Soạn bài Việt Bắc phần 1
Hướng dẫn soạn bài Việt Bắc phần 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Câu 1 : Nêu những nét lớn trong cuộc đời Tố Hữu.
Tố Hữu (1920-2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, sinh tại làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông là một nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại, một nhà thơ tiêu biểu của khuynh hướng thơ trữ tình – chính luận.
Tuổi thơ và tuổi trẻ
Tố Hữu sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo. Từ nhỏ, ông đã được tiếp xúc với văn học dân gian và văn học chữ Hán. Ông bắt đầu làm thơ từ năm 1932, khi mới 12 tuổi.
Năm 1936, Tố Hữu tham gia Đoàn Thanh niên Dân chủ, sau đó được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Sự kiện này đã có tác động sâu sắc đến cuộc đời và thơ ca của Tố Hữu.
Sự nghiệp sáng tác
Thơ Tố Hữu gắn bó mật thiết với cách mạng và kháng chiến. Ông là một nhà thơ trữ tình – chính luận, với nhiều tác phẩm giàu giá trị nội dung và nghệ thuật.
Thơ Tố Hữu có thể chia thành ba giai đoạn chính:
- Giai đoạn 1937-1945: Đây là giai đoạn Tố Hữu bắt đầu sáng tác thơ cách mạng. Trong giai đoạn này, ông đã cho ra đời nhiều tác phẩm tiêu biểu, như: “Từ ấy”, “Đôi mắt”, “Tâm tư trong tù”,…
- Giai đoạn 1945-1975: Đây là giai đoạn Tố Hữu sáng tác nhiều nhất và đạt được thành công rực rỡ. Trong giai đoạn này, ông đã cho ra đời nhiều tác phẩm nổi tiếng, như: “Việt Bắc”, “Bài ca về người lính”, “Gió lộng”, “Máu và hoa”,…
- Giai đoạn 1975-2002: Đây là giai đoạn Tố Hữu tiếp tục sáng tác, nhưng với số lượng ít hơn. Trong giai đoạn này, ông đã cho ra đời một số tác phẩm tiêu biểu, như: “Sông Hương”, “Từ ấy – Máu và hoa”, “Thơ tình cuối cùng”,…
Thơ Tố Hữu thể hiện những cảm xúc chân thành, sâu sắc của ông đối với cách mạng, với nhân dân và đất nước. Ông đã sử dụng nhiều hình ảnh, ngôn từ đẹp đẽ, giàu sức biểu cảm để thể hiện những cảm xúc đó.
Một số tác phẩm tiêu biểu của Tố Hữu
- Từ ấy (1938): Đây là bài thơ tuyên ngôn của Tố Hữu, thể hiện niềm vui sướng, hạnh phúc của ông khi được giác ngộ cách mạng.
- Việt Bắc (1954): Đây là một trong những đỉnh cao của thơ Tố Hữu, thể hiện tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc với cách mạng, với kháng chiến.
- Bài ca về người lính (1960): Đây là bài thơ ca ngợi tinh thần dũng cảm, kiên cường của người lính trong kháng chiến chống Mỹ.
- Gió lộng (1960): Đây là bài thơ thể hiện niềm tự hào của Tố Hữu về Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Máu và hoa (1976): Đây là bài thơ thể hiện niềm vui sướng, phấn khởi của nhân dân ta khi đất nước thống nhất.
- Sông Hương (1985): Đây là bài thơ thể hiện tình yêu quê hương, đất nước của Tố Hữu.
Tố Hữu là một nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Thơ ông gắn bó mật thiết với cách mạng và kháng chiến, thể hiện những cảm xúc chân thành, sâu sắc của ông đối với cách mạng, với nhân dân và đất nước. Thơ ông có giá trị to lớn về nội dung và nghệ thuật, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.
Câu 2 : Những chặng lớn trong thơ Tố Hữu gắn bó như thế nào với những chặng đường cách mạng của bản thân nhà thơ, với những giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam.
Thơ Tố Hữu gắn bó mật thiết với cách mạng và kháng chiến. Ông là một nhà thơ tiêu biểu của khuynh hướng thơ trữ tình – chính luận. Thơ ông có thể chia thành ba giai đoạn chính, gắn bó chặt chẽ với những chặng đường cách mạng của bản thân nhà thơ và với những giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam.
Giai đoạn 1937-1945: Đây là giai đoạn Tố Hữu bắt đầu sáng tác thơ cách mạng. Trong giai đoạn này, ông đã cho ra đời nhiều tác phẩm tiêu biểu, như: “Từ ấy”, “Đôi mắt”, “Tâm tư trong tù”,…
Trong giai đoạn này, Tố Hữu bắt đầu tham gia cách mạng và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Sự kiện này đã có tác động sâu sắc đến cuộc đời và thơ ca của Tố Hữu. Thơ ông bắt đầu chuyển hướng sang đề tài cách mạng, thể hiện niềm vui sướng, hạnh phúc của ông khi được giác ngộ cách mạng.
Giai đoạn 1945-1975: Đây là giai đoạn Tố Hữu sáng tác nhiều nhất và đạt được thành công rực rỡ. Trong giai đoạn này, ông đã cho ra đời nhiều tác phẩm nổi tiếng, như: “Việt Bắc”, “Bài ca về người lính”, “Gió lộng”, “Máu và hoa”,…
Trong giai đoạn này, Tố Hữu hoạt động tích cực trong cách mạng, trải qua nhiều giai đoạn của cách mạng, từ kháng chiến chống Pháp đến kháng chiến chống Mỹ. Thơ ông phản ánh chân thực những chặng đường cách mạng, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần chiến đấu kiên cường của nhân dân ta.
Giai đoạn 1975-2002: Đây là giai đoạn Tố Hữu tiếp tục sáng tác, nhưng với số lượng ít hơn. Trong giai đoạn này, ông đã cho ra đời một số tác phẩm tiêu biểu, như: “Sông Hương”, “Từ ấy – Máu và hoa”, “Thơ tình cuối cùng”,…
Trong giai đoạn này, Tố Hữu tiếp tục theo dõi và quan sát những biến động của đất nước, thể hiện niềm tin tưởng vào tương lai tươi sáng của dân tộc.
Có thể thấy, những chặng lớn trong thơ Tố Hữu gắn bó chặt chẽ với những chặng đường cách mạng của bản thân nhà thơ và với những giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam. Thơ ông là một minh chứng sinh động cho sự gắn bó của văn học với cách mạng, thể hiện tinh thần yêu nước, căm thù giặc sâu sắc của nhân dân ta.
Câu 3 : Tại sao nói thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị.
Thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị là vì thơ ông luôn gắn bó mật thiết với cách mạng và kháng chiến, thể hiện những cảm xúc chân thành, sâu sắc của ông đối với cách mạng, với nhân dân và đất nước.
Trước hết, thơ Tố Hữu đề cập đến những vấn đề chính trị, xã hội lớn lao của đất nước. Ông đã viết về các giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc, như: Cách mạng tháng Tám, kháng chiến chống Pháp, kháng chiến chống Mỹ,… Trong mỗi giai đoạn, ông đều có những sáng tác thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần chiến đấu kiên cường của nhân dân ta.
Thứ hai, thơ Tố Hữu thể hiện những cảm xúc mãnh liệt, sâu sắc của tác giả đối với cách mạng và nhân dân. Ông luôn đặt mình vào vị trí của nhân dân, đồng cảm với những nỗi đau, niềm vui của họ. Thơ ông mang đậm chất trữ tình, thể hiện những tình cảm chân thành, tha thiết của ông đối với cách mạng và nhân dân.
Thứ ba, thơ Tố Hữu sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh mang tính chất chính luận, tuyên truyền. Ông sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh mang tính khái quát, biểu tượng, thể hiện những luận điểm chính trị, tư tưởng của cách mạng.
Có thể thấy, thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị là một nét đặc sắc trong phong cách thơ của ông. Nó góp phần làm nên giá trị to lớn của thơ Tố Hữu, thể hiện tinh thần yêu nước, căm thù giặc sâu sắc của nhân dân ta.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về tính chất trữ tình chính trị trong thơ Tố Hữu:
- Trong bài thơ “Từ ấy”, Tố Hữu đã thể hiện niềm vui sướng, hạnh phúc của mình khi được giác ngộ cách mạng:
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim”
- Trong bài thơ “Việt Bắc”, Tố Hữu đã thể hiện tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc với cách mạng, với kháng chiến:
“Mình về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao ngày tháng cơ hàn
Nhớ sao tiếng mõ rừng đêm khuya”
- Trong bài thơ “Bài ca về người lính”, Tố Hữu đã ca ngợi tinh thần dũng cảm, kiên cường của người lính trong kháng chiến chống Mỹ:
“Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Hành quân xa nước mắt lưng tròng
Mà sao lòng ta vẫn vững vàng
Mà sao ý chí dẻo dai
Có sức mạnh nào đẩy lùi đạn bom
Có sức mạnh nào khiến cho quân thù
Phải cúi đầu cầu hòa”
Tóm lại, thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị là một nét đặc sắc trong phong cách thơ của ông. Nó góp phần làm nên giá trị to lớn của thơ Tố Hữu, thể hiện tinh thần yêu nước, căm thù giặc sâu sắc của nhân dân ta.
Câu 4 : Tính dân tộc trong hình thức nghệ thuật thơ Tố Hữu biểu hiện ở những điểm cơ bản nào?
Tính dân tộc trong hình thức nghệ thuật thơ Tố Hữu biểu hiện ở những điểm cơ bản sau:
- Về thể thơ: Tố Hữu sử dụng thành công thể thơ dân tộc, đặc biệt là thể thơ lục bát và thơ thất ngôn. Thơ lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam, mang âm hưởng nhẹ nhàng, uyển chuyển, phù hợp với việc thể hiện những cảm xúc trữ tình, tha thiết. Thơ thất ngôn là thể thơ có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng đã được Việt hóa, mang đậm sắc thái dân tộc. Tố Hữu sử dụng hai thể thơ này một cách nhuần nhuyễn, thể hiện được những cảm xúc, suy tư của mình một cách sâu sắc, thấm thía.
- Về ngôn ngữ: Tố Hữu sử dụng ngôn ngữ thơ dân gian một cách sáng tạo, kết hợp với ngôn ngữ hiện đại. Ngôn ngữ thơ của ông vừa mang tính chất cổ điển, vừa mang tính chất hiện đại, thể hiện được sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Ông sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh quen thuộc trong thơ ca dân gian, như: “mặt trời”, “vầng trăng”, “hoa”, “lá”, “sông”, “núi”,… Ông cũng sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh mang tính chất hiện đại, như: “máu”, “bom”, “máy bay”,… Sự kết hợp hài hòa giữa ngôn ngữ thơ dân gian và ngôn ngữ hiện đại đã tạo nên cho thơ Tố Hữu một vẻ đẹp riêng, vừa cổ kính, vừa hiện đại.
- Về nhạc điệu: Thơ Tố Hữu có nhạc điệu phong phú, giàu âm hưởng. Ông sử dụng nhiều biện pháp tu từ, như: điệp ngữ, điệp cấu trúc,… để tạo nên nhạc điệu cho thơ. Nhạc điệu trong thơ Tố Hữu thể hiện được những cảm xúc, suy tư của ông một cách sâu sắc, thấm thía.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về tính dân tộc trong hình thức nghệ thuật thơ Tố Hữu:
- Trong bài thơ “Từ ấy”, Tố Hữu sử dụng thể thơ lục bát truyền thống của dân tộc:
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim”
- Trong bài thơ “Việt Bắc”, Tố Hữu sử dụng ngôn ngữ thơ dân gian một cách sáng tạo:
“Mình về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao ngày tháng cơ hàn
Nhớ sao tiếng mõ rừng đêm khuya”
- Trong bài thơ “Bài ca về người lính”, Tố Hữu sử dụng nhạc điệu phong phú, giàu âm hưởng:
“Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Hành quân xa nước mắt lưng tròng
Mà sao lòng ta vẫn vững vàng
Mà sao ý chí dẻo dai
Có sức mạnh nào đẩy lui đạn bom
Có sức mạnh nào khiến cho quân thù
Phải cúi đầu cầu hòa”
Tóm lại, tính dân tộc trong hình thức nghệ thuật thơ Tố Hữu là một nét đặc sắc trong phong cách thơ của ông. Nó góp phần làm nên giá trị to lớn của thơ Tố Hữu, thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.
Luyện tập
Câu 1 : Chọn một bài thơ của Tố Hữu mà anh chị yêu thích nhất. Phân tích một đoạn trong bài thơ đó.
Bài thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Bài thơ thể hiện tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc với cách mạng, với kháng chiến.
Đoạn thơ mà tôi yêu thích nhất trong bài thơ “Việt Bắc” là đoạn thơ sau:
“Mình về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao ngày tháng cơ hàn
Nhớ sao tiếng mõ rừng đêm khuya”
Đoạn thơ này thể hiện tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc với cách mạng, với kháng chiến. Mở đầu đoạn thơ, Tố Hữu sử dụng câu hỏi tu từ “Mình về mình có nhớ ta” để gợi mở cảm xúc cho người đọc. Câu hỏi này vừa là lời trách móc, vừa là lời nhắc nhở của người dân Việt Bắc dành cho cán bộ cách mạng. Người dân Việt Bắc đã gắn bó với cán bộ cách mạng như gắn bó với người thân, vậy mà cán bộ cách mạng lại phải về xuôi.
Trong đoạn thơ, Tố Hữu đã sử dụng hình ảnh thiên nhiên và con người Việt Bắc để diễn tả tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc. Hình ảnh rừng xanh hoa chuối đỏ tươi, đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng, ngày xuân mơ nở trắng rừng, người đan nón chuốt từng sợi giang, người mẹ nắng cháy lưng địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô,… là những hình ảnh đẹp đẽ, gần gũi, mang đậm nét đặc trưng của thiên nhiên và con người Việt Bắc. Những hình ảnh này đã gợi lên trong lòng người đọc nỗi nhớ da diết của người dân Việt Bắc dành cho cách mạng, dành cho kháng chiến.
Đoạn thơ sử dụng thể thơ lục bát truyền thống của dân tộc, kết hợp với ngôn ngữ thơ dân gian và ngôn ngữ hiện đại. Nhạc điệu của đoạn thơ nhẹ nhàng, uyển chuyển, phù hợp với việc thể hiện những cảm xúc trữ tình, tha thiết.
Tóm lại, đoạn thơ “Mình về mình có nhớ ta” là một đoạn thơ hay và ý nghĩa trong bài thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu. Đoạn thơ đã thể hiện thành công tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc với cách mạng, với kháng chiến.
Câu 2 : Xuân Diệu viết: “Tố Hữu đã đưa thơ chính trị lên đến trình độ là thơ rất đỗi trữ tình”. Cần hiểu nhận xét đó như thế nào?
Nhận xét của Xuân Diệu là một đánh giá chính xác về thơ Tố Hữu. Thơ Tố Hữu gắn bó mật thiết với cách mạng và kháng chiến, nhưng ông không chỉ viết về những vấn đề chính trị, xã hội, mà còn thể hiện những cảm xúc chân thành, sâu sắc của mình đối với cách mạng, đối với nhân dân và đất nước.
Trước hết, thơ Tố Hữu thể hiện những cảm xúc mãnh liệt, sâu sắc của tác giả đối với cách mạng và nhân dân. Ông luôn đặt mình vào vị trí của nhân dân, đồng cảm với những nỗi đau, niềm vui của họ. Thơ ông mang đậm chất trữ tình, thể hiện những tình cảm chân thành, tha thiết của ông đối với cách mạng và nhân dân.
Thứ hai, thơ Tố Hữu sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh mang tính chất trữ tình, biểu cảm. Ông sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh mang tính khái quát, biểu tượng, thể hiện những tâm tư, tình cảm của mình đối với cách mạng và nhân dân.
Thứ ba, thơ Tố Hữu có nhạc điệu phong phú, giàu âm hưởng. Ông sử dụng nhiều biện pháp tu từ, như: điệp ngữ, điệp cấu trúc,… để tạo nên nhạc điệu cho thơ. Nhạc điệu trong thơ Tố Hữu thể hiện được những cảm xúc, suy tư của ông một cách sâu sắc, thấm thía.
Nhận xét của Xuân Diệu đã khẳng định thành công của Tố Hữu trong việc đưa thơ chính trị lên đến trình độ là thơ trữ tình. Thơ Tố Hữu không chỉ mang tính chất chính luận, tuyên truyền, mà còn mang đậm chất trữ tình, biểu hiện những cảm xúc chân thành, sâu sắc của tác giả đối với cách mạng, đối với nhân dân và đất nước.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về tính trữ tình trong thơ Tố Hữu:
- Trong bài thơ “Từ ấy”, Tố Hữu đã thể hiện niềm vui sướng, hạnh phúc của mình khi được giác ngộ cách mạng:
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim”
- Trong bài thơ “Việt Bắc”, Tố Hữu đã thể hiện tình cảm gắn bó thủy chung của người dân Việt Bắc với cách mạng, với kháng chiến:
“Mình về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao ngày tháng cơ hàn
Nhớ sao tiếng mõ rừng đêm khuya”
- Trong bài thơ “Bài ca về người lính”, Tố Hữu đã ca ngợi tinh thần dũng cảm, kiên cường của người lính trong kháng chiến chống Mỹ:
“Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Hành quân xa nước mắt lưng tròng
Mà sao lòng ta vẫn vững vàng
Mà sao ý chí dẻo dai
Có sức mạnh nào đẩy lui đạn bom
Có sức mạnh nào khiến cho quân thù
Phải cúi đầu cầu hòa”
Nhìn chung, thơ Tố Hữu mang đậm chất trữ tình, thể hiện những cảm xúc chân thành, sâu sắc của tác giả đối với cách mạng, đối với nhân dân và đất nước. Đây chính là một trong những yếu tố quan trọng làm nên giá trị to lớn của thơ Tố Hữu.
Với những hướng dẫn soạn bài Việt Bắc phần 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
