Soạn bài Phép phân tích và tổng hợp

     Hướng dẫn soạn bài Phép phân tích và tổng hợp – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

I – Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi
a, Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì ? Hai luận điểm chính trong văn bản là gì ? Tác giả đã dùng phép lập luận nào để rút ra hai luận điểm đó ?

Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề văn hóa trang phục. Hai luận điểm chính trong văn bản là:

• Luận điểm 1: Trang phục không chỉ thể hiện cá tính, sở thích của mỗi người mà còn phản ánh văn hóa, đạo đức của người đó.
• Luận điểm 2: Trang phục phải phù hợp với hoàn cảnh, môi trường.

Tác giả đã dùng phép lập luận so sánh để rút ra hai luận điểm đó. Tác giả đã so sánh cách ăn mặc của con người trong các hoàn cảnh khác nhau để thấy rằng, trang phục không chỉ thể hiện cá tính, sở thích mà còn phản ánh văn hóa, đạo đức của người đó. Ví dụ, trong doanh trại hay nơi công cộng, người ta không thể mặc quần áo chỉnh tề mà lại đi chân đất, hoặc đi giày có bít tất đầy đủ nhưng phanh hết cúc áo, lộ cả da thịt ra trước mặt mọi người. Điều này cho thấy, trang phục phải phù hợp với hoàn cảnh, môi trường.

b, Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận gì để “chốt” lại vấn đề ? Phép lập luận này thường đặt ở vị trí nào trong bài văn ?

• Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận tổng hợp để “chốt” lại vấn đề.
• Tổng hợp là phép lập luận tóm tắt, khái quát lại những vấn đề đã được trình bày trước đó.
• Trong đoạn văn, tác giả đã tổng hợp lại những luận điểm đã nêu ở trên để khẳng định rằng trang phục đẹp phải phù hợp với văn hóa, đạo đức và môi trường.
• Phép lập luận này thường đặt ở vị trí cuối cùng của bài văn, sau khi tác giả đã trình bày và phân tích các vấn đề cần chứng minh.

Kết luận

• Văn bản “Trang phục” của Băng Sơn đã đưa ra những quan điểm đúng đắn về vấn đề trang phục.
• Tác giả đã dùng các phép lập luận phù hợp để chứng minh cho các luận điểm của mình.
• Văn bản có ý nghĩa giáo dục sâu sắc, giúp người đọc hiểu được tầm quan trọng của trang phục trong cuộc sống.

II – Luyện Tập

Câu 1: (Trang 10 SGK, Ngữ Văn 9 Tập 2)

Kỹ năng phân tích trong văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm

Văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm là một bài văn nghị luận có bố cục chặt chẽ, logic. Tác giả đã sử dụng nhiều thao tác lập luận khác nhau, trong đó kĩ năng phân tích là kỹ năng quan trọng nhất.

Để làm sáng tỏ luận điểm “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn”, tác giả đã tiến hành phân tích theo trình tự sau:

• Học vấn là của nhân loại

Tác giả đã khẳng định rằng học vấn là của nhân loại, được tích lũy qua hàng nghìn năm lịch sử. Học vấn bao gồm tất cả những thành tựu về khoa học, văn học, nghệ thuật,… của nhân loại.

• Học vấn của nhân loại do sách lưu truyền lại

Sách là phương tiện lưu truyền học vấn của nhân loại. Sách là kết quả của quá trình lao động sáng tạo của con người. Sách ghi lại những thành tựu của nhân loại trong các lĩnh vực khác nhau.

• Sách là kho tàng quý báu

Sách là kho tàng quý báu của nhân loại. Sách chứa đựng những tri thức, những giá trị tinh thần, đạo đức,… của nhân loại. Sách giúp con người mở mang tầm hiểu biết, bồi dưỡng tâm hồn,…

• Nếu chúng ta không đọc sách…

Nếu chúng ta không đọc sách, chúng ta sẽ không có được tri thức, không có được những hiểu biết cần thiết để sống và làm việc. Chúng ta sẽ trở thành những người lạc hậu, tụt hậu so với xã hội.

• Nếu xoá bỏ… làm kẻ lạc hậu

Nếu xoá bỏ sách, chúng ta sẽ xóa bỏ đi kho tàng tri thức của nhân loại. Chúng ta sẽ làm cho con người trở về với thời kì nguyên thủy, không có tri thức, không có văn minh.

Thông qua việc phân tích theo trình tự trên, tác giả đã làm sáng tỏ luận điểm “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn”.

Cách phân tích của tác giả có những điểm nổi bật sau:

• Phân tích theo trình tự logic, chặt chẽ

Tác giả đã phân tích từ khái quát đến cụ thể, từ chung đến riêng. Cách phân tích này giúp người đọc dễ dàng hiểu và nắm bắt được nội dung của bài văn.

• Sử dụng dẫn chứng phong phú, xác thực

Tác giả đã sử dụng nhiều dẫn chứng trong lịch sử và cuộc sống để làm sáng tỏ luận điểm của mình. Các dẫn chứng này đều là những minh chứng xác thực, giúp người đọc tin tưởng vào những luận điểm của tác giả.

• Lập luận chặt chẽ, logic

Tác giả đã sử dụng nhiều thao tác lập luận khác nhau, trong đó kĩ năng phân tích là kỹ năng quan trọng nhất. Cách lập luận chặt chẽ, logic của tác giả giúp người đọc dễ dàng theo dõi và hiểu được nội dung của bài văn.

Kết luận

Kỹ năng phân tích là một kỹ năng quan trọng trong bài văn nghị luận. Để phân tích một vấn đề một cách hiệu quả, cần sử dụng các thao tác lập luận một cách hợp lí, chặt chẽ, logic. Văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm là một bài văn nghị luận mẫu mực, thể hiện kĩ năng phân tích của tác giả một cách xuất sắc.

Câu 2: (Trang 10, SGK Ngữ Văn 9 Tập 2)

Trong văn bản “Bàn về đọc sách”, tác giả Chu Quang Tiềm đã phân tích những lí do phải chọn sách để đọc theo hai hướng:

Từ góc độ giá trị của sách

Sách là kho tàng tri thức vô tận của nhân loại. Sách ghi lại những thành tựu của nhân loại trong các lĩnh vực khác nhau. Sách cung cấp cho con người những tri thức cần thiết để sống và làm việc.

Từ góc độ lợi ích của việc đọc sách

Nếu đọc sách không chọn lọc, đọc sách không đúng, chúng ta sẽ tiếp thu được những tri thức sai lệch, những quan điểm lệch lạc. Chúng ta sẽ trở thành những người thiếu hiểu biết, thiếu sáng suốt.

Từ hai hướng phân tích này, tác giả đã rút ra kết luận: “Có sách tốt, có đọc đúng sách mới có ích”.

Cụ thể, tác giả đã phân tích những lí do phải chọn sách để đọc như sau:

Sách là kho tàng tri thức vô tận của nhân loại

Sách là kết quả của quá trình lao động sáng tạo của con người. Sách ghi lại những thành tựu của nhân loại trong các lĩnh vực khác nhau, từ khoa học, văn học, lịch sử,… Sách cung cấp cho con người những tri thức cần thiết để sống và làm việc.

Tác giả đã đưa ra dẫn chứng:

“Sách là con đường của trí thức. Con đường ấy rộng thênh thang và bao la không cùng. Nhưng muốn đi được trên con đường ấy, cần phải có kim chỉ nam, phải có định hướng cho mình.”

Đọc sách giúp con người mở mang tầm hiểu biết, bồi dưỡng tri thức, phát triển tư duy,… Nếu không đọc sách, con người sẽ trở nên lạc hậu, tụt hậu so với xã hội.

Nếu đọc sách không chọn lọc, đọc sách không đúng, chúng ta sẽ tiếp thu được những tri thức sai lệch, những quan điểm lệch lạc

Mỗi loại sách có một giá trị riêng. Sách khoa học giúp con người hiểu biết về thế giới tự nhiên, xã hội. Sách văn học giúp con người bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm. Sách lịch sử giúp con người hiểu về quá khứ của dân tộc. Sách triết học giúp con người có cái nhìn sâu sắc về thế giới.

Nếu đọc sách không chọn lọc, đọc sách không đúng, chúng ta sẽ tiếp thu được những tri thức sai lệch, những quan điểm lệch lạc. Chúng ta sẽ trở thành những người thiếu hiểu biết, thiếu sáng suốt.

Tóm lại, việc chọn sách để đọc là vô cùng quan trọng. Để việc đọc sách có hiệu quả, cần lựa chọn sách phù hợp với nhu cầu, trình độ của bản thân.

Câu 3: (Trang 10, SGK Ngữ Văn 9 Tập 2)

Trong văn bản “Bàn về đọc sách”, tác giả Chu Quang Tiềm đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách theo hai hướng:

• Từ góc độ hiệu quả của việc đọc sách

Cách đọc sách ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của việc đọc sách. Nếu đọc sách một cách qua loa, đại khái, chúng ta sẽ không thể tiếp thu được những tri thức có giá trị trong sách.

• Từ góc độ lợi ích của việc đọc sách

Để việc đọc sách có hiệu quả, cần lựa chọn cách đọc sách phù hợp. Điều này giúp chúng ta tiếp thu được những tri thức có giá trị trong sách, phát triển tư duy, nâng cao hiểu biết,…

Từ hai hướng phân tích này, tác giả đã rút ra kết luận: “Đọc sách cần có phương pháp”.

Cụ thể, tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như sau:

• Cách đọc sách ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của việc đọc sách

Sách là một kho tàng tri thức vô tận của nhân loại. Tuy nhiên, nếu đọc sách một cách qua loa, đại khái, chúng ta sẽ không thể tiếp thu được những tri thức có giá trị trong sách.

Tác giả đã đưa ra dẫn chứng:

“Người đọc sách chỉ đọc lấy danh nghĩa là đọc, không chịu nghĩ ngợi, nghiền ngẫm thì cũng như ăn mà không nhai, đến lúc cần đến thì chẳng có gì trong bụng.”

Đọc sách cũng giống như ăn uống, cần phải có cách đọc đúng đắn thì mới có thể tiếp thu được những chất dinh dưỡng có trong sách. Nếu chỉ đọc sách một cách thụ động, không suy nghĩ, nghiền ngẫm thì chúng ta sẽ không thể hiểu được nội dung của sách, không thể vận dụng những tri thức trong sách vào thực tiễn cuộc sống.

• Cần lựa chọn cách đọc sách phù hợp

Có nhiều cách đọc sách khác nhau, phù hợp với từng loại sách và từng mục đích đọc. Chẳng hạn, khi đọc sách khoa học, cần đọc một cách nghiêm túc, có hệ thống. Khi đọc sách văn học, cần đọc một cách cảm thụ, thấu hiểu.

Tác giả đã đưa ra dẫn chứng:

“Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ.”

Cách đọc sách cần được lựa chọn phù hợp với từng loại sách và từng mục đích đọc. Nếu đọc sách không chọn lọc, đọc không đúng, chúng ta sẽ tiếp thu được những tri thức sai lệch, những quan điểm lệch lạc.

Tóm lại, cách đọc sách ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của việc đọc sách. Để việc đọc sách có hiệu quả, cần lựa chọn cách đọc sách phù hợp với từng loại sách và từng mục đích đọc.

Câu 4: (Trang 10, SGK Ngữ Văn 9 Tập 2)

Phân tích là một thao tác lập luận quan trọng trong văn nghị luận. Phân tích giúp người viết:

• Tìm hiểu và làm rõ vấn đề cần nghị luận

Phân tích giúp người viết hiểu rõ vấn đề cần nghị luận, từ đó có thể xác định đúng vấn đề, lập luận chặt chẽ, thuyết phục.

• Làm sáng tỏ luận điểm, luận cứ

Phân tích giúp người viết làm sáng tỏ luận điểm, luận cứ của bài văn. Điều này giúp người đọc hiểu rõ và đồng tình với quan điểm của người viết.

• Tạo ra sự thuyết phục cho bài văn

Phân tích giúp bài văn trở nên sâu sắc, chặt chẽ, thuyết phục hơn.

Trong văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm, tác giả đã sử dụng kĩ năng phân tích để làm sáng tỏ các luận điểm của mình. Tác giả đã phân tích từ khái quát đến cụ thể, từ chung đến riêng, sử dụng dẫn chứng phong phú, xác thực,… Điều này giúp bài văn trở nên chặt chẽ, logic, thuyết phục.

Qua đó, có thể thấy phân tích là một thao tác lập luận quan trọng, cần thiết trong văn nghị luận. Để phân tích một vấn đề một cách hiệu quả, cần nắm vững các bước phân tích và vận dụng linh hoạt các thao tác lập luận khác nhau.

Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng thao tác phân tích trong lập luận:

• Cần nắm vững vấn đề cần phân tích

Trước khi phân tích một vấn đề, cần nắm vững vấn đề đó, bao gồm các khía cạnh, nội dung,… Điều này giúp người viết phân tích một cách đầy đủ, chính xác.

• Tìm ra các mối liên hệ giữa các yếu tố của vấn đề

Khi phân tích một vấn đề, cần tìm ra các mối liên hệ giữa các yếu tố của vấn đề. Điều này giúp người viết phân tích một cách sâu sắc, toàn diện.

• Sử dụng ngôn ngữ chính xác, rõ ràng

Khi phân tích một vấn đề, cần sử dụng ngôn ngữ chính xác, rõ ràng để người đọc dễ hiểu và dễ theo dõi.

• Lưu ý đến tính logic của lập luận

Phân tích cần được tiến hành một cách logic, chặt chẽ để người đọc dễ dàng theo dõi và hiểu được nội dung của bài văn.

     Với những hướng dẫn soạn bài Phép phân tích và tổng hợp – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.