Soạn bài Nỗi buồn chiến tranh
Hướng dẫn soạn bài Nỗi buồn chiến tranh – Ngữ văn 12 tập 1 – Kết nối tri thức chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Trước khi đọc bài
Câu hỏi 1 (trang 19 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): “Chiến tranh” – hai tiếng ấy gợi cho bạn những ấn tượng, suy nghĩ gì? Nêu một số kênh thông tin đã đưa lại cho bạn những hiểu biết nhất định về chiến tranh.
Trả lời:
“Chiến tranh” gợi lên hình ảnh tàn phá, đau khổ, sự hy sinh, và niềm khao khát được hòa bình. Nó thể hiện những hệ quả nghiêm trọng và đau đớn mà chiến tranh mang lại, đồng thời nhấn mạnh sự mong mỏi của nhân loại về một thế giới hòa bình.
Một số kênh thông tin cung cấp hiểu biết về chiến tranh bao gồm: YouTube, Facebook, TikTok, báo chí, truyện, sách, và nhiều nền tảng khác. Những nguồn thông tin này giúp người đọc và người xem tiếp cận các thông tin, tài liệu, và quan điểm đa dạng về chiến tranh và các ảnh hưởng của nó.
Câu hỏi 2 (trang 19 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Bạn đã học, đã đọc những tác phẩm văn học nào viết về đề tài chiến tranh? Nêu ấn tượng nổi bật của bạn về một trong số những tác phẩm ấy.
Trả lời
Những tác phẩm văn học viết về đề tài chiến tranh đã học, đã đọc:
- “Đồng chí” – Chính Hữu (lớp 9 – SGK cũ)
- “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” – Phạm Tiến Duật (lớp 9 – SGK cũ)
- “Những ngôi sao xa xôi” – Lê Minh Khuê (lớp 9 – SGK cũ)
- “Chiếc lược ngà” – Nguyễn Quang Sáng
Ấn tượng về truyện “Những ngôi sao xa xôi”: Trong truyện, ba cô gái làm việc ở tổ trinh sát mặt đường, là những nhân vật gắn bó mật thiết với nhau trong công việc và cuộc sống hàng ngày giữa cuộc chiến chống đế quốc Mỹ. Công việc của họ là rất đặc biệt và nguy hiểm: lấp đất vào hố bom đã nổ và phá bom chưa nổ để mở đường cho xe tải. Những khó khăn, gian khổ và vất vả trong công việc đã làm cho mối quan hệ giữa các cô gái trở nên sâu sắc hơn. Họ luôn phải đối mặt với hiểm nguy và căng thẳng, điều này phản ánh sự kiên cường và tinh thần đồng đội cao cả của họ trong bối cảnh chiến tranh.
Sau khi đọc bài
Câu 1 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Nêu ấn tượng ban đầu của bạn về nét khác biệt của đoạn trích này so với các đoạn trích tiểu thuyết khác đã học
Trả lời:
Ấn tượng ban đầu về nét khác biệt của đoạn trích này so với các đoạn trích tiểu thuyết khác đã đọc là sự tiếp cận ngay lập tức vào tâm lý của nhân vật. Trong đoạn trích “Nỗi buồn chiến tranh”, không có phần mô tả khung cảnh hay giới thiệu nhân vật một cách truyền thống. Thay vào đó, từ câu văn đầu tiên, tác giả đã trực tiếp đi sâu vào tâm lý của nhân vật Kiên, làm nổi bật cảm xúc và trạng thái tinh thần của nhân vật. Điều này tạo ra một sự kết nối mạnh mẽ và sâu sắc với cảm xúc của nhân vật ngay từ những dòng đầu tiên.
Câu 2 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Tóm tắt nội dung từng phần của đoạn trích. Qua nội dung đó, bạn hiểu thêm điều gì về yếu tố sự kiện vốn được xem là một vật liệu cơ bản dùng để xây dựng tác phẩm truyện (trong đó có tiểu thuyết)?
Trả lời:
Tóm tắt: Đoạn trích xoay quanh tâm lý của nhân vật Kiên, người đang sống với những ký ức về thời gian chiến đấu trên chiến trường. Nỗi cô đơn trong thời bình và những ký ức đau thương đã trở thành nguồn cảm hứng để ông viết cuốn tiểu thuyết của mình. Nhân vật “tôi”, một đồng nghiệp của Kiên, sau khi Kiên rời bỏ, đã nhận số bản thảo còn lại của Kiên và dần dần hiểu rõ hơn về tâm trạng và những trải nghiệm của Kiên.
Đặc điểm của đoạn trích: Đoạn trích không tập trung vào bối cảnh cụ thể mà chủ yếu khai thác sâu vào tâm lý của nhân vật. Mặc dù sự kiện hay tình huống thường là những yếu tố quan trọng trong các tác phẩm truyện, trong đoạn trích này, các sự kiện đã diễn ra ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm lý của nhân vật, dẫn đến những diễn biến tiếp theo trong câu chuyện.
Câu 3 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Trạng thái tâm lí thường trực của nhân vật Kiên là gì? Liệt kê những từ ngữ đã được tác giả sử dụng để miêu tả trạng thái tâm lí đó.
Trả lời:
Trạng thái tâm lý thường trực của nhân vật Kiên là mơ màng, đăm chiêu và âu sầu.
Những từ ngữ được tác giả sử dụng để miêu tả tâm lý đó bao gồm: “giật mình”, “hồn xiêu phách lạc”, “ý thức mờ mịt”, “lú lẫn”, “mê mẩn”, “cô quạnh”, “âu sầu”. Những từ ngữ này giúp diễn tả một cách rõ nét cảm xúc và trạng thái tinh thần phức tạp của Kiên, làm nổi bật sự vật lộn nội tâm của nhân vật với ký ức và nỗi cô đơn.
Câu 4 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh đã hiện lên với “khuôn mặt” như thế nào? Theo hiểu biết của bạn, đây có phải là “khuôn mặt” duy nhất của chiến tranh không? Vì sao?
Trả lời:
Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh hiện lên với “khuôn mặt” đau khổ và tàn khốc.
Tuy nhiên, “khuôn mặt” tàn khốc không phải là khuôn mặt duy nhất của chiến tranh. Không thể khẳng định rằng chiến tranh chỉ bao trùm đau thương; trong thực tế, có những lúc tình yêu thương, niềm lạc quan và yêu đời cũng xuất hiện. Ví dụ, trong tác phẩm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật, chúng ta thấy sự lạc quan và tinh thần yêu đời của những người lính, dù họ đang phải đối mặt với những thử thách khắc nghiệt của chiến tranh.
Câu 5 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Quan đoạn trích, bạn hiểu như thế nào về ý nghĩa của sự nhớ lại đối với đời sống tinh thần của một con người?
Trả lời:
Qua đoạn trích, ý nghĩa của sự nhớ lại trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi con người. Những ký ức về những người yêu quý, những trải nghiệm đáng nhớ và các thành tựu đã đạt được không chỉ là những điểm sáng tạo nên màu sắc và ý nghĩa của cuộc sống mà còn là nguồn động viên và sức mạnh khi đối mặt với những khó khăn. Sự nhớ lại không chỉ giúp chúng ta giữ gìn và trân trọng quá khứ mà còn cung cấp sự an ủi và động lực để tiếp tục tiến bước trong hiện tại và tương lai.
Câu 6 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Người kể chuyện đã nêu những nhận xét gì về cuốn tiểu thuyết mà nhân vật Kiên đang viết dở? Những nhận xét đó liên hệ tới đặc điểm nào của tiểu thuyết hiện đại?
Trả lời:
Nhận xét của người kể chuyện về cuốn tiểu thuyết: Ban đầu, người kể chuyện không thể hiểu nổi cuốn tiểu thuyết vì bản thảo quá lộn xộn và không theo trật tự nào cả. Tuy nhiên, sau đó, anh đã hiểu ra và nhận định rằng cuốn tiểu thuyết “khá cuốn hút.”
Liên hệ với tiểu thuyết hiện đại: Những nhận xét này có thể liên tưởng đến các cuốn tiểu thuyết hiện đại, nơi không nhất thiết phải tuân theo trình tự thời gian truyền thống. Tiểu thuyết hiện đại có thể kể về hiện tại trước, sau đó quay về quá khứ và lại trở về hiện tại. Việc sắp xếp này thường dựa vào tâm lý của nhân vật và dụng ý của người sáng tác, tạo ra một cấu trúc không tuyến tính nhưng phong phú và sâu sắc hơn.
Câu 7 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Trong đoạn trích, phần kể lại chuyện Kiên bỏ đi và “tôi” đọc lại bản thảo của Kiên góp phần soi tỏ điều gì về bản chất nỗi đau buồn của nhân vật chính, về công việc viết tiểu thuyết?
Trả lời:
Trong đoạn trích, việc kể lại chuyện Kiên bỏ đi và “tôi” đọc lại bản thảo của Kiên góp phần làm rõ sự bất lực, đau đớn và ám ảnh của một người cầm bút khi sáng tác một tác phẩm tiểu thuyết.
Qua đó, tác giả thể hiện sự khó khăn trong việc thể hiện tâm trạng và trải nghiệm cá nhân, cùng với cảm giác nặng nề khi phải đối diện với những ký ức và cảm xúc sâu sắc từ quá khứ.
Câu chuyện này không chỉ phản ánh quá trình sáng tạo mà còn làm nổi bật sự vất vả và đau đớn mà người nghệ sĩ phải trải qua để truyền đạt được những trải nghiệm và cảm xúc chân thực trong tác phẩm của mình.
Câu 8 (trang 25 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Nêu nhận xét khái quát về sự ý thức của tác giả Bảo Ninh đối với việc lựa chọn hình thức viết phù hợp thể hiện vấn đề “nỗi buồn chiến tranh”?
Trả lời:
Đầu tiên, “Nỗi buồn chiến tranh” khám phá một vấn đề rộng lớn, phản ánh mức độ nguy hiểm và sát thương mà chiến tranh gây ra cho con người, cả trong thời kỳ chiến tranh và sau khi kết thúc. Nỗi đau không chỉ thể hiện ở thể xác mà còn in hằn sâu trong tâm hồn. Vì vậy, lựa chọn tiểu thuyết là sự phù hợp nhất. Với quy mô rộng và khả năng chứa đựng nội dung phong phú, tiểu thuyết cho phép nhà văn giãi bày một cách toàn diện và sâu sắc những dụng ý nghệ thuật của mình, làm nổi bật sự đau khổ, mất mát và tâm trạng của nhân vật trong bối cảnh chiến tranh.
Với những hướng dẫn soạn bài Nỗi buồn chiến tranh – Ngữ văn 12 tập 1 – Kết nối tri thức chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
