Soạn văn bài Bảo kính cảnh giới – Sách kết nối tri thức lớp 10 tập 2

Hướng dẫn soạn bài Bảo kính cảnh giới – Sách kết nối tri thức lớp 10 tập 2 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1. Xác định thể loại và nêu bố cục của bài thơ.

Thể loại:

Bảo kính cảnh giới là một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, thuộc thể thơ Đường luật. Thể thơ này có nguồn gốc từ Trung Quốc, được du nhập vào Việt Nam từ rất sớm và được sử dụng phổ biến trong văn học Việt Nam. Thơ thất ngôn tứ tuyệt có bố cục chặt chẽ, gồm hai phần:

• Hai câu đầu (gọi là đề) nêu lên chủ đề, ý chính của bài thơ.
• Hai câu sau (gọi là thực) triển khai, cụ thể hóa chủ đề, ý chính của bài thơ.

Bố cục:

Bài thơ Bảo kính cảnh giới có bố cục chặt chẽ, rõ ràng, gồm hai phần:

• Hai câu đầu (câu 1 và 2): Mượn hình ảnh cây hòe già trong vườn để nói về sự thay đổi của thời gian và của con người.
• Hai câu sau (câu 3 và 4): Khẳng định quan niệm của tác giả về sự cần thiết phải biết nhìn lại mình, tự soi xét bản thân để có những điều chỉnh, thay đổi phù hợp với thời gian.

2. Câu thơ mở đầu cho biết điều gì về cuộc sống và tâm trạng của nhân vật trữ tình?

            “Rồi hóng mát thuở ngày trường

           Hòe non xanh tận chân trời”

Câu thơ mở đầu bằng hình ảnh cây hòe non đang vươn mình trong nắng hè. Hình ảnh này gợi lên một khung cảnh tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Tuy nhiên, tác giả không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh vật mà còn ngầm gửi gắm một thông điệp: thời gian đang trôi qua rất nhanh, tuổi trẻ cũng đang dần trôi qua.

Cụm từ “thuở ngày trường” gợi lên một không gian rộng lớn, bao la. Đồng thời, cụm từ này cũng gợi lên một khoảng thời gian dài, vô tận. Điều này cho thấy, nhà thơ đang cảm nhận được sự trôi chảy của thời gian, của cuộc đời.

Hình ảnh “hòe non xanh tận chân trời” gợi lên một khung cảnh tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Tuy nhiên, hình ảnh này cũng gợi lên một sự tiếc nuối, bởi lẽ, tuổi trẻ cũng đang dần trôi qua.

Như vậy, câu thơ mở đầu cho biết cuộc sống của nhân vật trữ tình đang trôi qua rất nhanh, tuổi trẻ cũng đang dần trôi qua. Điều này khiến cho nhân vật trữ tình cảm thấy tiếc nuối và suy ngẫm về cuộc đời.

3. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh được tác giả sử dụng để miêu tả cảnh sắc mùa hè. Từ đó, chỉ ra những nét đặc sắc trong cách cảm nhận thiên nhiên và bút pháp tả cảnh của tác giả.

Trong bài thơ Bảo kính cảnh giới, Nguyễn Trãi đã sử dụng một số từ ngữ, hình ảnh để miêu tả cảnh sắc mùa hè, cụ thể:

• Hình ảnh cây hòe non xanh tận chân trời: Hình ảnh này gợi lên một khung cảnh tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Màu xanh của cây hòe tượng trưng cho sự tươi mới, sức sống. Hình ảnh “tận chân trời” gợi lên một không gian rộng lớn, bao la.
• Cành lê trắng rụng cành xuân tàn: Hình ảnh này gợi lên một khung cảnh tàn phai, gợi cảm giác buồn bã, tiếc nuối. Màu trắng của cánh hoa lê tượng trưng cho sự chia ly, tang tóc. Hình ảnh “cành xuân tàn” tượng trưng cho sự tàn phai của mùa xuân.

Từ những hình ảnh trên, có thể thấy, Nguyễn Trãi có một cách cảm nhận thiên nhiên rất tinh tế, sâu sắc. Ông không chỉ chú ý đến vẻ đẹp bên ngoài của cảnh vật mà còn cảm nhận được sự biến đổi của thời gian, sự trôi chảy của cuộc đời.

Bút pháp tả cảnh của Nguyễn Trãi cũng rất đặc sắc. Ông sử dụng những từ ngữ, hình ảnh giản dị, gần gũi nhưng lại có sức gợi tả cao. Đồng thời, ông cũng sử dụng những biện pháp nghệ thuật như đối lập, so sánh để làm nổi bật vẻ đẹp của cảnh vật và thể hiện những suy ngẫm của mình về cuộc đời.

4. Cuộc sống của con người được nhà thơ tái hiện qua những âm thanh, hình ảnh nào? Phân tích mối liên hệ giữa khung cảnh ấy với ước nguyện của nhân vật trữ tình trong hai câu thơ cuối.

Trong bài thơ Bảo kính cảnh giới, Nguyễn Trãi đã tái hiện cuộc sống của con người qua những âm thanh, hình ảnh sau:

• Âm thanh của chợ cá: “Lầu tịch dương buông khói sương”
• Hình ảnh của người dân chài: “Chợ cá làng chài tung tăng gánh”

Những âm thanh, hình ảnh này gợi lên một khung cảnh làng quê yên bình, tươi đẹp. Hình ảnh “chợ cá” gợi lên sự nhộn nhịp, tấp nập của cuộc sống. Hình ảnh “người dân chài” gợi lên sự cần cù, lao động của con người.

Mối liên hệ giữa khung cảnh ấy với ước nguyện của nhân vật trữ tình trong hai câu thơ cuối là:

• Khung cảnh làng quê yên bình, tươi đẹp gợi cho tác giả niềm yêu thương, gắn bó với quê hương, đất nước.
• Khung cảnh ấy cũng gợi cho tác giả ý thức về sự cần cù, lao động của con người. Điều này khiến tác giả càng thêm trân trọng cuộc sống, ý thức được trách nhiệm của mình trong việc xây dựng đất nước.

5. Nhận xét về vị trí và giá trị của các câu lục ngôn trong bài thơ.

Hai câu lục ngôn (câu 1 và 4) nằm ở vị trí mở đầu và kết thúc bài thơ.

Giá trị của các câu lục ngôn trong bài thơ

• Câu 1:

“Rồi hóng mát thuở ngày trường

Hòe non xanh tận chân trời”

Câu thơ mở đầu bằng hình ảnh cây hòe non đang vươn mình trong nắng hè. Hình ảnh này gợi lên một khung cảnh tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Tuy nhiên, tác giả không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh vật mà còn ngầm gửi gắm một thông điệp: thời gian đang trôi qua rất nhanh, tuổi trẻ cũng đang dần trôi qua.

Cụm từ “thuở ngày trường” gợi lên một không gian rộng lớn, bao la. Đồng thời, cụm từ này cũng gợi lên một khoảng thời gian dài, vô tận. Điều này cho thấy, nhà thơ đang cảm nhận được sự trôi chảy của thời gian, của cuộc đời.

• Câu 4:

“Tu tâm tích đức cho bền

Tu thân tích đức ngày nay cho tốt”

Câu thơ khẳng định quan niệm của tác giả về sự cần thiết phải biết tu tâm, tích đức. Tu tâm là rèn giũa, bồi dưỡng tâm hồn, đạo đức. Tích đức là làm việc thiện, giúp đỡ người khác. Khi tu tâm, tích đức, con người sẽ trở nên tốt đẹp hơn, cuộc sống sẽ trở nên ý nghĩa hơn.

6. Đọc bài thơ, bạn cảm nhận được điều gì về vẻ đẹp tâm hồn, tư tưởng của tác giả?

Qua bài thơ Bảo kính cảnh giới, ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn, tư tưởng của tác giả Nguyễn Trãi là sự tinh tế, nhạy cảm, sâu sắc và nhân hậu.

Trước hết, Nguyễn Trãi là một người có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm. Ông đã cảm nhận được sự biến đổi của thời gian và của con người qua những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc. Hình ảnh cây hòe non xanh tận chân trời gợi lên một khung cảnh tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Tuy nhiên, hình ảnh này cũng gợi lên một sự tiếc nuối, bởi lẽ, tuổi trẻ cũng đang dần trôi qua. Hình ảnh cành lê trắng rụng cành xuân tàn gợi lên một khung cảnh tàn phai, gợi cảm giác buồn bã, tiếc nuối. Thứ hai, Nguyễn Trãi là một người có tư tưởng sâu sắc. Ông đã suy ngẫm về thời gian, tuổi trẻ và cuộc đời. Ông cho rằng thời gian trôi qua rất nhanh, tuổi trẻ cũng đang dần trôi qua. Chính vì vậy, con người cần biết trân trọng thời gian, tuổi trẻ và sống một cuộc sống có ý nghĩa. Thứ ba, Nguyễn Trãi là một người nhân hậu. Ông mong muốn mọi người sống một cuộc sống giản dị, bình yên, gắn bó với quê hương, đất nước và cống hiến cho cuộc đời. Ông khẳng định quan niệm của mình về sự cần thiết phải biết tu tâm, tích đức, làm nên nghiệp lớn chớ khinh tiểu tiết.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố “phá cách” trong Bảo kính cảnh giới, bài 43.

Trong bài thơ “Bảo kính cảnh giới” (bài 43), Nguyễn Trãi đã chèn một câu thơ lục ngôn (sáu chữ) vào giữa những câu thơ thất ngôn (bảy chữ) như một sự phá cách so với các bài thơ Đường luật và thơ Nôm Đường luật. Câu thơ sau chữ nằm ở vị trí kết thúc bài thơ, đã thể hiện mong ước tha thiết của nhà thơ: luôn muốn nhân dân có được cuộc sống ấm no, hạnh phúc, “giàu đủ khắp đòi phương”. Câu thơ sáu chữ khép lại bài thơ vừa dồn nén những tâm tư, tình cảm, truyền tải những cảm xúc suy tư, sâu lắng; lại vừa mở ra những dư ba. Việc chèn câu thơ sáu chữ vào giữa những câu thơ bảy chữ đã góp phần hình thành một lối thơ riêng mang đậm dấu ấn sáng tạo của văn học Việt Nam.

Với những hướng dẫn soạn bài Bảo kính cảnh giới – Sách kết nối tri thức lớp 10 tập 2 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.