Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới – Sách kết nối tri thức lớp 10 tập 1

Hướng dẫn soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới – Sách Kết Nối Tri Thức với Cuộc Sống – Ngữ Văn 10 – Tập 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1. Xác định thời gian, không gian, nhân vật và sự kiện chính trong từng truyện kể.

Truyện Thần Trụ Trời

• Thời gian: Thời nguyên sơ, khi trời đất còn hỗn mang, vạn vật chưa được phân chia.
• Không gian: Trên bầu trời và dưới mặt đất.
• Nhân vật: Thần Trụ Trời là Vị thần tối cao, có sức mạnh vô biên, là người tạo ra trời đất.
• Sự kiện chính:
  • Thần dùng đầu đội trời lên, dùng chân đạp đất xuống, dùng tay móc đất đắp thành trụ trời.
  • Trụ trời được đắp xong, trời đất tách ra, vạn vật bắt đầu sinh sôi.

Truyện Thần sét

• Thời gian: Thời nguyên sơ, khi trời đất còn hỗn mang, vạn vật chưa được phân chia.
• Không gian: Trên bầu trời.
• Nhân vật: Thần Lôi là Vị thần của sấm sét.
• Sự kiện chính:
  • Thần Lôi dùng búa đánh vào mây, tạo ra sấm sét.
  • Sấm sét có tác dụng xua đuổi tà ma, bảo vệ vạn vật.

Truyện Thần gió

• Thời gian: Thời nguyên sơ, khi trời đất còn hỗn mang, vạn vật chưa được phân chia.
• Không gian: Trên bầu trời và dưới mặt đất.
• Nhân vật: Thần Gió là Vị thần của gió.
• Sự kiện chính:
  • Thần Gió dùng tay thổi, tạo ra gió.
  • Gió có tác dụng làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng.

Nhìn chung, các truyện kể về các vị thần sáng tạo thế giới đều có chung những đặc điểm sau:

• Thời gian: Thời nguyên sơ, khi trời đất còn hỗn mang, vạn vật chưa được phân chia.
• Không gian: Trên bầu trời và dưới mặt đất.
• Nhân vật: Các vị thần, là những nhân vật có sức mạnh phi thường, có khả năng tạo ra thế giới và muôn loài.
• Sự kiện chính: Các vị thần thực hiện những hành động kỳ diệu để tạo ra thế giới và muôn loài.

Những chuyện kể này phản ánh quan niệm nhận thức của con người thời cổ về thế giới xung quanh, thể hiện niềm tin của con người vào sức mạnh của thần linh, đồng thời thể hiện khát khao chinh phục tự nhiên của con người.

2.  Hãy chỉ ra một số dấu hiệu giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.

Các dấu hiệu, đặc điểm nhận biết ba truyện kể Truyện Thần Trụ Trời, Truyện Thần Sét và Truyện Thần Gió thuộc nhóm thần thoại suy nguyên là:

• Nhân vật chính là các vị thần. Trong các truyện kể này, các vị thần có sức mạnh phi thường, có khả năng tạo ra thế giới và muôn loài. Ví dụ, Thần Trụ Trời dùng đầu đội trời lên, dùng chân đạp đất xuống, dùng tay móc đất đắp thành trụ trời; Thần Sét dùng búa đánh vào mây, tạo ra sấm sét; Thần Gió dùng tay thổi, tạo ra gió.
• Cốt truyện tập trung vào việc giải thích, lý giải các hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội. Các truyện kể này giải thích nguồn gốc của trời đất, của sấm sét, của gió,… và tác dụng của chúng đối với con người và vạn vật. Ví dụ, sự xuất hiện của trụ trời giúp trời đất tách ra, vạn vật bắt đầu sinh sôi; sấm sét có tác dụng xua đuổi tà ma, bảo vệ vạn vật; gió có tác dụng làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng.
• Thời gian và không gian mang tính ước lệ, phiếm chỉ. Thời gian trong các truyện kể này thường là thời nguyên sơ, khi trời đất còn hỗn mang, vạn vật chưa được phân chia. Không gian trong các truyện kể này thường là trên bầu trời và dưới mặt đất.
• Lối kể chuyện mang đậm tính chất hoang đường, kỳ ảo. Các truyện kể này chứa đựng những chi tiết hoang đường, kỳ ảo, phản ánh trí tưởng tượng phong phú của con người thời cổ. Như, Thần Trụ Trời dùng đầu đội trời lên, dùng chân đạp đất xuống, dùng tay móc đất đắp thành trụ trời; Thần Sét dùng búa đánh vào mây, tạo ra sấm sét; Thần Gió dùng tay thổi, tạo ra gió.

3. Trong cái nhìn của con người thời cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng và tính khí ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở nào?

Trong cái nhìn của con người thời cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét đều là những vị thần có sức mạnh siêu nhiên, có khả năng tạo ra thế giới và muôn loài.

• Thần Trụ Trời là vị thần tối cao, có sức mạnh vô biên. Vị thần này có hình dạng khổng lồ, có thể dùng đầu đội trời lên, dùng chân đạp đất xuống, dùng tay móc đất đắp thành trụ trời. Thần Trụ Trời có tính khí hiền từ, luôn quan tâm đến vạn vật.
• Thần Gió là vị thần của gió. Vị thần này có hình dạng kỳ lạ, không có đầu. Thần Gió có tính khí thất thường, lúc thì hiền lành, lúc thì dữ tợn, gây ra những trận bão tố nguy hiểm.
• Thần Sét là vị thần của sấm sét. Vị thần này có hình dạng hung dữ, có một cây búa lớn trên tay. Thần Sét có tính khí nóng nảy, thường dùng sấm sét để trừng phạt những kẻ làm điều xấu.

Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở những nhận thức ban đầu của con người thời cổ đại về thế giới xung quanh. Khi chưa có khoa học phát triển, con người chưa thể giải thích được các hiện tượng tự nhiên như trời đất, sấm sét, gió,… Họ cho rằng những hiện tượng này là do các vị thần tạo ra. Vì vậy, họ đã tưởng tượng ra các vị thần có sức mạnh siêu nhiên, có khả năng tạo ra và điều khiển các hiện tượng tự nhiên.

Cụ thể, thần Trụ Trời được tưởng tượng ra để giải thích nguồn gốc của trời đất. Khi trời đất còn hỗn mang, thần Trụ Trời đã dùng sức mạnh của mình để tách trời đất ra, tạo ra một thế giới trật tự, ổn định. Thần Gió được tưởng tượng ra để giải thích hiện tượng gió. Thần Gió có thể làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng. Thần Sét được tưởng tượng ra để giải thích hiện tượng sấm sét. Sấm sét có tác dụng xua đuổi tà ma, bảo vệ vạn vật.

Sự tưởng tượng về các vị thần ấy phản ánh quan niệm nhận thức của con người thời cổ đại về thế giới xung quanh. Nó cũng thể hiện niềm tin của con người vào sức mạnh của thần linh, đồng thời thể hiện khát khao chinh phục tự nhiên của con người.

4. Công việc của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió là gì? Công việc đó được miêu tả như thế nào, nhằm mục đích gì?

Công việc của thần Trụ Trời

Công việc của thần Trụ Trời là tách trời đất ra, tạo ra một thế giới trật tự, ổn định. Công việc đó được miêu tả như sau:

“Một hôm, bỗng nhiên thần đứng dậy, dùng đầu đội trời lên, dùng chân đạp đất xuống, dùng tay móc đất đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để có thể chống trời.”

Công việc này nhằm mục đích tạo ra một không gian sống cho con người và muôn loài. Khi trời đất tách ra, con người và muôn loài có thể sinh sống, phát triển một cách bình yên, ổn định.

Công việc của thần Sét

Công việc của thần Sét là trừng phạt những kẻ làm điều xấu, bảo vệ vạn vật. Công việc đó được miêu tả như sau:

“Thần Sét có một cây búa lớn, chuyên thi hành pháp luật ở trần gian. Bất cứ khi nào có con người hay bất cứ sinh vật nào làm việc xấu, trái với ý trời thì thần Sét sẽ đích thân xuống trần gian để dùng lưỡi búa bổ xuống đầu sinh vật đó.”

Công việc này nhằm mục đích duy trì trật tự, công lý trong thế giới. Những kẻ làm điều xấu sẽ bị thần Sét trừng phạt, còn những người lương thiện sẽ được bảo vệ.

Công việc của thần Gió

Công việc của thần Gió là làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng. Công việc đó được miêu tả như sau:

“Thần Gió dùng tay thổi, tạo ra gió. Gió có tác dụng làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng.”

Công việc này nhằm mục đích tạo ra một môi trường sống thuận lợi cho con người và muôn loài. Gió giúp cho con người cảm thấy dễ chịu, mát mẻ, đồng thời giúp cho cây cối sinh trưởng, phát triển.

Công việc của các vị thần trong Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới thể hiện quan niệm của người nguyên thủy về thế giới xung quanh. Họ cho rằng các hiện tượng tự nhiên đều do các vị thần tạo ra và điều khiển. Các vị thần có sức mạnh siêu nhiên, có khả năng giúp đỡ con người và muôn loài.

5. Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan niệm, nhận thức gì của người xưa về thế giới tự nhiên? Những khát vọng nào đã được họ gửi vào các hình tượng đó?

Hình tượng thần Trụ Trời phản ánh quan niệm của người xưa về thế giới tự nhiên. Theo quan niệm của họ, trời đất là hai thực thể tách biệt, trời là nơi của thần linh, đất là nơi của con người và muôn loài. Thần Trụ Trời là vị thần tối cao, có sức mạnh vô biên, có khả năng tạo ra trời đất và duy trì trật tự của thế giới.

Hình tượng thần Sét phản ánh quan niệm của người xưa về hiện tượng sấm sét. Họ cho rằng sấm sét là do thần Sét tạo ra, có tác dụng trừng phạt những kẻ làm điều xấu, bảo vệ vạn vật.

Hình tượng thần Gió phản ánh quan niệm của người xưa về hiện tượng gió. Họ cho rằng gió có tác dụng làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng.

Những khát vọng của người xưa được gửi vào các hình tượng đó là:

• Khát vọng về một thế giới trật tự, ổn định: Thần Trụ Trời là vị thần tối cao, có sức mạnh vô biên, có khả năng tạo ra trời đất và duy trì trật tự của thế giới. Điều này thể hiện khát vọng của người xưa về một thế giới trật tự, ổn định, nơi con người và muôn loài có thể sống hòa thuận, hạnh phúc.
• Khát vọng về công lý, chính nghĩa: Thần Sét là vị thần có sức mạnh siêu nhiên, chuyên thi hành pháp luật ở trần gian. Bất cứ khi nào có con người hay bất cứ sinh vật nào làm việc xấu, trái với ý trời thì thần Sét sẽ đích thân xuống trần gian để trừng phạt. Điều này thể hiện khát vọng của người xưa về một thế giới công bằng, nơi kẻ xấu sẽ bị trừng phạt, người tốt sẽ được bảo vệ.
• Khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc: Thần Gió có tác dụng làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng. Điều này thể hiện khát vọng của người xưa về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, nơi con người và muôn loài được sống trong môi trường thuận lợi cùng sinh sôi và phát triển.

Tóm lại, hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió trong Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới phản ánh quan niệm, nhận thức của người xưa về thế giới tự nhiên. Đồng thời, những hình tượng này cũng thể hiện khát vọng của người xưa về một thế giới trật tự, công lý và ấm no, hạnh phúc.

6. Chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm truyện. Từ đó, nhận xét về thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên.

Những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm truyện

• Các nhân vật trong chùm truyện đều là các vị thần. Họ có sức mạnh phi thường, có khả năng tạo ra thế giới và muôn loài.
• Các nhân vật trong chùm truyện đều có tính cách, phẩm chất tốt đẹp. Họ là những vị thần nhân từ, luôn quan tâm đến vạn vật, có ý thức bảo vệ trật tự và công lý của thế giới.
• Các nhân vật trong chùm truyện đều được xây dựng dựa trên những nhận thức ban đầu của con người thời cổ đại về thế giới tự nhiên.

Thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên được thể hiện rõ nét qua cách xây dựng nhân vật của chùm truyện. Người xưa cho rằng thế giới tự nhiên là một thế giới đầy bí ẩn, kỳ diệu, do các vị thần tạo ra và điều khiển. Họ tôn kính các vị thần, tin rằng các vị thần có sức mạnh phi thường, có khả năng giúp đỡ con người và muôn loài.

Như qua hình tượng thần Trụ Trời, người xưa thể hiện niềm tin vào sức mạnh của thiên nhiên. Thần Trụ Trời là vị thần tối cao, có sức mạnh vô biên, có khả năng tạo ra trời đất và duy trì trật tự của thế giới. Điều này thể hiện niềm tin của người xưa vào sức mạnh to lớn của thiên nhiên, có khả năng tạo ra và duy trì sự sống của con người và muôn loài.

Qua hình tượng thần Sét, người xưa thể hiện niềm tin vào công lý, chính nghĩa. Thần Sét là vị thần có sức mạnh siêu nhiên, chuyên thi hành pháp luật ở trần gian. Bất cứ khi nào có con người hay bất cứ sinh vật nào làm việc xấu, trái với ý trời thì thần Sét sẽ đích thân xuống trần gian để trừng phạt. Điều này thể hiện niềm tin của người xưa vào sự tồn tại của công lý, chính nghĩa, kẻ xấu sẽ bị trừng phạt, người tốt sẽ được bảo vệ.

Qua hình tượng thần Gió, người xưa thể hiện niềm tin vào sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Thần Gió có tác dụng làm mát mẻ, xua tan oi bức, giúp cây cối sinh trưởng. Điều này thể hiện niềm tin của người xưa vào sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, con người cần sống hòa hợp với thiên nhiên để được thiên nhiên che chở, giúp đỡ.

Như vậy, qua cách xây dựng nhân vật của chùm truyện, ta có thể thấy thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên là vô cùng tôn kính, tin tưởng. Họ cho rằng thiên nhiên là một thế giới đầy bí ẩn, kỳ diệu, có sức mạnh to lớn, có khả năng tạo ra và duy trì sự sống của con người và muôn loài.

7. Trong những điều làm nên vẻ đẹp “một đi không trở lại” của thần thoại, có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn. Theo bạn, niềm tin ấy có còn sức hấp dẫn với con người hiện đại không? Vi sao?

Niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn là một trong những vẻ đẹp đặc trưng của thần thoại. Niềm tin này thể hiện quan niệm của con người thời cổ đại về thế giới xung quanh. Họ cho rằng vạn vật trên thế gian, từ cây cối, hoa lá, sông núi, cho đến con người, động vật, đều có linh hồn. Linh hồn là một thực thể vô hình, có thể tồn tại độc lập với thể xác.

Niềm tin này có sức hấp dẫn với con người hiện đại bởi nó mang lại cho con người cảm giác gần gũi, thân thuộc với thế giới xung quanh. Con người cảm thấy mình không đơn độc trong thế giới này, mà được bao quanh bởi những sinh vật khác cũng có linh hồn, có cảm xúc, có tình yêu thương. Niềm tin này cũng giúp con người có ý thức bảo vệ thiên nhiên, sống hòa hợp với thiên nhiên.

Tuy nhiên, niềm tin này cũng có những hạn chế nhất định. Nó có thể khiến con người trở nên mê tín, dị đoan, tin vào những hiện tượng siêu nhiên, không có cơ sở khoa học. Ngoài ra, niềm tin này cũng có thể dẫn đến sự tàn phá thiên nhiên, khi con người cho rằng mình có quyền khai thác, sử dụng thiên nhiên một cách tùy tiện.

Nhìn chung, niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn vẫn còn sức hấp dẫn với con người hiện đại. Niềm tin này giúp con người có cái nhìn nhân văn hơn về thế giới xung quanh, biết yêu thương, bảo vệ thiên nhiên.

Dưới đây là một số minh chứng cho sức hấp dẫn của niềm tin này đối với con người hiện đại:

• Nhiều người hiện đại vẫn tin vào hiện tượng tâm linh, tin rằng có những linh hồn tồn tại bên cạnh chúng ta.
• Nhiều người hiện đại có xu hướng sống gần gũi với thiên nhiên, có ý thức bảo vệ môi trường.
• Nhiều tác phẩm nghệ thuật hiện đại lấy cảm hứng từ thần thoại, trong đó có niềm tin về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn.

Tuy nhiên, cũng có một số người hiện đại không tin vào niềm tin này. Họ cho rằng đó là những quan niệm mê tín, dị đoan, không có cơ sở khoa học.

Kết nối đọc – viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một chi tiết kì ảo trong một truyện thần thoại đã học hoặc tự đọc thêm.

Chi tiết Thánh Gióng lớn nhanh như thổi và đi đánh giặc là một trong những chi tiết kì ảo đặc sắc nhất trong truyện thần thoại Thánh Gióng. Chi tiết này thể hiện sức mạnh phi thường của nhân vật Thánh Gióng, đồng thời cũng thể hiện khát vọng của nhân dân về một người anh hùng có thể cứu giúp đất nước khỏi giặc ngoại xâm.

Theo truyện kể, Thánh Gióng là một đứa trẻ kì lạ, mới ba tuổi mà vẫn chưa biết nói, biết cười. Khi giặc Ân xâm lược nước ta, nhà vua sai sứ giả đi tìm người tài giỏi cứu nước. Gióng nghe tin, bỗng dưng cất tiếng nói đòi đi đánh giặc. Càng lớn, Gióng càng cao lớn, khỏe mạnh. Chỉ qua một đêm, Gióng đã trở thành một tráng sĩ cường tráng. Gióng mặc giáp sắt, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt xông ra trận đánh tan giặc Ân.

Chi tiết Thánh Gióng lớn nhanh như thổi thể hiện sức mạnh phi thường của nhân vật này. Sức mạnh ấy không chỉ là sức mạnh thể chất, mà còn là sức mạnh tinh thần. Gióng là một đứa trẻ bình thường, nhưng khi đất nước gặp nguy nan, Gióng đã bộc lộ sức mạnh phi thường để cứu nước.

Chi tiết này cũng thể hiện khát vọng của nhân dân về một người anh hùng có thể cứu giúp đất nước khỏi giặc ngoại xâm. Gióng là biểu tượng của sức mạnh và tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Gióng đã đánh tan giặc Ân, bảo vệ đất nước, mang lại hòa bình cho nhân dân.

Chi tiết Thánh Gióng lớn nhanh như thổi và đi đánh giặc là một chi tiết kì ảo đặc sắc, góp phần làm nên giá trị của truyện thần thoại Thánh Gióng.

Với những hướng dẫn soạn bài soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới – Sách Kết Nối Tri Thức với Cuộc Sống – Ngữ Văn 10 – Tập 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.