Đầu mỗi năm học, bài kiểm tra khảo sát môn Ngữ văn đóng vai trò quan trọng giúp giáo viên đánh giá năng lực ban đầu của học sinh. Trong số đó, đề số 3 được nhiều bạn quan tâm bởi cấu trúc đa dạng, gồm cả phần đọc hiểu và làm văn. Việc nắm rõ cách làm từng phần sẽ giúp học sinh tự tin hơn và phát huy tốt khả năng của mình trong bài thi.
ĐỀ SỐ 3
PHẦN I. ĐỌC HIỂU (4 điểm)
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Bao người nhìn em mà xót xa,
Thương phận bạc, kiếp người đàn bà.
Dẫu cuộc đời chìm nổi bao lần,
Em vẫn một lòng không thay đổi.
Giữa dòng đời đầy sóng gió,
Em giữ vẹn tròn phẩm giá, thủy chung.
(Phỏng theo bài "Bánh trôi nước" – Hồ Xuân Hương)
Câu 1. Hình ảnh “bánh trôi nước” là ẩn dụ cho ai?
Câu 2. Nêu nội dung chính của đoạn thơ.
Câu 3. Biện pháp tu từ nào nổi bật được sử dụng?
Câu 4. Em hiểu như thế nào về hình ảnh “tấm lòng son”?
Câu 5. Nêu thông điệp bài thơ gửi gắm về phẩm chất người phụ nữ.
PHẦN II. VIẾT (6 điểm)
Câu 1 (2 điểm): Viết đoạn văn ngắn nêu cảm nghĩ của em về vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam.
Câu 2 (4 điểm): Phân tích bài thơ "Bánh trôi nước" để làm nổi bật hình ảnh người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
>>>Tham khảo thêm: Đề số 4 đề thi khảo sát đầu năm lớp 8 môn văn
Hướng dẫn làm đề số 3
PHẦN I. ĐỌC HIỂU (4 điểm)
Câu 1: Hình ảnh “bánh trôi nước” là ẩn dụ cho ai?
Trả lời: Hình ảnh “bánh trôi nước” là ẩn dụ cho người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn thơ.
Trả lời: Đoạn thơ thể hiện số phận bất hạnh nhưng phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ: dù bị cuộc đời vùi dập, họ vẫn giữ được sự thủy chung, trong sáng và phẩm giá.
Câu 3: Biện pháp tu từ nào nổi bật được sử dụng?
Trả lời: Biện pháp tu từ ẩn dụ được sử dụng nổi bật (bánh trôi nước tượng trưng cho người phụ nữ). Ngoài ra, còn có điệp ngữ và tương phản.
Câu 4: Em hiểu như thế nào về hình ảnh “tấm lòng son”?
Trả lời: “Tấm lòng son” tượng trưng cho sự thủy chung, trung hậu, son sắt và trong sáng trong tâm hồn người phụ nữ, dù cuộc đời có nhiều biến động.
Câu 5: Nêu thông điệp bài thơ gửi gắm về phẩm chất người phụ nữ.
Trả lời: Bài thơ gửi gắm thông điệp rằng người phụ nữ, dù chịu nhiều bất công và đau khổ, vẫn giữ được phẩm chất cao đẹp, thủy chung và kiên cường.
PHẦN II. VIẾT (6 điểm)
Câu 1 (2 điểm):
Mở đoạn: Giới thiệu chung về hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong đời sống và văn học.
Thân đoạn:
- Nêu vẻ đẹp truyền thống như đảm đang, thủy chung, hi sinh, chịu thương chịu khó.
- Nêu vẻ đẹp hiện đại: năng động, tự tin, thông minh nhưng vẫn giữ nét dịu dàng.
- Có thể lấy ví dụ từ hình ảnh mẹ, bà, cô giáo, chị gái...
Kết đoạn: Khẳng định tình cảm và sự kính trọng đối với người phụ nữ Việt Nam.
Câu 2 (4 điểm):
Mở bài:
- Giới thiệu nhà thơ Hồ Xuân Hương – người được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”.
- Giới thiệu bài thơ "Bánh trôi nước" – tiêu biểu cho phong cách thơ vừa trào phúng, vừa sâu sắc, thể hiện số phận và phẩm chất người phụ nữ xưa.
Thân bài:
Luận điểm 1: Hình ảnh người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước
- Vẻ đẹp hình thể: “vừa trắng lại vừa tròn” thể hiện nét đẹp truyền thống, dịu dàng.
- Số phận long đong: “bảy nổi ba chìm” cho thấy cuộc đời vất vả, phụ thuộc vào người khác.
Luận điểm 2: Phẩm chất cao quý của người phụ nữ
- “Tấm lòng son” thể hiện tấm lòng chung thủy, kiên cường, giữ vững đạo đức và nhân cách.
- Dù cuộc đời có đổi thay, họ vẫn sống có nghĩa tình, trước sau như một.
Luận điểm 3: Giá trị nhân văn
- Bài thơ thể hiện sự cảm thông sâu sắc với người phụ nữ.
- Lên tiếng bênh vực, đề cao phẩm giá và đòi hỏi sự công bằng cho họ trong xã hội phong kiến.
Kết bài:
- Khẳng định vẻ đẹp về hình thức và tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam qua hình tượng “bánh trôi nước”.
- Bày tỏ sự trân trọng và cảm nhận sâu sắc về giá trị nhân văn mà bài thơ mang lại.
Nắm vững phương pháp làm bài theo từng phần của đề số 3 sẽ giúp học sinh lớp 8 không chỉ làm bài hiệu quả mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy, cảm thụ văn học. Việc chuẩn bị kỹ càng trước mỗi bài khảo sát là bước quan trọng để tạo đà học tốt cho cả năm học. Hy vọng hướng dẫn này sẽ là tài liệu hữu ích cho các em học sinh.