Soạn bài Tiếng đàn mưa

Hướng dẫn soạn bài Tiếng đàn mưa – Sách Kết nối tri thức lớp 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Trước khi đọc

Câu hỏi: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 46)

Hãy chia sẻ cảm nhận về một âm thanh hoặc bản nhạc từng khiến em xúc động.

Gợi ý trả lời:

Một trong những âm thanh khiến tôi xúc động sâu sắc nhất chính là tiếng hát ru của mẹ. Âm thanh này không chỉ nhẹ nhàng và du dương, mà còn mang đến cho tôi cảm giác bình yên, giúp tôi dễ dàng chìm vào giấc ngủ. Mỗi câu hát ru là một bài ca dao chứa đựng những bài học quý báu về lòng hiếu thảo, sự lễ phép và kính trọng thầy cô. Tiếng hát ru đã trở thành một phần không thể thiếu trong tuổi thơ của nhiều người và đã được nhiều nhạc sĩ, nhà văn, và nhà thơ đưa vào tác phẩm của mình.

Đọc văn bản

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 9 – Trang 46)

Hình dung: Những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa

Gợi ý trả lời:

Khi đọc đoạn thơ đầu trong văn bản, chúng ta thấy những sự vật và hiện tượng góp phần làm nổi bật hình ảnh của mưa bao gồm:

• Hoa xuân rơi xuống, tạo cảm giác buồn bã cùng mưa.
• Thềm lan ẩm ướt, phản chiếu ánh sáng của trời mưa.
• Nước non dâng lên, như hòa quyện với những giọt mưa.
• Bóng dương tà và bóng tà dương mờ nhạt.
• Khách tha hương cảm nhận nỗi nhớ quê hương trong mưa.
• Hàng lệ rơi, như những giọt mưa lăn dài trên má.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 –  Trang 46)

Theo dõi: Những nơi mưa rơi xuống.

Gợi ý trả lời:

Khi đọc đoạn thơ thứ hai, chúng ta thấy những nơi mà mưa rơi xuống được miêu tả như sau:

• Trên các lầu cao.
• Thềm lan, hay thềm nhà.
• Cánh đồng rộng lớn.
• Các nẻo đường trên ngàn.
• Đầm lầy và những con đồi.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 9 – Trang 46)

Theo dõi: Cách sử dụng các biện pháp tu từ.

Gợi ý trả lời:

Khi xem xét đoạn thơ thứ ba, các biện pháp tu từ được sử dụng bao gồm:

• Điệp ngữ: Các cụm từ như “mưa xuống,” “bóng dương tà… bóng tà dương,” và “mưa” được lặp lại để nhấn mạnh sự liên tục và sự phong phú của mưa.
• Ẩn dụ: Những hình ảnh như “thềm lan,” “giọng đàn mưa xuân,” “bóng tà dương,” và “mưa trong ý khách” được dùng để tạo ra những so sánh tinh tế, làm tăng sự sinh động và ý nghĩa cho bài thơ.

Tác giả khéo léo sử dụng các biện pháp tu từ này để làm cho bài thơ trở nên nhịp nhàng và bay bổng, đồng thời thể hiện nội dung sâu sắc và tinh tế.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 9 – Trang 46)

Suy luận: Nguyên nhân khiến nhân vật “khách tha hương” rơi lệ.

Gợi ý trả lời:

Nhân vật “khách tha hương” rơi lệ vì cảm thấy nỗi nhớ quê hương sâu sắc. Sự cô đơn dưới ánh tà dương vào một buổi chiều làm cho cảm giác buồn bã thêm phần nặng nề. Trong khi chứng kiến cơn mưa, hình ảnh của quê hương lại hiện lên rõ rệt trong tâm trí của người khách, làm dâng trào nỗi nhớ và sự xúc động. Chính vì vậy, những giọt nước mắt của nhân vật là biểu hiện của nỗi hoài niệm và tình cảm sâu đậm dành cho quê hương đã xa.

Sau khi đọc

Nội dung chính: Bài thơ mô tả một buổi chiều mưa xuân nhẹ nhàng và lãng mạn, cùng với âm thanh du dương của đàn trong cơn mưa. Sự cảnh giác này khiến người khách tha hương cảm thấy xúc động và buồn bã khi hồi tưởng về quê hương của mình.

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47)

Chỉ ra những đặc điểm của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong bài thơ Tiếng đàn mưa.

Gợi ý trả lời:

Bài thơ “Tiếng đàn mưa” sử dụng thể thơ song thất lục bát với những đặc điểm sau:

• Thể thơ kết hợp giữa các câu bảy tiếng và các câu lục bát, trong đó câu bảy tiếng thường đứng đầu, tiếp theo là câu lục bát.
• Bài thơ sử dụng cả vần chân và vần lưng. Về vần lưng, tiếng thứ sáu trong câu lục đối vần với tiếng thứ sáu trong câu bát (ví dụ: “ngàn” – “đàn”), còn tiếng thứ bảy của câu bảy tiếng đối vần với tiếng thứ năm của câu bảy tiếng kế tiếp (ví dụ: “rích” – “tịch”). Về vần chân, các vần chân xuất hiện xuyên suốt bài thơ (ví dụ: “dương” – “hương”).
• Câu thơ thường ngắt nhịp theo kiểu lẻ trước và chẵn sau (ví dụ: “Mưa hoa rụng, mưa hoa xuân rụng”).

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47)

Bố cục của bài thơ gồm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần.

Gợi ý trả lời:

Bài thơ được chia thành bốn phần chính:

• Phần 1: Khổ thơ đầu tiên miêu tả các sự vật và hiện tượng xuất hiện trong cơn mưa xuân.
• Phần 2: Khổ thơ thứ hai tập trung vào những địa điểm mà mưa rơi xuống.
• Phần 3: Khổ thơ thứ ba khắc họa hình ảnh của cơn mưa trong một buổi chiều xuân.
• Phần 4: Khổ thơ cuối thể hiện tâm trạng của người khách tha hương.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47)

Những từ ngữ nào được sử dụng nhiều lần trong bài thơ? Việc lặp lại những từ ngữ ấy có tác dụng gì?

Gợi ý trả lời:

Trong bài thơ, một số từ ngữ được lặp lại nhiều lần bao gồm:

• Mưa (hoa)
• Rụng
• Rơi
• Xuống
• Nước non
• Ý khách
• Bóng dương

Việc lặp lại các từ này có tác dụng quan trọng. Nó nhấn mạnh các hành động và trạng thái của mưa xuân cùng với cảnh vật trong mưa, đồng thời làm nổi bật tâm trạng của người khách tha hương khi chứng kiến cơn mưa.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47)

Nêu những đặc điểm chung của những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa trong bài thơ. Theo em, tác giả muốn khắc họa tâm trạng gì qua những sự vật, hiện tượng ấy?

Gợi ý trả lời:

Những đặc điểm chung của các sự vật và hiện tượng phụ họa cùng mưa trong bài thơ bao gồm:

• Các sự vật và hiện tượng được lặp lại nhiều lần trong bài thơ.
• Chúng thường mang ý nghĩa mơ hồ hoặc đa nghĩa (như mưa hoa, mưa trong ý khách, bóng dương tà).
• Trong mỗi khổ thơ, sự vật được nhắc đến từ những hình ảnh nhỏ đến lớn, và thường kết thúc bằng hình ảnh nhỏ hoặc vô hình (Ví dụ: Khổ 1: hoa -> lầu, thềm lan -> dặm ngàn -> giọng đàn; Khổ 2: lầu, thềm lan -> nước non -> giọt đàn; Khổ 3: đầm, nẻo đồi -> bóng dương tà, bóng tà dương -> hoa xuân -> mưa trong ý khách; Khổ 4: mưa -> bóng dương -> hàng lệ).
• Các sự vật và hiện tượng đều mang vẻ đẹp thơ mộng nhưng lại nhuốm màu u buồn, đặc biệt là qua hình ảnh “hàng lệ rơi” ở cuối bài.

Từ những đặc điểm này, tác giả muốn thể hiện tâm trạng:

• Sự say mê và yêu thích khi ngắm nhìn cảnh mưa rơi.
• Cảm giác bồi hồi và nhớ nhà.
• Nỗi đau và xúc động khi không thể về quê hương, cùng với sự khao khát trở về cố hương.

Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47)

Chỉ ra mối liên hệ giữa hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu với nội dung của hai câu thơ cuối

Gợi ý trả lời:

Mối liên hệ giữa hình ảnh nước non trong ba khổ thơ đầu và nội dung của hai câu thơ cuối thể hiện rõ nét qua sự tương phản giữa chúng:

• Trong ba khổ thơ đầu, nước non hiện lên với vẻ đẹp hùng vĩ và thơ mộng, thường đi kèm với hình ảnh mưa để tạo nên một không gian vừa tươi sáng vừa thanh bình. Tuy nhiên, sự xuất hiện của “hàng lệ rơi” trong hai câu thơ cuối lại làm nổi bật sự chuyển biến cảm xúc của nhân vật, khi hình ảnh nước non trở nên nhuốm màu u buồn và nỗi nhớ quê.
• Hình ảnh nước non đóng vai trò như một yếu tố khơi gợi, thúc đẩy tâm trạng của người khách tha hương. Sự tiếp xúc với cảnh vật nước non trong cơn mưa đã gợi lại cho “khách” những kỷ niệm và nỗi nhớ quê, dẫn đến những cảm xúc bồi hồi và đau đớn, thể hiện qua sự rơi lệ ở cuối bài thơ.

Câu hỏi 6 (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47): Em có ấn tượng nhất với điều gì ở bài thơ? Vì sao?

Gợi ý trả lời:

Điều gây ấn tượng sâu sắc nhất với em trong bài thơ là tình cảm sâu đậm của người khách đối với quê hương. Tình cảm này không chỉ là điểm nhấn chính của bài thơ mà còn thể hiện sự thiêng liêng và quý giá mà bất kỳ ai cũng có thể cảm nhận được. Qua sự biểu hiện của nỗi nhớ quê hương của nhân vật, em cảm nhận được tâm hồn đầy xúc cảm và sự gắn bó chặt chẽ với quê hương của nhà thơ Bích Khê.

Viết kết nối với đọc 

Bài tập: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 47)

Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nghĩ của em về bài thơ Tiếng đàn mưa.

Gợi ý trả lời:

Bài thơ “Tiếng đàn mưa” để lại trong em nhiều cảm xúc sâu lắng và xúc động. Được viết với thể thơ song thất lục bát, bài thơ không chỉ thể hiện vẻ đẹp của mưa xuân mà còn khắc họa nỗi lòng của một người khách tha hương. Những hình ảnh mưa rơi, nước non, và các sự vật phụ họa cùng mưa đều mang một vẻ đẹp thơ mộng, nhưng cũng đầy nỗi buồn và sự nhớ nhung. Tác giả đã khéo léo sử dụng các biện pháp tu từ để nhấn mạnh tâm trạng bồi hồi, xao xuyến của nhân vật trữ tình khi chứng kiến cảnh vật quê hương qua lớp mưa xuân. Từ đó, bài thơ không chỉ vẽ lên bức tranh thiên nhiên mềm mại mà còn phản ánh sự đau đớn, khao khát trở về của người khách xa quê. Sự kết hợp giữa vẻ đẹp của cảnh vật và tâm trạng của nhân vật làm cho bài thơ trở nên sâu sắc và đầy cảm xúc.

Với những hướng dẫn soạn bài Tiếng đàn mưa – Sách Kết nối tri thức lớp 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.