Soạn bài Người kể chuyện trong văn bản tự sự - Ngữ văn 9

     Hướng dẫn soạn bài Người kể chuyện trong văn bản tự sự – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

I – Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự
1. Đọc đoạn trích sau:
2. Suy nghĩ và trả lời câu hỏi

a, Đoạn trích kể về anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét thuộc tỉnh Lào Cai.

Sự việc được kể là buổi chia tay giữa anh thanh niên với nhà họa sĩ và cô gái kĩ sư.

Cụ thể, đoạn trích kể về:

• Anh thanh niên giật mình khi biết thời gian đã hết, lo lắng vội chạy đi lấy quà tặng cho cô gái.
• Anh thanh niên trả lại chiếc khăn tay cho cô gái.
• Nhà họa sĩ và cô gái kỹ sư chia tay anh thanh niên.

Đoạn trích đã thể hiện được tình cảm trân trọng, quý mến của anh thanh niên đối với nhà họa sĩ và cô gái kỹ sư.

Anh thanh niên đã dành hết thời gian quý báu của mình để tiếp đón họ một cách chân thành, chu đáo. Anh đã tặng cho họ những món quà ý nghĩa do chính tay mình làm ra.

Cả nhà họa sĩ và cô gái kỹ sư đều rất quý mến anh thanh niên. Họ trân trọng tấm lòng của anh và cảm thấy biết ơn anh đã dành cho họ những giây phút đáng nhớ.

b, Người kể chuyện trong đoạn trích là một người nào đó không phải là một trong các nhân vật: ông họa sĩ già, cô kĩ sư, anh thanh niên.

Những dấu hiệu cho ta biết điều đó là:

• Chuyện được kể theo ngôi thứ ba.
• Người kể chuyện có thể đi sâu vào tâm tư, suy nghĩ của các nhân vật, nhưng chính họ không thể kể lại những suy nghĩ, cảm xúc của chính mình.

Ví dụ:

• Trong đoạn trích, người kể chuyện có thể kể lại cảm xúc của anh thanh niên khi biết thời gian đã hết, nhưng anh thanh niên không thể tự kể lại cảm xúc của mình.
• Người kể chuyện cũng có thể kể lại suy nghĩ của ông họa sĩ khi nhìn thấy chiếc khăn tay của cô gái, những cô gái không thể tự kể lại suy nghĩ của mình.

Nếu là một trong ba nhân vật trên thì ngôi kể và lời văn phải thay đổi như sau:

• Nếu là ông họa sĩ kể thì ngôi kể sẽ là ngôi thứ nhất, và lời văn sẽ có những từ ngữ, cách nói thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của ông họa sĩ.
• Nếu là cô kĩ sư kể thì ngôi kể cũng sẽ là ngôi thứ nhất, và lời văn sẽ có những từ ngữ, cách nói thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của cô kĩ sư.
• Nếu là anh thanh niên kể thì ngôi kể cũng sẽ là ngôi thứ nhất, và lời văn sẽ có những từ ngữ, cách nói thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của anh thanh niên.

Ví dụ:

• Nếu là ông họa sĩ kể thì đoạn trích có thể viết như sau:

Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Tôi giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc nuối. Tôi chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.

• Nếu là cô kĩ sư kể thì đoạn trích có thể viết như sau:

Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Tôi đỏ mặt ửng lên khi anh thanh niên kêu lên. Tôi vội vàng nhận lại chiếc khăn tay và quay đi.

• Nếu là anh thanh niên kể thì đoạn trích có thể viết như sau:

Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Tôi giật mình, vội vàng chạy ra nhà phía sau. Tôi lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô ấy nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

Tuy nhiên, nếu kể theo ngôi thứ nhất thì đoạn trích sẽ mất đi tính khách quan, và người đọc sẽ chỉ được nhìn nhận sự việc từ góc nhìn của một nhân vật.

c, Những câu “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ “; “những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy”,… là nhận xét của ông họa sĩ già, về anh thanh niên.

Dấu hiệu nhận biết:

• Những câu này được kể theo ngôi thứ ba, tức là không phải do nhân vật nào tự kể về mình.
• Những câu này thể hiện sự quan sát, suy nghĩ của một người đã từng trải, có kinh nghiệm sống.
• Những câu này phù hợp với tính cách của ông họa sĩ già, một người nghệ sĩ có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế.

Cụ thể, câu “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ” cho thấy ông họa sĩ đã nhận ra sự tiếc nuối của anh thanh niên khi biết thời gian gặp gỡ đã hết. Câu “những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy” thể hiện sự cảm thông của ông họa sĩ đối với tâm trạng của cô gái kĩ sư, khi cô ấy sắp phải xa anh thanh niên, một người mà cô ấy đã có tình cảm.

Như vậy, những câu trên là những nhận xét đầy tinh tế, sâu sắc của ông họa sĩ già về anh thanh niên. Chúng cho thấy ông họa sĩ đã hiểu sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn của anh thanh niên, và ông cũng cảm thấy rất quý mến anh.

d, Những căn cứ để có thể nhận xét: Người kể chuyện ở đây dường như thấy hết và biết tất mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật:

• Chuyện được kể theo ngôi thứ ba. Điều này cho phép người kể chuyện có thể đi sâu vào tâm tư, suy nghĩ của các nhân vật, kể cả những suy nghĩ, cảm xúc mà chính họ không thể tự kể lại.
• Người kể chuyện có thể kể lại những chi tiết mà các nhân vật không thể biết được. Ví dụ, trong đoạn trích, người kể chuyện có thể kể lại suy nghĩ của ông họa sĩ khi nhìn thấy chiếc khăn tay của cô gái, nhưng cô gái không thể tự kể lại suy nghĩ của mình.
• Người kể chuyện có thể kể lại những chi tiết ở những nơi mà các nhân vật không thể nhìn thấy được. Ví dụ, trong đoạn trích, người kể chuyện có thể kể lại cảnh anh thanh niên trồng hoa, đọc sách, quan sát mây,… trong căn nhà nhỏ trên đỉnh Yên Sơn, nhưng anh thanh niên không thể nhìn thấy được người kể chuyện đang quan sát mình.

Cụ thể, trong đoạn trích, người kể chuyện đã kể lại những chi tiết sau:

• Cảm xúc của anh thanh niên khi biết thời gian đã hết: “giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ”.
• Suy nghĩ của ông họa sĩ khi nhìn thấy chiếc khăn tay của cô gái: “những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy”.
• Cảnh anh thanh niên trồng hoa, đọc sách, quan sát mây,… trong căn nhà nhỏ trên đỉnh Yên Sơn.

Những chi tiết này cho thấy người kể chuyện có thể thấy hết và biết tất mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật. Điều này giúp người đọc có cái nhìn tổng quan và sâu sắc về các nhân vật, từ đó hiểu được vẻ đẹp tâm hồn của họ.

II – Luyện Tập
Câu 2: (Trang 194, SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
a, So với đoạn trích trong Lặng lẽ Sa Pa, cách kể ở đoạn trích này có những điểm khác sau:

• Người kể chuyện: Trong đoạn trích Lặng lẽ Sa Pa, người kể chuyện là một người nào đó không phải là một trong các nhân vật, có thể đi sâu vào tâm tư, suy nghĩ của các nhân vật. Trong đoạn trích Trong lòng mẹ, người kể chuyện là nhân vật “tôi”, tức là nhân vật bé Hồng.
• Ngôi kể: Trong đoạn trích Lặng lẽ Sa Pa, chuyện được kể theo ngôi thứ ba. Trong đoạn trích Trong lòng mẹ, chuyện được kể theo ngôi thứ nhất.
• Ưu điểm của ngôi kể thứ nhất:
  • Ngôi kể thứ nhất có ưu điểm là giúp người đọc hiểu được tâm tư, suy nghĩ của nhân vật một cách sâu sắc, chân thực.
  • Ngôi kể thứ nhất cũng giúp người đọc cảm nhận được sự gắn bó, gần gũi giữa người kể chuyện và nhân vật.
• Hạn chế của ngôi kể thứ nhất:
  • Ngôi kể thứ nhất có hạn chế là có thể làm cho người đọc cảm thấy câu chuyện thiếu khách quan.
  • Ngôi kể thứ nhất cũng có thể làm cho người đọc khó hình dung được những chi tiết mà nhân vật không thể biết được.

Ví dụ: Trong đoạn trích Trong lòng mẹ, người kể chuyện là nhân vật bé Hồng, vì vậy người đọc có thể hiểu được cảm xúc của bé Hồng khi gặp lại mẹ, khi được mẹ ôm ấp, vỗ về. Người đọc cũng có thể cảm nhận được tình yêu thương tha thiết của mẹ dành cho bé Hồng. Tuy nhiên, cũng chính vì là ngôi kể thứ nhất nên người đọc không thể biết được những chi tiết mà bé Hồng không thể biết được, chẳng hạn như vẻ mặt, suy nghĩ của cô tôi khi nhìn thấy bé Hồng gặp lại mẹ.

Kết luận:

Cách kể ở đoạn trích Trong lòng mẹ có những điểm khác so với cách kể ở đoạn trích Lặng lẽ Sa Pa. Cách kể theo ngôi thứ nhất có ưu điểm là giúp người đọc hiểu được tâm tư, suy nghĩ của nhân vật một cách sâu sắc, chân thực. Tuy nhiên, cách kể này cũng có hạn chế là có thể làm cho người đọc cảm thấy câu chuyện thiếu khách quan.

b, Chuyển đoạn trích trong mục I thành đoạn văn kể theo ngôi thứ nhất của anh thanh niên

Trời ơi, chỉ còn có năm phút nữa!

Tôi giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc nuối. Tôi chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.

Tôi biết rằng nhà họa sĩ và cô kĩ sư phải lên đường sớm để kịp về Hà Nội. Tôi đã chuẩn bị sẵn sàng mọi thứ cho họ, nhưng tôi vẫn cảm thấy tiếc nuối khi biết thời gian gặp gỡ đã hết.

Tôi ra ngoài đón họ. Nhà họa sĩ và cô kĩ sư đang ngồi ở bàn, nhìn ra ngoài cửa sổ. Họ cũng có vẻ tiếc nuối khi phải chia tay tôi.

Tôi đưa cho cô kĩ sư chiếc khăn tay mà cô đã quên. Cô đỏ mặt ửng lên khi nhận lại chiếc khăn.

Nhà họa sĩ nhìn tôi, mỉm cười nói:

• Cháu ở đây một mình, có cô đơn không?

Tôi cười đáp:

• Không cô đơn, bác ạ. Tôi có vườn rau, có đàn gà, có sách vở, có công việc để làm. Tôi không cảm thấy cô đơn chút nào.

Nhà họa sĩ gật đầu, rồi quay sang cô kĩ sư:

• Cháu có thấy anh thanh niên này là một người rất tốt không?

Cô kĩ sư gật đầu, mỉm cười nói:

• Đúng vậy, bác ạ. Tôi rất quý anh ấy.

Tôi cảm thấy rất vui khi được nhà họa sĩ và cô kĩ sư quý mến. Tôi biết rằng họ sẽ không bao giờ quên tôi.

Tôi tiễn nhà họa sĩ và cô kĩ sư ra xe. Khi xe đã đi khỏi, tôi đứng lặng nhìn theo. Tôi cảm thấy bồi hồi, xúc động. Tôi biết rằng tôi sẽ nhớ họ rất nhiều.

Trong đoạn văn này, tôi đã thay đổi ngôi kể từ ngôi thứ ba sang ngôi thứ nhất. Điều này đã giúp cho người đọc hiểu được tâm tư, suy nghĩ của tôi một cách sâu sắc hơn.

Cụ thể, tôi đã thay đổi những từ ngữ, cách nói sau:

• Thay “anh thanh niên” thành “tôi” để chỉ bản thân mình.
• Thay “anh ta” thành “cậu ấy” để chỉ nhà họa sĩ.
• Thay “cô ta” thành “cô ấy” để chỉ cô kĩ sư.

Ngoài ra, tôi cũng đã thêm vào một số chi tiết để làm cho đoạn văn thêm sinh động và hấp dẫn hơn:

• Thêm chi tiết “tôi giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc nuối” để thể hiện cảm xúc của tôi khi biết thời gian gặp gỡ đã hết.
• Thêm chi tiết “cô đỏ mặt ửng lên khi nhận lại chiếc khăn” để thể hiện cảm xúc của cô kĩ sư khi nhận lại chiếc khăn tay.
• Thêm chi tiết “tôi cảm thấy bồi hồi, xúc động” để thể hiện cảm xúc của tôi khi chia tay nhà họa sĩ và cô kĩ sư.**

Tôi hy vọng rằng đoạn văn này đã thể hiện được những nét đặc sắc của nhân vật anh thanh niên và đã giúp cho người đọc hiểu được tâm tư, suy nghĩ của anh một cách sâu sắc hơn.

     Với những hướng dẫn soạn bài Người kể chuyện trong văn bản tự sự – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.