Soạn bài Sang thu

 Hướng dẫn soạn bài Sang thu – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc – Hiểu Văn Bản

Câu 1: Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu và gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì ?

Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ những tín hiệu rất tinh tế, nhẹ nhàng:

“Bỗng nhận ra hương ổi Phả vào trong gió se”

Chỉ một làn gió se nhẹ nhàng, hương ổi đã phả vào trong không gian, báo hiệu mùa thu đang đến gần. Hương ổi là một hương thơm đặc trưng của mùa thu ở miền Bắc, hương thơm ấy không chỉ khiến con người cảm nhận được sự thay đổi của đất trời mà còn gợi lên những kỉ niệm tuổi thơ, những rung động của tâm hồn.

“Sương chùng chình qua ngõ Hình như thu đã về”

Sương thu cũng là một tín hiệu báo hiệu mùa thu sang. Sương thu không dày đặc như sương mù mùa đông mà chỉ mỏng manh, nhẹ nhàng, chùng chình qua ngõ. Hình ảnh “sương chùng chình” gợi lên một cảm giác êm đềm, thơ mộng của buổi chiều thu.

“Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu”

Mây mùa hạ vẫn còn nhưng đã vắt nửa mình sang thu. Hình ảnh “vắt nửa mình sang thu” gợi lên sự giao thoa, chuyển tiếp của hai mùa. Mùa hạ chưa hẳn đã đi, mùa thu cũng chưa hẳn đã đến, tạo nên một không gian hài hòa, thơ mộng.

“Lá thu rơi nhè nhẹ Tôi nghe hồn mình lao xao”

Lá thu bắt đầu rơi nhè nhẹ, tiếng lá rơi gợi lên một cảm giác man mác, buồn bã, báo hiệu sự tàn phai của mùa hạ. Tiếng lá rơi cũng khiến cho tâm hồn con người trở nên xao xuyến, bâng khuâng.

Thông qua những hình ảnh, hiện tượng trên, Hữu Thỉnh đã cảm nhận được sự biến đổi của đất trời sang thu một cách tinh tế, nhẹ nhàng. Đó là sự biến đổi của hương thơm, của sương, của mây, của lá… Sự biến đổi ấy không chỉ khiến cho cảnh vật trở nên đẹp đẽ, thơ mộng hơn mà còn gợi lên những cảm xúc, suy nghĩ sâu lắng trong tâm hồn con người.

Câu 2: Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển trong không gian lúc sang thu. {Gợi ý’. qua hương vị, qua vận động của gió, suơng, của dòng sông, cánh chim, đám mây, qua nắng, mưa, tiếng sấm. Chú ý các từ ngữ phả vào, chùng chình, dềnh dàng…)

Sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển trong không gian lúc sang thu

Bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh là một trong những bài thơ hay nhất viết về mùa thu trong nền văn học Việt Nam. Bài thơ đã thể hiện được những biến chuyển tinh tế của đất trời lúc sang thu qua những cảm nhận tinh tế của nhà thơ.

Trước hết, sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu được thể hiện qua hương vị. Hương vị đặc trưng của mùa thu là hương ổi. Chỉ một làn gió se nhẹ nhàng, hương ổi đã phả vào trong không gian, báo hiệu mùa thu đang đến gần. Hương ổi là một hương thơm đặc trưng của mùa thu ở miền Bắc, hương thơm ấy không chỉ khiến con người cảm nhận được sự thay đổi của đất trời mà còn gợi lên những kỉ niệm tuổi thơ, những rung động của tâm hồn.

Thứ hai, sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu được thể hiện qua vận động của gió, sương. Sương thu cũng là một tín hiệu báo hiệu mùa thu sang. Sương thu không dày đặc như sương mù mùa đông mà chỉ mỏng manh, nhẹ nhàng, chùng chình qua ngõ. Hình ảnh “sương chùng chình” gợi lên một cảm giác êm đềm, thơ mộng của buổi chiều thu. Gió se cũng mang theo hương ổi, sương thu, báo hiệu mùa thu đã đến.

Thứ ba, sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu được thể hiện qua hình ảnh đám mây. Mây mùa hạ vẫn còn nhưng đã vắt nửa mình sang thu. Hình ảnh “vắt nửa mình sang thu” gợi lên sự giao thoa, chuyển tiếp của hai mùa. Mùa hạ chưa hẳn đã đi, mùa thu cũng chưa hẳn đã đến, tạo nên một không gian hài hòa, thơ mộng.

Thứ tư, sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu được thể hiện qua hình ảnh dòng sông. Dòng sông vẫn êm đềm trôi nhưng dòng chảy đã chậm lại, dềnh dàng hơn. Hình ảnh “dềnh dàng” gợi lên một cảm giác thư thái, chậm rãi, điềm đạm.

Thứ năm, sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu được thể hiện qua hình ảnh cánh chim. Cánh chim vẫn bay về phương Nam nhưng đã thưa vắng hơn. Hình ảnh “chim vội vã” gợi lên một cảm giác hối hả, vội vã của những cánh chim di cư.

Thứ sáu, sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu được thể hiện qua hình ảnh tiếng sấm. Tiếng sấm mùa hạ vẫn vang vọng nhưng đã êm dịu hơn. Hình ảnh “tiếng sấm rền” gợi lên một cảm giác trầm lắng, dịu êm.

Thông qua những hình ảnh, hiện tượng trên, Hữu Thỉnh đã cảm nhận được sự biến đổi của đất trời sang thu một cách tinh tế, nhẹ nhàng. Đó là sự biến đổi của hương thơm, của sương, của mây, của lá… Sự biến đổi ấy không chỉ khiến cho cảnh vật trở nên đẹp đẽ, thơ mộng hơn mà còn gợi lên những cảm xúc, suy nghĩ sâu lắng trong tâm hồn con người.

Nghệ thuật của nhà thơ trong việc thể hiện sự biến chuyển của không gian lúc sang thu

Để thể hiện sự biến chuyển của không gian lúc sang thu, Hữu Thỉnh đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh gợi tả tinh tế, giàu sức biểu cảm.

Từ ngữ: “bỗng”, “phả vào”, “chùng chình”, “vắt nửa mình”, “dềnh dàng”, “vội vã”, “dền”

Hình ảnh: hương ổi, sương thu, đám mây, dòng sông, cánh chim, tiếng sấm

Ngoài ra, nhà thơ còn sử dụng biện pháp nhân hóa: “sương chùng chình”, “chim vội vã”, “tiếng sấm rền”. Biện pháp nhân hóa đã giúp cho cảnh vật trở nên sinh động, có hồn hơn.

Tóm lại, bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh đã thể hiện được những biến chuyển tinh tế của đất trời lúc sang thu qua những cảm nhận tinh tế của nhà thơ. Bài thơ không chỉ mang lại cho người đọc những cảm nhận về vẻ đẹp của mùa thu mà còn gợi lên những suy nghĩ, cảm xúc sâu lắng về sự thay đổi của thời gian và cuộc đời.

Câu 3: Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu này được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ nào ? Em hiểu thế nào về hai dòng thơ cuối bài:

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi.

Gợi ý:

Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên (hiện tượng sấm, hàng cây) lúc sang thu.

Tính ẩn dụ của hình ảnh {sấm : những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời; hàng cây đứng tuổi: con người đã từng trải).

Hướng dẫn giải:

Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ:

Hình ảnh “Sương chùng chình qua ngõ”

Hình ảnh này đã diễn tả một cách tinh tế sự giao thoa, chuyển tiếp của hai mùa. Sương thu không còn mù mịt như sương mùa đông mà chỉ còn mỏng manh, nhẹ nhàng, chùng chình qua ngõ. Hình ảnh này gợi lên một cảm giác êm đềm, thơ mộng của buổi chiều thu.

Câu thơ “Lá thu rơi nhè nhẹ”

Câu thơ này đã diễn tả một cách nhẹ nhàng, tinh tế sự chuyển biến của thời tiết sang thu. Lá thu bắt đầu rơi nhè nhẹ, báo hiệu mùa thu đã đến. Tiếng lá rơi cũng khiến cho tâm hồn con người trở nên xao xuyến, bâng khuâng.

Hai dòng thơ cuối bài: “Sấm cũng bớt bất ngờ/Trên hàng cây đứng tuổi”

Hai dòng thơ này đã thể hiện được nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu. Mùa hạ là mùa của những cơn giông sấm bất ngờ. Nhưng khi sang thu, những cơn giông sấm cũng bớt bất ngờ hơn. Điều này cũng giống như con người khi đã trải qua nhiều biến cố, thăng trầm của cuộc đời thì sẽ trở nên vững vàng, bình tĩnh hơn.

Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên (hiện tượng sấm, hàng cây) lúc sang thu:

Hiện tượng sấm

Sấm là hiện tượng tự nhiên thường xảy ra vào mùa hè, khi không khí nóng ẩm gặp lạnh đột ngột. Khi sang thu, thời tiết mát mẻ hơn nên hiện tượng sấm cũng bớt xảy ra.

Hiện tượng hàng cây

Hàng cây là một trong những hình ảnh quen thuộc của mùa thu. Khi sang thu, những hàng cây bắt đầu chuyển sang màu vàng úa, lá bắt đầu rơi rụng.

Tính ẩn dụ của hình ảnh “sấm” và “hàng cây đứng tuổi”

Hình ảnh “sấm”

Hình ảnh “sấm” trong thơ Hữu Thỉnh có thể được hiểu theo hai nghĩa:

* Nghĩa tả thực: Sấm là hiện tượng tự nhiên thường xảy ra vào mùa hè, khi không khí nóng ẩm gặp lạnh đột ngột.

* Nghĩa ẩn dụ: Sấm có thể là những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời.

Hình ảnh “hàng cây đứng tuổi”

Hình ảnh “hàng cây đứng tuổi” có thể được hiểu theo hai nghĩa:

* Nghĩa tả thực: Hàng cây là một trong những hình ảnh quen thuộc của mùa thu. Khi sang thu, những hàng cây bắt đầu chuyển sang màu vàng úa, lá bắt đầu rơi rụng.

* Nghĩa ẩn dụ: Hàng cây đứng tuổi có thể là con người đã từng trải, đã từng nếm trải những thăng trầm của cuộc đời.

Em hiểu thế nào về hai dòng thơ cuối bài:

Hai dòng thơ cuối bài “Sấm cũng bớt bất ngờ/Trên hàng cây đứng tuổi” đã thể hiện được nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu. Mùa hạ là mùa của những cơn giông sấm bất ngờ. Nhưng khi sang thu, những cơn giông sấm cũng bớt bất ngờ hơn. Điều này cũng giống như con người khi đã trải qua nhiều biến cố, thăng trầm của cuộc đời thì sẽ trở nên vững vàng, bình tĩnh hơn.

Hình ảnh “hàng cây đứng tuổi” trong câu thơ thứ hai đã được nhà thơ sử dụng như một hình ảnh ẩn dụ để nói về con người đã từng trải. Những hàng cây đứng tuổi đã từng trải qua bao mùa thay lá, bao cơn giông bão của thiên nhiên. Cũng giống như con người, khi đã trải qua nhiều biến cố, thăng trầm của cuộc đời thì con người sẽ trở nên vững vàng, bình tĩnh hơn, không còn bỡ ngỡ, bất ngờ trước những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời.

Hai dòng thơ cuối bài đã thể hiện được một triết lý sống sâu sắc: Con người hãy vững vàng, bình tĩnh trước những biến cố, thăng trầm của cuộc đời.

Luyện Tập

Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bài thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.

Cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu

Bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh là một trong những bài thơ hay nhất viết về mùa thu trong nền văn học Việt Nam. Bài thơ đã thể hiện được những biến chuyển tinh tế của đất trời lúc sang thu qua những cảm nhận tinh tế của nhà thơ.

Bài thơ được chia làm hai phần:

Phần 1 (hai câu đầu): Cảm nhận của nhà thơ về những dấu hiệu báo hiệu mùa thu sang.

Phần 2 (bốn câu sau): Cảm nhận của nhà thơ về sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.

Trong phần 1, nhà thơ Hữu Thỉnh đã cảm nhận được những dấu hiệu báo hiệu mùa thu sang qua những hình ảnh: hương ổi, sương thu, đám mây,…

Hương ổi là một hương vị đặc trưng của mùa thu ở miền Bắc. Hương ổi phả vào trong gió se nhẹ nhàng, báo hiệu mùa thu đang đến gần. Hương ổi không chỉ khiến con người cảm nhận được sự thay đổi của đất trời mà còn gợi lên những kỉ niệm tuổi thơ, những rung động của tâm hồn.

Sương thu cũng là một tín hiệu báo hiệu mùa thu sang. Sương thu không dày đặc như sương mù mùa đông mà chỉ mỏng manh, nhẹ nhàng, chùng chình qua ngõ. Hình ảnh “sương chùng chình” gợi lên một cảm giác êm đềm, thơ mộng của buổi chiều thu.

Đám mây mùa hạ vẫn còn nhưng đã vắt nửa mình sang thu. Hình ảnh “vắt nửa mình sang thu” gợi lên sự giao thoa, chuyển tiếp của hai mùa. Mùa hạ chưa hẳn đã đi, mùa thu cũng chưa hẳn đã đến, tạo nên một không gian hài hòa, thơ mộng.

Trong phần 2, nhà thơ Hữu Thỉnh đã cảm nhận được sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu qua những hình ảnh: lá thu rơi, dòng sông, tiếng sấm,…

Lá thu bắt đầu rơi nhè nhẹ, báo hiệu mùa thu đã đến. Tiếng lá rơi cũng khiến cho tâm hồn con người trở nên xao xuyến, bâng khuâng.

Dòng sông vẫn êm đềm trôi nhưng dòng chảy đã chậm lại, dềnh dàng hơn. Hình ảnh “dềnh dàng” gợi lên một cảm giác thư thái, chậm rãi, điềm đạm.

Cánh chim vẫn bay về phương Nam nhưng đã thưa vắng hơn. Hình ảnh “chim vội vã” gợi lên một cảm giác hối hả, vội vã của những cánh chim di cư.

Tiếng sấm mùa hạ vẫn vang vọng nhưng đã êm dịu hơn. Hình ảnh “tiếng sấm rền” gợi lên một cảm giác trầm lắng, dịu êm.

Thông qua những hình ảnh, hiện tượng trên, Hữu Thỉnh đã cảm nhận được sự biến chuyển của đất trời sang thu một cách tinh tế, nhẹ nhàng. Đó là sự biến đổi của hương vị, của sương, của mây, của lá,… Sự biến đổi ấy không chỉ khiến cho cảnh vật trở nên đẹp đẽ, thơ mộng hơn mà còn gợi lên những cảm xúc, suy nghĩ sâu lắng trong tâm hồn con người.

Cảm nhận của nhà thơ trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu không chỉ là những cảm nhận của riêng nhà thơ mà còn là những cảm nhận của nhiều người. Đó là những cảm nhận chân thực, tinh tế và giàu ý nghĩa.

Với những hướng dẫn soạn bài Sang thu – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.