Soạn bài Phân tích một đoạn trích tác phẩm văn học – Ngữ văn 9 – Cánh diều

Hướng dẫn soạn bài Phân tích một đoạn trích tác phẩm văn học -Ngữ văn lớp 9 – Cánh diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

2.1. Thực hành viết theo các bước

a)  1. Đọc kĩ đề bài, xác định các yêu cầu cần thực hiện

Đọc kĩ đề bài là bước đầu tiên để xác định các yêu cầu cần thực hiện trong bài phân tích. Đề bài yêu cầu phân tích đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”, vì vậy chúng ta cần chú ý đến nội dung và hình thức nghệ thuật của đoạn trích. Cần tìm hiểu kỹ về bối cảnh của đoạn trích trong “Truyện Kiều” để nắm rõ câu chuyện trước và sau đoạn trích này.

2. Xem lại kiến thức ngữ văn về truyện thơ Nôm, nội dung đọc hiểu đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích, chú ý xuất xứ để biết nội dung câu chuyện trước và sau của đoạn trích

Xem lại kiến thức về truyện thơ Nôm và đặc biệt là “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” nằm trong phần kể về cuộc đời của Thúy Kiều sau khi bán mình chuộc cha và bị giam lỏng tại lầu Ngưng Bích. Kiều cô đơn và nhớ thương người thân, phản ánh nỗi đau khổ và tuyệt vọng.

3. Xác định nội dung và hình thức nghệ thuật nổi bật nhất của đoạn trích (chú ý đặc điểm thơ lục bát trong tác phẩm Truyện Kiều)

Nội dung nổi bật của đoạn trích là nỗi cô đơn, nhớ nhung và lo lắng của Thúy Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. Hình thức nghệ thuật nổi bật là nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, cách sử dụng hình ảnh thiên nhiên để phản chiếu tâm trạng nhân vật. Thơ lục bát trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du được sử dụng một cách tinh tế, nhịp nhàng, thể hiện được cảm xúc sâu sắc của nhân vật.

b)  1. Nội dung chính của đoạn trích là gì?

Nội dung chính của đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là thể hiện tâm trạng cô đơn, buồn bã và nhớ thương người thân của Thuý Kiều khi bị giam lỏng tại lầu Ngưng Bích. Qua đoạn trích, ta thấy rõ nỗi đau khổ, sự nhớ nhung và lo lắng cho tương lai của Kiều.

2. Nghệ thuật của đoạn trích có gì đặc sắc?

Nghệ thuật của đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” rất đặc sắc, chủ yếu nằm ở việc sử dụng biện pháp tả cảnh ngụ tình, cách chọn lọc hình ảnh thiên nhiên và ngôn ngữ để phản ánh tâm trạng nhân vật. Nguyễn Du đã sử dụng thơ lục bát một cách tinh tế, nhịp nhàng, tạo nên một bức tranh thiên nhiên sống động và đầy cảm xúc.

3. Các yếu tố hình thức nghệ thuật ấy đã làm nổi bật nội dung của đoạn trích như thế nào?

Các yếu tố hình thức nghệ thuật như tả cảnh ngụ tình, hình ảnh thiên nhiên và ngôn ngữ đã làm nổi bật nội dung của đoạn trích.

• Biện pháp tả cảnh ngụ tình giúp phản ánh sâu sắc tâm trạng cô đơn và buồn bã của Kiều. Hình ảnh thiên nhiên như “bốn bề bát ngát xa trông”, “cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia” không chỉ miêu tả cảnh vật mà còn phản ánh nỗi cô đơn, lạc lõng của Kiều.
• Ngôn ngữ thơ lục bát nhịp nhàng, uyển chuyển tạo nên một bức tranh thiên nhiên đẹp và buồn, góp phần làm nổi bật tâm trạng của nhân vật.

4. Qua đoạn trích, Nguyễn Du đã thể hiện được tấm lòng (chữ tâm) và tài năng (chữ tài) như thế nào?

Qua đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”, Nguyễn Du đã thể hiện được tấm lòng nhân hậu, cảm thông sâu sắc với nỗi đau của con người (chữ tâm) và tài năng xuất sắc trong việc sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh để diễn tả tâm trạng nhân vật (chữ tài).

• Chữ tâm: Nguyễn Du đã miêu tả một cách chân thực và sâu sắc nỗi đau khổ, cô đơn và nhớ nhung của Kiều, qua đó thể hiện lòng nhân hậu và sự cảm thông của tác giả đối với nhân vật.
• Chữ tài: Nguyễn Du đã sử dụng biện pháp tả cảnh ngụ tình, chọn lọc hình ảnh thiên nhiên và ngôn ngữ thơ lục bát một cách tài tình, tạo nên một đoạn trích đẹp và đầy cảm xúc.

Lập dàn ý phân tích đoạn trích

Mở bài

Giới thiệu khái quát về “Truyện Kiều” và đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”.

Thân bài

• Nêu tóm tắt câu chuyện trước đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” và cảm hứng chủ đạo của đoạn trích này.
• Phân tích khung cảnh gợi nỗi nhớ của Thuý Kiều qua đoạn mở đầu (từ “Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân” đến “Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng”). Chú ý nghệ thuật lựa chọn không gian, thời gian và các hình ảnh.
• Phân tích nỗi nhớ thương của Thuý Kiều qua đoạn tiếp theo (từ “Tưởng người dưới nguyệt chén đồng” đến “Cánh hoa rụng lựa thuyền quyên về đâu”). Chú ý nghệ thuật lựa chọn ngôn từ và bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật.
• Phân tích diễn biến tâm trạng của Thuý Kiều qua tám dòng thơ cuối. Chú ý các biện pháp nghệ thuật: điệp ngữ, lựa chọn hình ảnh, không gian và thời gian, câu hỏi tu từ.

Kết bài

Nêu những suy nghĩ và cảm xúc của em về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”.

c) Viết

Mở bài

Giới thiệu khái quát về “Truyện Kiều” và đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”. “Truyện Kiều” của Nguyễn Du là một kiệt tác của văn học Việt Nam, được viết bằng thể loại truyện thơ Nôm. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” nằm trong phần thứ hai của truyện, khi Kiều bị giam lỏng tại lầu Ngưng Bích. Đây là một đoạn trích thể hiện rõ nét nỗi đau khổ, cô đơn và nhớ thương người thân của Thúy Kiều, qua đó bộc lộ tài năng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình của Nguyễn Du.

Thân bài

Nêu tóm tắt câu chuyện trước đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” và cảm hứng chủ đạo của đoạn trích này

Trước đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”, Thúy Kiều đã phải bán mình chuộc cha, bị ép làm lẽ cho Mã Giám Sinh rồi bị lừa vào lầu xanh. Sau đó, Kiều được cứu thoát và giam lỏng tại lầu Ngưng Bích. Trong hoàn cảnh này, Kiều phải chịu đựng nỗi cô đơn, buồn bã và nhớ thương người thân.

Phân tích khung cảnh gợi nỗi nhớ của Thúy Kiều qua đoạn mở đầu

Khung cảnh ở sáu dòng thơ đầu miêu tả cảnh thiên nhiên mênh mông, hoang vắng quanh lầu Ngưng Bích. Hình ảnh “bốn bề bát ngát xa trông”, “cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia” không chỉ thể hiện sự rộng lớn, trống trải của không gian mà còn phản ánh nỗi cô đơn, lạc lõng của Kiều. Cảnh thiên nhiên tĩnh lặng nhưng chứa đầy nỗi buồn và sự vô vọng của Kiều.

Phân tích nỗi nhớ thương của Thúy Kiều qua đoạn tiếp theo

Thúy Kiều lần lượt nhớ đến Kim Trọng và cha mẹ. Đầu tiên, Kiều nhớ đến Kim Trọng, người yêu thương, người đã từng hẹn ước. Điều này thể hiện nỗi đau xót và hối tiếc của Kiều khi phải xa người yêu vì hoàn cảnh trớ trêu. Sau đó, Kiều nhớ đến cha mẹ, những người đã sinh thành, dưỡng dục. Nỗi nhớ này thể hiện lòng hiếu thảo và sự lo lắng của Kiều khi không thể ở bên chăm sóc cha mẹ già yếu. Những hình ảnh như “tưởng người dưới nguyệt chén đồng” và “cánh hoa rụng lựa thuyền quyên về đâu” phản ánh sâu sắc tâm trạng nhớ nhung, đau khổ của Kiều.

Phân tích diễn biến tâm trạng của Thúy Kiều qua tám dòng thơ cuối

Tám dòng thơ cuối của đoạn trích là một minh chứng rõ ràng cho tài năng của Nguyễn Du trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Những hình ảnh thiên nhiên như “buồn trông gió cuốn mặt duềnh”, “hoa trôi man mác biết là về đâu” không chỉ là cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng bơ vơ, lo lắng của Kiều. Những từ ngữ như “buồn trông”, “nội cỏ rầu rầu” và “gió cuốn mặt duềnh” thể hiện nỗi buồn và dự báo những biến cố trong cuộc đời Kiều. Nguyễn Du đã khéo léo sử dụng cảnh vật để tả tâm trạng, làm nổi bật tâm trạng và nội tâm của nhân vật.

Kết bài

Nêu những suy nghĩ và cảm xúc của em về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” không chỉ thể hiện nỗi đau khổ, cô đơn và nhớ thương của Thúy Kiều mà còn làm nổi bật tài năng của Nguyễn Du trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Qua đoạn trích này, ta cảm nhận được lòng nhân hậu và sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với nhân vật, cũng như tài năng xuất sắc trong việc sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh để diễn tả tâm trạng nhân vật.

2.2. Rèn luyện kỹ năng viết

Mở bài

“Truyện Kiều” của Nguyễn Du là một kiệt tác của văn học Việt Nam, thể hiện tài năng và tâm huyết của tác giả đối với số phận con người. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một trong những đoạn thơ nổi bật, miêu tả sâu sắc nỗi cô đơn, buồn bã và nhớ thương của Thúy Kiều khi bị giam lỏng tại lầu Ngưng Bích. Đoạn thơ này không chỉ thể hiện tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du trong việc tả cảnh ngụ tình mà còn bộc lộ tấm lòng nhân hậu và sự cảm thông sâu sắc của ông đối với nhân vật.

Thân bài

Nêu tóm tắt câu chuyện trước đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” và cảm hứng chủ đạo của đoạn trích này

Trước đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”, Thúy Kiều đã phải bán mình chuộc cha, bị ép làm lẽ cho Mã Giám Sinh rồi bị lừa vào lầu xanh. Sau đó, Kiều được cứu thoát và giam lỏng tại lầu Ngưng Bích. Trong hoàn cảnh này, Kiều phải chịu đựng nỗi cô đơn, buồn bã và nhớ thương người thân. Cảm hứng chủ đạo của đoạn trích là nỗi đau khổ và cô đơn của Kiều, qua đó thể hiện tấm lòng và tài năng của Nguyễn Du.

Phân tích khung cảnh gợi nỗi nhớ của Thúy Kiều qua đoạn mở đầu

Khung cảnh ở sáu dòng thơ đầu miêu tả cảnh thiên nhiên mênh mông, hoang vắng quanh lầu Ngưng Bích. Hình ảnh “bốn bề bát ngát xa trông”, “cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia” không chỉ thể hiện sự rộng lớn, trống trải của không gian mà còn phản ánh nỗi cô đơn, lạc lõng của Kiều. Cảnh thiên nhiên tĩnh lặng nhưng chứa đầy nỗi buồn và sự vô vọng của Kiều. Nguyễn Du đã khéo léo sử dụng biện pháp tả cảnh ngụ tình, khiến cảnh vật như thấm đượm nỗi lòng của nhân vật.

Phân tích nỗi nhớ thương của Thúy Kiều qua đoạn tiếp theo

Thúy Kiều lần lượt nhớ đến Kim Trọng và cha mẹ. Đầu tiên, Kiều nhớ đến Kim Trọng, người yêu thương, người đã từng hẹn ước. Điều này thể hiện nỗi đau xót và hối tiếc của Kiều khi phải xa người yêu vì hoàn cảnh trớ trêu. Sau đó, Kiều nhớ đến cha mẹ, những người đã sinh thành, dưỡng dục. Nỗi nhớ này thể hiện lòng hiếu thảo và sự lo lắng của Kiều khi không thể ở bên chăm sóc cha mẹ già yếu. Những hình ảnh như “tưởng người dưới nguyệt chén đồng” và “tin sương luống những rày trông mai chờ” phản ánh sâu sắc tâm trạng nhớ nhung, đau khổ của Kiều.

Phân tích diễn biến tâm trạng của Thúy Kiều qua tám dòng thơ cuối

Tám dòng thơ cuối của đoạn trích là một minh chứng rõ ràng cho tài năng của Nguyễn Du trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Những hình ảnh thiên nhiên như “buồn trông gió cuốn mặt duềnh”, “hoa trôi man mác biết là về đâu” không chỉ là cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng bơ vơ, lo lắng của Kiều. Những từ ngữ như “buồn trông”, “nội cỏ rầu rầu” và “gió cuốn mặt duềnh” thể hiện nỗi buồn và dự báo những biến cố trong cuộc đời Kiều. Nguyễn Du đã khéo léo sử dụng cảnh vật để tả tâm trạng, làm nổi bật tâm trạng và nội tâm của nhân vật.

Kết bài

Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” không chỉ thể hiện nỗi đau khổ, cô đơn và nhớ thương của Thúy Kiều mà còn làm nổi bật tài năng của Nguyễn Du trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Qua đoạn trích này, ta cảm nhận được lòng nhân hậu và sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với nhân vật, cũng như tài năng xuất sắc trong việc sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh để diễn tả tâm trạng nhân vật. Đây thực sự là một trong những đoạn thơ hay nhất trong “Truyện Kiều”, xứng đáng được ngợi ca và trân trọng.

Với những hướng dẫn soạn bài Phân tích một đoạn trích tác phẩm văn học – Ngữ văn lớp 9 – Cánh diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.