Soạn bài Tây Tiến

Hướng dẫn soạn bài Tây Tiến chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Câu 1: Theo văn bản, bài thơ có bốn đoạn. Nêu ý chính của mỗi đoạn và chỉ ra mạch liên kết giữa các đoạn.

Bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng có bốn đoạn, mỗi đoạn thể hiện một ý chính và có mối liên kết chặt chẽ với nhau.

Đoạn 1 (4 câu đầu): Giới thiệu về đoàn quân Tây Tiến và những gian khổ, vất vả mà họ phải trải qua khi chiến đấu ở vùng núi Tây Bắc.

Mạch liên kết: Đoạn 1 là lời giới thiệu của tác giả về đoàn quân Tây Tiến, những người lính đã từng trải qua những gian khổ, vất vả khi chiến đấu ở vùng núi Tây Bắc.

Đoạn 2 (4 câu tiếp theo): Vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Tây Bắc trong nỗi nhớ của tác giả.

Mạch liên kết: Đoạn 2 là lời tâm sự, giãi bày của tác giả về vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Tây Bắc, những người mà tác giả đã từng gắn bó, yêu thương.

Đoạn 3 (12 câu tiếp theo): Kỉ niệm về những người đồng đội đã hi sinh trong chiến đấu.

Mạch liên kết: Đoạn 3 là những kỉ niệm sâu sắc của tác giả về những người đồng đội đã hi sinh trong chiến đấu. Những kỉ niệm ấy khiến tác giả không khỏi xót xa, thương tiếc.

Đoạn 4 (4 câu cuối): Lời thề gắn bó với Tây Tiến và Tây Bắc.

Mạch liên kết: Đoạn 4 là lời thề gắn bó của tác giả với Tây Tiến và Tây Bắc. Lời thề ấy thể hiện tình cảm sâu nặng của tác giả với nơi đây.

Như vậy, bốn đoạn thơ trong bài Tây Tiến có mối liên kết chặt chẽ với nhau, thể hiện sự phát triển của mạch cảm xúc của tác giả. Từ lời giới thiệu về đoàn quân Tây Tiến và những gian khổ, vất vả mà họ phải trải qua, tác giả đã dẫn dắt người đọc đến với vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Tây Bắc, những kỉ niệm sâu sắc về những người đồng đội đã hi sinh và cuối cùng là lời thề gắn bó với Tây Tiến và Tây Bắc.

Câu 2: Nét đặc sắc của bức tranh thiên nhiên được vẽ ra ở đoạn thơ thứ nhất ? Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện ra trên nền cảnh thiên nhiên ấy như thế nào?

Nét đặc sắc của bức tranh thiên nhiên được vẽ ra ở đoạn thơ thứ nhất

Đoạn thơ thứ nhất của bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng đã vẽ ra một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội và thơ mộng.

• Vẻ hùng vĩ, dữ dội:

• “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi” gợi lên hình ảnh đoàn quân Tây Tiến đang hành quân trong làn sương mù dày đặc, mệt mỏi.
• “Mường Lát hoa về trong đêm hơi” gợi lên hình ảnh những bông hoa rừng nở rộ trong màn đêm mờ ảo, huyền ảo.
• “Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm” gợi lên hình ảnh những con dốc quanh co, hiểm trở, gập ghềnh.
• “Heo hút cồn mây súng ngửi trời” gợi lên hình ảnh những cồn mây cao ngất, hùng vĩ, khiến cho những người lính phải ngước nhìn lên trời.

• Vẻ thơ mộng:

• “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống” gợi lên hình ảnh những dãy núi cao vút, hùng vĩ.
• “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” gợi lên hình ảnh những ngôi nhà xa xôi, nhỏ bé giữa núi rừng.

Bức tranh thiên nhiên ấy được vẽ ra bằng những hình ảnh thơ đẹp, độc đáo, giàu sức gợi. Tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,… để làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc.

Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện ra trên nền cảnh thiên nhiên ấy

Trên nền cảnh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội và thơ mộng ấy, hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên thật kiên cường, bất khuất.

• “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với ánh mắt kiên cường, quyết tâm chiến đấu.
• “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với tâm hồn lãng mạn, hào hoa.

Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên vừa mang vẻ đẹp hào hùng, mạnh mẽ, vừa mang vẻ đẹp lãng mạn, hào hoa. Đó là vẻ đẹp của những người lính trẻ tuổi, yêu đời, nhiệt huyết và sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

Câu 3: Đoạn thơ thứ hai lại mở ra một thế giới khác với những vẻ đẹp mói của con người và thiên nhiên miền Tây, khác với cảnh vật ở đoạn thơ thứ nhất. Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp ấy.

Vẻ đẹp của thiên nhiên miền Tây

Đoạn thơ thứ hai của bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng đã vẽ ra một bức tranh thiên nhiên miền Tây Bắc vừa thơ mộng, trữ tình, vừa hoang sơ, hùng vĩ.

• Vẻ thơ mộng, trữ tình:

• “Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi” gợi lên nỗi nhớ da diết, khắc khoải của tác giả về thiên nhiên miền Tây Bắc.
• “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi” gợi lên hình ảnh đoàn quân Tây Tiến đang hành quân trong làn sương mù dày đặc, mệt mỏi.
• “Mường Lát hoa về trong đêm hơi” gợi lên hình ảnh những bông hoa rừng nở rộ trong màn đêm mờ ảo, huyền ảo.
• “Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm” gợi lên hình ảnh những con dốc quanh co, hiểm trở, gập ghềnh.
• “Heo hút cồn mây súng ngửi trời” gợi lên hình ảnh những cồn mây cao ngất, hùng vĩ, khiến cho những người lính phải ngước nhìn lên trời.

• Vẻ hoang sơ, hùng vĩ:

• “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống” gợi lên hình ảnh những dãy núi cao vút, hùng vĩ.
• “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” gợi lên hình ảnh những ngôi nhà xa xôi, nhỏ bé giữa núi rừng.

Bức tranh thiên nhiên ấy được vẽ ra bằng những hình ảnh thơ đẹp, độc đáo, giàu sức gợi. Tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,… để làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc.

Vẻ đẹp của con người miền Tây

Đoạn thơ thứ hai không chỉ vẽ ra bức tranh thiên nhiên miền Tây Bắc mà còn khắc họa vẻ đẹp của con người miền Tây.

• Vẻ đẹp của những cô gái miền Tây:

• “Họ sang giăng mắc võng bến sông Thương” gợi lên hình ảnh những cô gái miền Tây dịu dàng, duyên dáng.
• “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó” gợi lên hình ảnh những cô gái miền Tây yêu đời, lãng mạn.

• Vẻ đẹp của những chàng trai miền Tây:

• “Có nhớ dáng người trên độc mộc chèo” gợi lên hình ảnh những chàng trai miền Tây khỏe khoắn, dũng cảm.
• “Có nhớ núi non con nước hẹn hò” gợi lên hình ảnh những chàng trai miền Tây thủy chung, son sắt.

Vẻ đẹp của con người miền Tây được khắc họa bằng những hình ảnh thơ đẹp, chân thực, giàu sức gợi. Tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,… để làm nổi bật vẻ đẹp của con người miền Tây.

So sánh với cảnh vật ở đoạn thơ thứ nhất

So với cảnh vật ở đoạn thơ thứ nhất, cảnh vật ở đoạn thơ thứ hai có những nét khác biệt cơ bản. Nếu như đoạn thơ thứ nhất là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội và thơ mộng thì đoạn thơ thứ hai là bức tranh thiên nhiên thơ mộng, trữ tình, vừa hoang sơ, hùng vĩ.

Sự khác biệt này thể hiện sự gắn bó của tác giả với thiên nhiên và con người miền Tây. Nếu như đoạn thơ thứ nhất được viết bằng con mắt của người lính, thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua những trải nghiệm của người lính thì đoạn thơ thứ hai được viết bằng con mắt của người nghệ sĩ, thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên và con người miền Tây qua những rung động, cảm xúc của tâm hồn.

Câu 4: Phân tích hình ảnh người lính Tây Tiến đhợc tác giả tập trung khắc hoạ ở đoạn thơ thứ ba. Qua đó, hãy làm rõ vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình ảnh người lính Tây Tiến.

Hình ảnh người lính Tây Tiến được tác giả tập trung khắc hoạ ở đoạn thơ thứ ba

Đoạn thơ thứ ba của bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng đã khắc họa hình ảnh người lính Tây Tiến với vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng.

• Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến

Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến được thể hiện qua những chi tiết:

• “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với mái tóc rụng do bệnh sốt rét rừng, nhưng lại mang vẻ đẹp ngang tàn, bất khuất.
• “Quân xanh màu lá dữ oai hùm” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với làn da xanh xao, nhợt nhạt vì bệnh tật, nhưng vẫn mang vẻ đẹp oai hùng, dũng mãnh.
• “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với ánh mắt kiên cường, quyết tâm chiến đấu.
• “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với tâm hồn lãng mạn, hào hoa.

Những chi tiết này đã khắc họa hình ảnh người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp của những người lính ra trận, vừa mang vẻ đẹp của những chàng trai trẻ tuổi, yêu đời, lãng mạn.

• Chất bi tráng của người lính Tây Tiến

Chất bi tráng của người lính Tây Tiến được thể hiện qua những chi tiết:

• “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/ Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với khát vọng chiến đấu, khát vọng hòa bình, khát vọng tình yêu.
• “Áo bào thay chiếu anh về đất/ Sông Mã gầm lên khúc độc hành” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến đã hi sinh anh dũng, hào hùng.

Những chi tiết này đã khắc họa hình ảnh người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp hào hùng, dũng cảm, vừa mang vẻ đẹp bi tráng, cao cả.

Kết luận

Vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình ảnh người lính Tây Tiến là kết quả của sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn, giữa cái bi và cái hùng. Đó là vẻ đẹp của những người lính trẻ tuổi, yêu đời, lãng mạn, nhưng cũng mang trong mình ý chí quyết tâm chiến đấu, sẵn sàng hi sinh vì Tổ quốc.

Câu 5: Ở đoạn thơ thứ tư, nỗi nhớ Tây Tiến được diễn tả như thế nào ? Vì sao nhà thơ viết “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi” ?

Nỗi nhớ Tây Tiến được diễn tả như thế nào ?

Đoạn thơ thứ tư của bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng đã thể hiện nỗi nhớ Tây Tiến của tác giả một cách sâu sắc, da diết. Nỗi nhớ ấy được thể hiện qua những hình ảnh thơ giàu sức gợi, biểu cảm:

• “Nhớ về Sầm Nứa chẳng về xuôi” gợi lên nỗi nhớ về Tây Tiến, về những người đồng đội đã từng gắn bó, yêu thương.
• “Nhớ sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!/ Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi” gợi lên nỗi nhớ da diết, khắc khoải về thiên nhiên và con người miền Tây Bắc.
• “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi/ Mường Lát hoa về trong đêm hơi” gợi lên hình ảnh đoàn quân Tây Tiến đang hành quân trong làn sương mù dày đặc, mệt mỏi.
• “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/ Heo hút cồn mây súng ngửi trời” gợi lên hình ảnh những con dốc quanh co, hiểm trở, gập ghềnh.
• “Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống/ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” gợi lên hình ảnh những dãy núi cao vút, hùng vĩ.

Những hình ảnh thơ này đã gợi lên trong lòng tác giả nỗi nhớ Tây Tiến da diết, khôn nguôi. Nỗi nhớ ấy như một dòng sông chảy mãi trong tâm hồn của tác giả.

Vì sao nhà thơ viết “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi” ?

Câu thơ “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi” là một câu thơ hay, giàu ý nghĩa. Câu thơ đã thể hiện nỗi nhớ Tây Tiến của tác giả một cách sâu sắc, mãnh liệt. Nỗi nhớ ấy không chỉ là nỗi nhớ về những người đồng đội, về thiên nhiên và con người miền Tây Bắc mà còn là nỗi nhớ về những kỉ niệm đẹp của một thời đã qua.

Câu thơ cũng thể hiện sự gắn bó sâu nặng của tác giả với Tây Tiến. Dù đã rời xa Tây Tiến, nhưng tâm hồn của tác giả vẫn luôn hướng về nơi ấy.

Câu thơ còn mang hàm ý tượng trưng. “Sầm Nứa” là một địa danh ở miền Tây Bắc, nơi mà đoàn quân Tây Tiến đã từng chiến đấu và gắn bó. “Xuôi” là về xuôi, về Hà Nội, về nơi tác giả đang sống. Câu thơ “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi” gợi lên nỗi nhớ Tây Tiến da diết, không chỉ là nỗi nhớ về một địa danh cụ thể mà còn là nỗi nhớ về một thời, một miền đất, một con người đã gắn bó sâu sắc với tác giả.

Luyện tập

Câu 1: Bút pháp của Quang Dũng trong bài thơ là bút pháp hiện thực hay lãng mạn ? Phân tích, so sánh Tây Tiến với bài thơ Đồng chí của Chính Hữu để làm rõ bút pháp đó.

Bút pháp của Quang Dũng trong bài thơ Tây Tiến là bút pháp lãng mạn. Bút pháp lãng mạn là bút pháp tập trung thể hiện những khía cạnh, những vẻ đẹp của hiện thực theo khuynh hướng lí tưởng hóa, tô đậm, phóng đại, đồng thời sử dụng những yếu tố ước lệ, tượng trưng, lãng mạn hóa.

Bút pháp lãng mạn được thể hiện trong bài thơ Tây Tiến qua những nét chính sau:

• Vẻ đẹp của thiên nhiên và con người miền Tây Bắc được khắc họa bằng những hình ảnh thơ đẹp, độc đáo, giàu sức gợi. Tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,… để làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên và con người miền Tây Bắc.
• Hình ảnh người lính Tây Tiến được khắc họa với vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng. Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến được thể hiện qua những chi tiết như: “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc”, “Quân xanh màu lá dữ oai hùm”, “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới”, “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Chất bi tráng của người lính Tây Tiến được thể hiện qua những chi tiết như: “Áo bào thay chiếu anh về đất”, “Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.
• Nỗi nhớ Tây Tiến của tác giả được thể hiện một cách da diết, khắc khoải. Nỗi nhớ ấy được thể hiện qua những hình ảnh thơ giàu sức gợi, biểu cảm.

So sánh Tây Tiến với bài thơ Đồng chí của Chính Hữu để làm rõ bút pháp lãng mạn của Quang Dũng:

• Tây Tiến và Đồng chí đều là những bài thơ xuất sắc viết về người lính trong kháng chiến chống Pháp. Cả hai bài thơ đều thể hiện được vẻ đẹp của người lính cách mạng, nhưng mỗi bài thơ lại có những nét đặc sắc riêng.
• Tây Tiến thiên về bút pháp lãng mạn, còn Đồng chí thiên về bút pháp hiện thực. Bút pháp lãng mạn của Quang Dũng được thể hiện qua những nét chính như đã phân tích ở trên. Bút pháp hiện thực của Chính Hữu được thể hiện qua những nét chính sau:
  • Vẻ đẹp của người lính cách mạng trong Đồng chí được khắc họa bằng những hình ảnh thơ chân thực, giản dị, gần gũi với đời sống thường nhật của người dân lao động.
  • Nỗi nhớ đồng đội trong Đồng chí được thể hiện một cách chân thành, mộc mạc.
• Nhờ sự kết hợp giữa hiện thực và lãng mạn, cả Tây Tiến và Đồng chí đều đã khắc họa thành công vẻ đẹp của người lính cách mạng trong kháng chiến chống Pháp.

Câu 2: Qua bài thơ, anh (chị) hình dung như thế nào về chân dung người lính Tây Tiến?

Qua bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng, ta có thể hình dung về chân dung người lính Tây Tiến với vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng.

Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến được thể hiện qua những chi tiết:

• “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với mái tóc rụng do bệnh sốt rét rừng, nhưng lại mang vẻ đẹp ngang tàn, bất khuất.
• “Quân xanh màu lá dữ oai hùm” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với làn da xanh xao, nhợt nhạt vì bệnh tật, nhưng vẫn mang vẻ đẹp oai hùng, dũng mãnh.
• “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với ánh mắt kiên cường, quyết tâm chiến đấu.
• “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến với tâm hồn lãng mạn, hào hoa.

Những chi tiết này đã khắc họa hình ảnh người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp của những người lính ra trận, vừa mang vẻ đẹp của những chàng trai trẻ tuổi, yêu đời, lãng mạn.

Chất bi tráng của người lính Tây Tiến được thể hiện qua những chi tiết:

• “Áo bào thay chiếu anh về đất” gợi lên hình ảnh những người lính Tây Tiến đã hi sinh anh dũng, hào hùng.
• “Sông Mã gầm lên khúc độc hành” gợi lên sự thương tiếc, xót xa của tác giả và của cả đất nước đối với những người lính Tây Tiến đã hi sinh.

Những chi tiết này đã khắc họa hình ảnh người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp hào hùng, dũng cảm, vừa mang vẻ đẹp bi tráng, cao cả.

Vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình ảnh người lính Tây Tiến là kết quả của sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn, giữa cái bi và cái hùng. Đó là vẻ đẹp của những người lính trẻ tuổi, yêu đời, lãng mạn, nhưng cũng mang trong mình ý chí quyết tâm chiến đấu, sẵn sàng hi sinh vì Tổ quốc.

Với những hướng dẫn soạn bài Tây Tiến chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.