Soạn bài Thảo luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học

Hướng dẫn Soạn bài Thảo luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1) Định hướng

a) Bài này tập trung vào yêu cầu thảo luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học (có thể sử dụng lại dàn ý hoặc bài văn đã viết để chuẩn bị nội dung nói).

b) Khi thảo luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học, các em cần chú ý:

   – Lựa chọn vấn đề thảo luận như đã gợi ý trong phần Viết ở trên.

   – Tìm hiểu kĩ nội dung vấn đề cần thảo luận.

   – Xác định rõ những người thảo luận với mình là ai để có cách trình bày phù hợp (có thể có người nghe giả định).

   – Xác định thời lượng trình bày ý kiến của bản thân.

   – Chuẩn bị dàn ý cho phần trình bày ý kiến của bản thân, tránh viết thành văn để đọc.

   – Chuẩn bị các phương tiện như tranh, ảnh, video,…và máy chiếu, màn hình (nếu có).

   – Các ý kiến nêu ra trong cuộc thảo luận có thể trái ngược nhau. Người nghe cần nắm được ý kiến và quan điểm của người nói; nêu được nhận xét, đánh giá về nội dung và cách thức nói; đặt câu hỏi về những điểm cần làm rõ. Người nói và người nghe cần tranh luận một cách hiệu quả và có văn hóa.

2) Thực hành

Bài tập: Chọn một trong ba đề sau để thảo luận:

• Đề 1. Từ truyện “Chí Phèo” (Nam Cao), em hãy bàn về sức mạnh của tình yêu thương giữa con người với con người.

• Đề 2. Từ truyện “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân), em hãy nêu suy nghĩ về mối quan hệ giữa cái “đẹp” và cái “thiện”.

• Đề 3. Từ đoạn trích “Tấm lòng người mẹ” (trích “Những người khốn khổ” – Huy-gô), em hãy nêu suy nghĩ của mình về sức mạnh của tình mẫu tử.

a) Chuẩn bị

– Thực hiện các bước chuẩn bị như hướng dẫn ở mục 1. Định hướng.

– Xem lại dàn ý hoặc bài văn đã làm ở phần Viết.

– Trao đổi với bạn trong nhóm về nội dung và hướng thảo luận.

b) Tìm ý và lập dàn ý

Xem xét dàn ý đã nêu ở phần Viết và bổ sung một số ý cho phù hợp với đối tượng, yêu cầu, thời gian, điều kiện thảo luận.

c) Nói và nghe

Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 1, phần Nói và nghe, mục c (trang 31); nội dung nói và nghe đối chiếu với dàn ý đề văn đã làm ở mục b nêu trên.

* Bài nói mẫu tham khảo:

Đề 1:

Tình yêu thương là một trong những phẩm chất cao đẹp nhất của con người. Nó là sợi dây vô hình gắn kết mọi người lại với nhau, tạo nên một xã hội hòa thuận, hạnh phúc. Sức mạnh của tình yêu thương giữa con người với con người được thể hiện rõ nét qua truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao.

Chí Phèo vốn là một người nông dân lương thiện, nhưng vì bị Bá Kiến cướp mất Thị Nở, hắn trở thành một con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Hắn bị xã hội tàn phá, đánh mất nhân tính, trở thành kẻ đâm thuê chém mướn, sống ngoài vòng pháp luật.

Tình yêu thương của Thị Nở đã đánh thức phần lương tri bị vùi lấp trong con người Chí Phèo. Khi Chí Phèo bị ốm, Thị Nở là người duy nhất ở bên cạnh hắn, chăm sóc hắn chu đáo. Tình yêu ấy khiến Chí Phèo bừng tỉnh, ý thức được bản thân, khao khát được trở lại làm người lương thiện.

Sức mạnh của tình yêu thương không chỉ giúp Chí Phèo thức tỉnh mà còn làm thay đổi cuộc đời hắn. Chí Phèo muốn quay về với cuộc sống của một người nông dân lương thiện, muốn được sống bên cạnh Thị Nở. Nhưng xã hội tàn bạo đã không cho phép hắn thực hiện mong muốn ấy. Chí Phèo bị Thị Nở từ chối, hắn đau khổ tột cùng, cuối cùng dẫn đến bi kịch tự sát.

Từ câu chuyện của Chí Phèo, chúng ta có thể thấy rằng tình yêu thương là một thứ vũ khí vô cùng mạnh mẽ. Nó có thể đánh thức phần lương tri bị vùi lấp trong con người, làm thay đổi cuộc đời của một con người. Tình yêu thương cũng có thể giúp con người vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

Tình yêu thương giữa con người với con người cần được trân trọng và gìn giữ. Mỗi người hãy biết yêu thương, chia sẻ với những người xung quanh, để góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp, văn minh.

Dưới đây là một số biểu hiện cụ thể của sức mạnh tình yêu thương giữa con người với con người:

• Tình yêu thương gia đình: Tình yêu thương gia đình là tình cảm thiêng liêng, gắn bó máu thịt. Nó giúp gắn kết các thành viên trong gia đình lại với nhau, tạo nên một mái ấm hạnh phúc.
• Tình yêu thương giữa những người thân quen: Tình yêu thương giữa những người thân quen là tình cảm gắn bó, gần gũi, thân thiết. Nó giúp con người cảm thấy được quan tâm, yêu thương, sẻ chia.
• Tình yêu thương giữa những người xa lạ: Tình yêu thương giữa những người xa lạ là tình cảm xuất phát từ sự đồng cảm, sẻ chia. Nó giúp con người cảm thấy được gắn kết với nhau, tạo nên một xã hội tốt đẹp, văn minh.

Tình yêu thương là một trong những giá trị tinh thần cao đẹp nhất của con người. Chúng ta hãy luôn biết yêu thương, chia sẻ với những người xung quanh để góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp, văn minh.

Đề 2:

Cái đẹp và cái thiện là hai khái niệm tưởng chừng như tách biệt nhau nhưng lại có mối quan hệ chặt chẽ, gắn bó mật thiết với nhau. Truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân đã thể hiện rõ mối quan hệ này.

Cái đẹp là những gì mang lại cho con người cảm giác thẩm mỹ, cao quý, thanh nhã. Cái thiện là những gì mang lại cho con người sự tốt đẹp, lương thiện, cao cả. Trong truyện ngắn “Chữ người tử tù”, cái đẹp được thể hiện qua hình tượng Huấn Cao – một người nghệ sĩ tài hoa, có khí phách hiên ngang, bất khuất. Cái thiện được thể hiện qua hình tượng viên quản ngục – một người có tấm lòng yêu mến cái đẹp, có thiên lương cao cả.

Hai nhân vật này tuy ở hai hoàn cảnh đối lập nhau nhưng lại có chung một tấm lòng yêu quý cái đẹp. Huấn Cao là một người nghệ sĩ tài hoa, có khí phách hiên ngang, bất khuất. Ông coi chữ nghĩa là “việc đời ta phải làm”, là “thiên lương” của bản thân. Chính vì vậy, ông không ngần ngại vẽ chữ cho viên quản ngục, dù biết rằng mình sẽ bị thất thế.

Viên quản ngục là một người có tấm lòng yêu mến cái đẹp, có thiên lương cao cả. Ông là một người có học thức, có khiếu thẩm mỹ. Ông say mê với những nét chữ tài hoa của Huấn Cao và luôn mong muốn có được một bức thư pháp của ông. Dù ở trong một hoàn cảnh tối tăm, ô uế, ông vẫn giữ được tấm lòng trong sáng, thiện lương.

Cảnh Huấn Cao cho chữ viên quản ngục là một cảnh tượng đẹp đẽ và cảm động. Trong một không gian tối tăm, tù túng, Huấn Cao vẫn hiên ngang, lẫm liệt, vung bút viết những nét chữ đẹp đẽ, tài hoa. Viên quản ngục thì thành kính, ngưỡng mộ đứng bên cạnh, chăm chú lắng nghe những lời Huấn Cao dạy bảo. Cảnh tượng này đã thể hiện rõ mối quan hệ giữa cái đẹp và cái thiện. Cái đẹp của nghệ thuật đã khơi dậy, bồi đắp cái thiện trong tâm hồn con người.

Mối quan hệ giữa cái đẹp và cái thiện là mối quan hệ gắn bó mật thiết. Cái đẹp là biểu hiện của cái thiện, cái thiện là điều kiện để cái đẹp tồn tại và phát triển. Cái đẹp sẽ không thể có giá trị nếu thiếu đi cái thiện. Cái thiện sẽ không thể được khơi dậy, bồi đắp nếu không có cái đẹp.

Mối quan hệ giữa cái đẹp và cái thiện có ý nghĩa sâu sắc đối với đời sống con người. Nó khẳng định rằng: cái đẹp và cái thiện là những giá trị cao quý mà con người cần trân trọng, gìn giữ. Mỗi người cần biết yêu quý, trân trọng cái đẹp và sống theo lẽ thiện để cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.

Trong cuộc sống, chúng ta có thể bắt gặp rất nhiều những tấm gương sáng về mối quan hệ giữa cái đẹp và cái thiện. Đó là những người nghệ sĩ tài hoa, có tâm hồn nhân hậu, luôn cống hiến cho nghệ thuật và xã hội. Đó là những người có tấm lòng lương thiện, yêu thương con người, luôn sẵn sàng giúp đỡ những người gặp khó khăn.

Mỗi người chúng ta cần biết trân trọng, gìn giữ cái đẹp và sống theo lẽ thiện để góp phần xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.

Đề 3:

Tình mẫu tử là một đề tài bất tận của văn học nghệ thuật. Trong cuộc sống, điều gì cũng có thể thay đổi nhưng có lẽ tình mẫu tử là tình cảm vĩnh cửu nhất, không thể đong đếm được. Thông qua trích đoạn “Tấm lòng của mẹ” trong tác phẩm “Những người khốn khổ’ của nhà văn Vích-to Huy-gô, em càng thấy được sự sáng tỏ về tình cảm thiêng liêng đó không chỉ tồn tại trên sách truyện mà nó luôn luôn đúng với cuộc sống của chúng ta.

Hình ảnh Phăng-tin – một cô gái bị hoàn cảnh xô đẩy, hấp hối sau khi bị đuổi việc khỏi công xưởng, phải gửi gắm đứa con gái Cô-dét cho người khác nuôi. Cô có tình yêu thương con sâu sắc, nhưng hoàn cảnh xô đẩy, bị đuổi việc, chủ nợ liên tục giục giã, lâm vào đường cùng mà cô đã bất chấp làm mọi công việc, bán tất cả mọi thứ – bán tóc, bán răng và thậm chí cô bán đi cả danh dự và nhân phẩm của mình để đi làm gái điếm. Tác phẩm khắc họa lên hình ảnh người mẹ sẵn sàng hi sinh tất cả để đổi lại lấy cuộc sống ấm no cho cô con gái. Qua đó, ta thấy được sức mạnh của tình mẫu tử thiêng liêng, lớn lao, hi sinh tất cả, đó là thứ tình cảm không gì có thể đánh đổi dễ dàng.

Trong cuộc sống, tình cảm thương yêu, đùm bọc, che chở,…mà người mẹ dành cho con, tình cảm ấy vừa tự nhiên vừa cao cả. Những việc làm và tình cảm mẹ dành cho con không gì có thể sánh bằng. Bởi mẹ chính là người đã chăm sóc nuôi nấng ta từng ngày, vượt qua bao nhiêu gian lao vất vả, vượt qua tất cả những khó khăn thử thách của cuộc đời là người chắp cho ta những đôi cánh ước mơ để bay đến chân trời hi vọng. Mẹ chính là nơi nương tựa vô cùng vững chãi cho mỗi đứa con sau mỗi lần vấp ngã; là nơi mỗi người con như chúng ta có thể thổ lộ mọi điều thầm kín; là hình ảnh thu nhỏ của những ước mong, những khát khao thanh bình và hạnh phúc, là nguồn động viên, là tình yêu, là cả những day dứt, dằn vặt, trăn trở, là niềm tự hào chính đáng của một con người. Từ khi sinh ra đến khi khôn lớn, trưởng thành, mẹ luôn dõi theo từng bước chân của con. Khi con vấp ngã, mẹ sẵn sàng nâng con dạy. Khi con vui hay buồn, mẹ luôn là người ở bên con, chia sẻ và động viên con. Như nhà thơ Chế Lan Viên đã có câu “Con dù lớn vẫn là con của mẹ, đi suốt cuộc đời lòng mẹ vẫn theo con”.

Và quả thật, nhìn lại từ xưa đến nay, có biết bao tấm lòng người mẹ làm ta thêm thổn thức. Chắc hẳn bạn vẫn còn nhớ câu chuyện cổ tích sự tích cây vú sữa được nghe kể ngày ấu thơ. Câu chuyện kể về đứa con hư vì bị mẹ mắng mà bỏ nhà đi, khi quay lại nhà mẹ đã mất vì thương nhớ con. Người mẹ hóa thành cây vú sữa. Lá cây một mặt xanh bóng, một mặt đỏ hoe như mắt người mẹ khóc chờ con. Hương vú sữa cũng ngọt ngào tựa dòng sữa mẹ. Thế mới thấy, mẹ sẵn sàng bao dung, vị tha trước những hành vi sai trái của con. Cũng ngược về hơn nửa thế kỉ trước là tấm gương những bà mẹ Việt Nam anh hùng tuy mất hết con ruột trong chiến trận nhưng sẵn sàng nhận và cưu mang những người chiến sĩ khác. Họ sẵn sàng dùng cái chết của bản thân để đảm bảo an toàn cho những “đứa con chiến sĩ” thoát khỏi sự truy lùng ráo riết của giặc.

Là người con trong xã hội hiện đại, chúng ta càng phải hiểu rõ trách nhiệm bản thân trước tình mẫu tử ấy. Hãy cố gắng tu dưỡng, rèn luyện để đền đáp công ơn cha mẹ: biết giúp đỡ việc gia đình, phấn đấu trong học tập, biết yêu thương người khác.

Cuộc đời của con chính là những trang nhật kí của người mẹ, nơi mẹ gửi trọn bao vui buồn, bao hi vọng. Tình mẫu tử là mạch nguồn bất tận, không bao giờ vơi cạn. Vậy nên, ai đang được sống trong niềm may mắn đó hãy biết trân trọng từng ngày.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 1, phần Nói và nghe, mục d (trang 32); nội dung kiểm tra đối chiếu với dàn ý đề văn đã làm ở mục b nêu trên.

Với những hướng dẫn Soạn bài Thảo luận về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.