Soạn bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự

Hướng dẫn soạn bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự – Sách Chân trời sáng tạo lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Câu 1 (trang 80, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chia sẻ những điều bạn biết về cụ Phan Bội Châu, người được mệnh danh là “Ông Già Bến Ngự”.

Trả lời

Phan Bội Châu (1867 – 1940) là một nhà cách mạng Việt Nam, hoạt động trong thời kỳ Pháp thuộc. Cụ là một trong những nhà tư tưởng, nhà văn hóa, nhà báo, nhà thơ, nhà giáo dục lớn của Việt Nam.

Phan Bội Châu sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo ở làng Đan Nhiễm, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Cụ là người thông minh, ham học hỏi, có chí lớn, là một nhà cách mạng vĩ đại, có công lớn trong việc truyền bá tư tưởng yêu nước, góp phần thúc đẩy phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Việt Nam. Cụ là một tấm gương sáng về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất, kiên cường đấu tranh cho độc lập dân tộc.

Câu 2 (trang 80, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý các chi tiết miêu tả ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu và tâm trạng của hai chàng học sinh Tuấn, Quỳnh lúc mới bước vào ngôi nhà.

Trả lời

Những chi tiết miêu tả ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu:

– “chiếc cổng sơ sài bằng hai trụ gỗ, trên đóng ngang một tấm bảng để một dòng chữ đen: Nhà đọc sách Phan Bội Châu”

– “Chiếc cổng dựng ngay giữa một hàng rào cây, và luôn luôn mở rộng”

– “…sân hẹp…thềm nhà tô xi măng”

– “Nhà có ba gian rộng rãi, để trống”

Những chi tiết thể hiện tâm trạng của hai chàng học sinh Tuấn, Quỳnh lúc mới bước vào ngôi nhà:

– “không do dự….đi rón rén, giữ lễ phép”

– “Tuấn hồi hộp tưởng sắp sửa được trông thấy cụ Phan”

Câu 3 (trang 82, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Hình ảnh cụ Phan Bội Châu qua lời kể của Tuấn giống và khác thế nào so với những gì bạn từng hình dung về cụ trước khi đọc văn bản?

Trả lời

Hình ảnh cụ Phan Bội Châu qua lời kể của Tuấn:

– “chòm râu phong phú, mắt đeo kính trắng, vòm trán cao vút tận đỉnh đầu”

– “bước đi thư thả, tay mặt chống ba toong….- tay trái hơi cong, bàn tay lấp dưới tà áo nâu dài”

– “trông cụ không khác nào một vị tiên lão da mặt hồng hào, đang bước thung dung ở dưới bóng cây”

Qua lời kể của Tuấn, cụ Phan Bội Châu là một người hiền tài, có phong thái ung dung, từ tốn. Cụ có dáng người cao ráo, thanh tú, tóc bạc phơ, râu dài trắng xóa. Vẻ mặt cụ phúc hậu, hiền từ, ánh mắt toát lên sự sáng ngời, thông thái. Hơn nữa, ở cụ còn toát lên vẻ đẹp lạ kỳ, đó là vẻ đẹp của một vị tiên lão.

Hình ảnh cụ Phan Bội Châu qua lời kể của Tuấn tương đối giống với tưởng tượng của em, tuy nhiên trong tưởng tượng của em, cụ là người nghiêm khắc nhưng trong lời kể của Tuấn thì cụ là người hiền từ, phúc hậu.

Câu 4 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Vì sao Tuấn “hoàn toàn thỏa mãn” trong ngày đầu tiên đến Huế?

Trả lời

“Cảm giác hoàn toàn thỏa mãn” của Tuấn trong ngày đầu tiên đến Huế là hoàn toàn dễ hiểu. Bởi lẽ, cụ Phan Bội Châu là một nhân vật lịch sử vĩ đại, là người mà Tuấn luôn noi gương, nể phục, kính trọng và dành tình cảm đặc biệt yêu quý.

Suốt cuộc đời, cụ Phan Bội Châu đã cống hiến trọn vẹn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Cụ là người sáng lập ra Duy Tân Hội, một tổ chức cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản. Cụ đã lãnh đạo phong trào Đông Du, phong trào chống thuế ở Trung Kỳ,… góp phần thúc đẩy phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Việt Nam.

Tuấn là một người học sinh yêu nước, luôn mong muốn được học hỏi và noi theo tấm gương của cụ Phan Bội Châu. Vì vậy, khi được đến thăm cụ, Tuấn vô cùng xúc động và phấn khởi. Được chiêm ngưỡng dung nhan của cụ, được vinh dự hầu chuyện trên ba tiếng đồng hồ với cụ, được cụ hỏi han khuyên bảo, Tuấn cảm thấy như những ước mơ của mình đang dần trở thành hiện thực.

Ba tiếng đồng hồ trò chuyện với cụ Phan Bội Châu là khoảng thời gian quý giá đối với Tuấn. Trong cuộc trò chuyện, cụ đã chia sẻ với Tuấn nhiều kinh nghiệm quý báu về cuộc sống, về cách làm người, về cách đấu tranh giải phóng dân tộc. Những lời dạy của cụ đã khiến Tuấn vô cùng cảm động và quyết tâm học tập, tu dưỡng để trở thành một người có ích cho đất nước.

Tuấn “hoàn toàn thỏa mãn” trong ngày đầu tiên đến Huế là bởi vì Tuấn đã thực hiện được ước mơ của mình là được gặp gỡ và học hỏi từ cụ Phan Bội Châu. Cuộc gặp gỡ này đã mang lại cho Tuấn nhiều điều bổ ích, giúp Tuấn trưởng thành hơn và có thêm động lực để phấn đấu trong cuộc sống.

Câu 5 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tóm tắt nội dung câu chuyện được kể trong văn bản? 

Trả lời

Một buổi sáng mùa thu năm ấy, Tuấn cùng với người bạn của mình là Quỳnh đã cùng nhau đến thăm nhà cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự. Cụ Phan là một nhà cách mạng vĩ đại, người được rất nhiều người yêu mến và kính trọng. Tuấn rất ngưỡng mộ những bài học và sách vở do cụ Phan chỉ dạy. Bất chấp việc đến thăm cụ Phan sẽ có mật thám theo dõi, nhưng Tuấn vẫn rất muốn đến nhà cụ để gặp cụ.

Căn nhà mà cụ Phan đang ở là một căn nhà tranh ba gian, giản dị và đơn sơ. Xung quanh ngôi nhà có rất nhiều cây cối và lúc nào cũng được mở ra cho mọi người vào. Căn nhà không có tiếng người mà rất yên bình và tĩnh lặng. Tuấn đến thì không dám vào trong mà chỉ ngó xem bên ngoài. Cậu thấy một em bé đang chơi đùa trong sân. Tuấn hỏi em bé có biết cụ Phan Bội Châu ở đâu không. Em bé chỉ tay về phía sau nhà và nói: “Cụ đang bán gạo cho bà con nghèo đấy”.

Tuấn và Quỳnh đi theo chỉ dẫn của em bé. Khi đến nơi, Tuấn nhìn thấy cụ Phan đang đứng bán gạo cho bà con. Cụ mặc một bộ quần áo nâu sồng, đầu đội khăn xếp, tay đeo chiếc vòng gỗ. Dáng người cụ cao gầy, tóc bạc trắng, râu dài. Khuôn mặt cụ phúc hậu, hiền từ.

Tuấn cảm thấy vô cùng xúc động khi được gặp người mà mình đã ngưỡng mộ từ lâu. Cậu bước đến gần cụ và giới thiệu bản thân. Cụ Phan mỉm cười và chào đón Tuấn. Cụ hỏi han về quê quán, hoàn cảnh gia đình của Tuấn.

Cụ Phan nói chuyện với Tuấn và Quỳnh rất lâu. Cụ chia sẻ với hai cậu về cuộc đời, về lý tưởng cách mạng của mình. Cụ dạy Tuấn phải yêu nước, thương dân, phải học tập và rèn luyện để trở thành người có ích cho đất nước.

Cảm động trước những lời dạy của cụ Phan, Tuấn và Quỳnh đã xin cụ cho phép được ở lại học tập. Cụ Phan đồng ý và hứa sẽ dạy dỗ hai cậu thật tốt.

Cụ Phan là một người yêu nước, thương dân, thanh bạch và chí dũng. Cả cuộc đời cụ đã cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Cụ là tấm gương sáng cho các thế hệ thanh niên noi theo.

Câu 6 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Theo bạn, câu chuyện này có ý nghĩa như thế nào trong việc thực hiện ý đồ, mục đích viết văn tác phẩm Tuấn – chàng trai nước Việt của Nguyễn Vỹ

Trả lời

Theo em, câu chuyện “Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự” có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện ý đồ, mục đích viết văn tác phẩm Tuấn – chàng trai nước Việt của Nguyễn Vỹ.

Thứ nhất, câu chuyện là một cách dẫn dắt câu chuyện, xây dựng tình huống thú vị, mới mẻ để từ đó truyền tải cho người đọc về các “chứng tích thời đại” (cụ Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh ở Bến Ngự).

Trước khi đến thăm nhà cụ Phan Bội Châu, Tuấn và Quỳnh đã có những tưởng tượng về cụ. Cụ là một người nghiêm khắc, lạnh lùng, luôn nghiêm túc trong mọi việc. Tuy nhiên, khi gặp cụ, Tuấn và Quỳnh đã hoàn toàn bất ngờ. Cụ Phan hiện lên là một người hiền từ, giản dị, yêu thương con người.

Sự đối lập giữa tưởng tượng và thực tế đã tạo nên tình huống bất ngờ, thú vị cho câu chuyện. Đồng thời, câu chuyện cũng giúp người đọc hiểu rõ hơn về con người của cụ Phan Bội Châu, một nhà cách mạng vĩ đại nhưng cũng rất giản dị, gần gũi với nhân dân.

Thứ hai, câu chuyện với nội dung súc tích, ngắn gọn cùng ngôn ngữ đời thường, gần gũi sẽ thu hút sự chú ý của các độc giả trẻ, để từ đó khẳng định giá trị của tác phẩm – nơi để suy ngẫm về lịch sử dân ta.

Câu chuyện chỉ kể về chuyến thăm nhà cụ Phan Bội Châu của Tuấn và Quỳnh. Tuy ngắn gọn nhưng câu chuyện vẫn truyền tải được nhiều thông điệp ý nghĩa. Đó là tấm gương sáng về tinh thần yêu nước, thương dân của cụ Phan Bội Châu. Đó cũng là lời nhắc nhở thế hệ trẻ về trách nhiệm của mình với đất nước.

Với nội dung súc tích, ngôn ngữ gần gũi, câu chuyện dễ dàng đi vào lòng người đọc, đặc biệt là các độc giả trẻ. Qua câu chuyện, các bạn trẻ sẽ hiểu hơn về lịch sử dân tộc, về những con người đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Câu 7 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm hiểu về cuộc đời, con người của cụ Phan Bội Châu, lưu ý các sự kiện, tư liệu có liên quan trực tiếp đến đoạn trích Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự. Từ đó, liệt kê một số sự việc, chi tiết phi hư cấu (thành phần xác định) và hư cấu (thành phần không xác định). Có thể dùng mẫu bảng dưới đây (làm vào vở):

Câu 8 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nêu tác dụng của việc kết hợp giữa phi hư cấu với hư cấu trong văn bản

Trả lời

Việc kết hợp giữa yếu tố phi hư cấu và hư cấu trong văn học là một thủ pháp nghệ thuật thường được sử dụng để tăng tính thuyết phục, hấp dẫn và hiệu quả của văn bản.

Thứ nhất, việc kết hợp giữa hai yếu tố này giúp tăng tính thuyết phục của văn bản. Các thông tin phi hư cấu được đưa vào văn bản sẽ giúp cho người đọc tin tưởng và nhận ra tính chân thực của tác giả, từ đó sẽ dễ dàng hòa mình vào câu chuyện và cảm thấy cảm xúc sâu sắc hơn. Ví dụ, trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng, tác giả đã sử dụng những thông tin phi hư cấu về chiến tranh Việt Nam, về cuộc sống của những người dân quê Nam Bộ trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ để làm cho câu chuyện trở nên chân thực và cảm động hơn.

Thứ hai, việc kết hợp giữa phi hư cấu và hư cấu cũng giúp cho tác giả có nhiều tùy chọn hơn trong việc sáng tác. Việc sử dụng những thông tin phi hư cấu và hiện thực trong câu chuyện hư cấu giúp cho câu chuyện trở nên đa dạng và phong phú hơn, giúp cho tác giả có thể tạo ra nhiều tình huống và cảnh quan động trước mắt của độc giả hơn. Ví dụ, trong tiểu thuyết “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài, tác giả đã sử dụng những thông tin về văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào dân tộc Mông để làm cho câu chuyện trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.

Thứ ba, việc kết hợp giữa hai yếu tố này giúp cho việc truyền đạt thông điệp của tác giả được hiệu quả hơn. Với việc kết hợp giữa những thông tin thực tế và tưởng tượng, tác giả có thể truyền đạt thông điệp của mình một cách rõ ràng và tinh tế hơn, giúp cho độc giả hiểu rõ hơn về ý nghĩa và mục đích của tác giả trong việc sáng tác văn bản. Ví dụ, trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, tác giả đã sử dụng những thông tin về hiện thực xã hội Việt Nam sau chiến tranh để gửi gắm thông điệp về tình yêu thương, sự sẻ chia và trách nhiệm với cuộc sống.

Câu 9 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ được miêu tả qua ngôi kể nào và điểm nhìn của ai? Ngôi kể và điểm nhìn ấy có ưu thế gì so với việc sử dụng các ngôi kể, điểm nhìn khác?

Trả lời

Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ được miêu tả qua ngôi kể thứ ba và điểm nhìn của nhân vật Tuấn có những ưu thế sau:

• Ngôi kể thứ ba cho phép người viết có thể mô tả những tình huống, hành động và suy nghĩ của các nhân vật một cách khách quan hơn. Người đọc sẽ có cảm giác như đang quan sát và nghe ngóng các hành động của nhân vật từ một góc độ thứ ba. Ví dụ, khi miêu tả ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu, tác giả đã sử dụng ngôi kể thứ ba để mô tả chi tiết về ngoại hình, cách bài trí của ngôi nhà,… Điều này giúp cho người đọc hình dung được một cách chân thực và rõ nét về ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu.
• Điểm nhìn thông qua nhân vật Tuấn tạo ra một liên kết mạnh mẽ giữa độc giả và nhân vật, bởi vì người đọc sẽ cảm thấy như mình đang sống trong thế giới của nhân vật và trải nghiệm những cảm xúc của họ. Ví dụ, khi miêu tả nhân vật Phan Bội Châu, tác giả đã sử dụng điểm nhìn của nhân vật Tuấn để mô tả những suy nghĩ, cảm xúc của Tuấn khi gặp cụ Phan Bội Châu. Điều này giúp cho người đọc hiểu được cảm xúc của Tuấn khi gặp cụ Phan Bội Châu, từ đó cảm nhận được sự ngưỡng mộ, kính trọng của Tuấn đối với cụ Phan Bội Châu.

Nhìn chung, việc sử dụng ngôi kể thứ ba và điểm nhìn của nhân vật Tuấn trong việc miêu tả nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ đã giúp cho nhân vật và bối cảnh được miêu tả một cách chân thực, sinh động và hấp dẫn.

Câu 10 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự được miêu tả trong văn bản là “chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX” hay không? Vì sao?

Trả lời

Có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự được miêu tả trong văn bản là “chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX” vì:

• Phan Bội Châu là một nhân vật lịch sử quan trọng và có ảnh hưởng nhất trong thời kỳ này. Ông là một trong những nhà cách mạng tiên phong của Việt Nam, là người tiên phong trong việc thức tỉnh ý chí đấu tranh cho độc lập dân tộc và là nhà lãnh đạo của phong trào Đông Du. Sự nghiệp cách mạng của Phan Bội Châu đã có tác động sâu sắc đến lịch sử Việt Nam, đặc biệt là trong thời kỳ đầu thế kỉ XX.
• Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu tại Bến Ngự cũng là một tài sản văn hóa lịch sử của Việt Nam trong thế kỷ XX. Ngôi nhà tranh được xây dựng và thiết kế rất độc đáo, phản ánh tinh thần yêu nước của Phan Bội Châu và trở thành một biểu tượng của sự đấu tranh cho độc lập dân tộc Việt Nam. Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu là nơi chứng kiến những hoạt động cách mạng của cụ, là nơi lưu giữ những kỷ niệm của một thời kỳ lịch sử đầy biến động.

Việc miêu tả nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của ông trong văn bản không chỉ thể hiện sự quan tâm đến lịch sử và văn hóa của Việt Nam, mà còn là sự ghi nhận, lưu giữ lại một phần ký ức về một thời kỳ đầy biến động và quan trọng trong lịch sử đất nước.

Câu 11 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Từ việc đọc hiểu đoạn trích, bạn hãy nêu một số lưu ý về cách đọc văn bản thuộc thể loại truyện kí

Trả lời

Từ việc đọc hiểu đoạn trích Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự, có thể nêu ra một số lưu ý về cách đọc văn bản thuộc thể loại truyện kí như sau:

• Tìm hiểu về tác giả và tác phẩm: Trước khi đọc truyện kí, cần tìm hiểu về tác giả và tác phẩm, bao gồm:
  • Tác giả là ai? Quê quán, thời đại sinh sống, sự nghiệp sáng tác của tác giả.
  • Tác phẩm được sáng tác trong hoàn cảnh nào? Nội dung và ý nghĩa của tác phẩm.
• Xác định thể loại truyện kí: Truyện kí là thể loại văn học tự sự, có cốt truyện, nhân vật, nhưng không hoàn toàn giống với truyện ngắn. Truyện kí thường có dung lượng lớn hơn truyện ngắn, có thể kể về nhiều nhân vật, nhiều sự kiện trong một thời gian dài.
• Đọc và phân tích truyện kí theo các yếu tố sau:
  • Cốt truyện: Truyện kí có cốt truyện phức tạp, nhiều tình tiết, nhân vật, sự kiện.
  • Nhân vật: Nhân vật trong truyện kí thường là những người có thật trong lịch sử hoặc có tính chất điển hình.
  • Chủ đề và ý nghĩa: Truyện kí thường mang ý nghĩa lịch sử, xã hội, nhân văn sâu sắc.
• Từ ngữ, hình ảnh trong truyện kí: Truyện kí thường sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm, thể hiện được cảm xúc, suy nghĩ của tác giả.

Với những hướng dẫn soạn bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự – Sách Chân trời sáng tạo lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.