lựa chọn khó khăn giữa tình cảm cá nhân và trách nhiệm cộng đồng, thể hiện tư tưởng đạo đức cao cả.

Kết bài

Qua nhân vật Ra-ma, sử thi Ấn Độ đã phản ánh một nền văn hóa đề cao đạo lý, danh dự, lòng trung thành và trách nhiệm xã hội.

Nhân vật Ra-ma trở thành biểu tượng không chỉ của sức mạnh, mà còn của phẩm chất đạo đức cao đẹp – một giá trị cần thiết trong mọi thời đại.

Làm tốt đề số 5 không chỉ giúp bạn vượt qua kỳ khảo sát đầu năm lớp 11 mà còn rèn luyện tư duy cảm thụ sâu sắc và kỹ năng làm bài văn mạch lạc. Với hướng dẫn chi tiết, rõ ràng và sát với yêu cầu đề, bạn hoàn toàn có thể yên tâm ôn luyện và đạt kết quả như mong đợi. Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay để tạo nền tảng vững chắc cho cả năm học!