Soạn bài Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự - Ngữ văn 9

    Hướng dẫn soạn bài Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

I – Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự
Câu 1: (Trang 91, SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Đoạn trích “Hồi thứ mười bốn” trong tác phẩm “Hoàng Lê nhất thống chí” của Ngô gia văn phái kể lại trận Ngọc Hồi – Đống Đa, trận đánh quyết định trong cuộc đại phá quân Thanh của nghĩa quân Tây Sơn năm 1789.

Trong đoạn trích này, tác giả đã tập trung miêu tả:

• Kế hoạch tác chiến của quân Tây Sơn: vua Quang Trung đã sáng tạo ra kế hoạch tác chiến táo bạo, sử dụng đội quân khiêng ván che chắn, xông thẳng lên trước, bất ngờ tấn công quân Thanh đang bị khói mù bao trùm.
• Sự thất bại của quân Thanh: quân Thanh bị đánh bất ngờ, không kịp trở tay, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết.
• Chiến thắng của quân Tây Sơn: quân Tây Sơn đại thắng, quân Thanh bị đánh tan tác, Thái thú Điền Châu Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết.

Đoạn trích thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm giành độc lập của nhân dân ta. Cuộc đại phá quân Thanh của nghĩa quân Tây Sơn là một chiến thắng vĩ đại, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự chủ của dân tộc ta.

Dưới đây là một số chi tiết cụ thể trong đoạn trích thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm giành độc lập của nhân dân ta:

• Kế hoạch tác chiến của vua Quang Trung: kế hoạch tác chiến này thể hiện tư duy sáng tạo, trí tuệ quân sự tài ba của vua Quang Trung. Kế hoạch này đã tận dụng được yếu tố bất ngờ, đánh trúng vào điểm yếu của quân Thanh, khiến quân Thanh không kịp trở tay, bị đánh tan tác.
• Sự thất bại của quân Thanh: sự thất bại của quân Thanh thể hiện sự thất bại của ý chí xâm lược của quân xâm lược. Quân Thanh đã bị đánh bại bởi một đội quân nhỏ bé, nhưng có ý chí quyết tâm, tinh thần chiến đấu cao.
• Chiến thắng của quân Tây Sơn: chiến thắng của quân Tây Sơn thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm giành độc lập của nhân dân ta. Chiến thắng này đã đập tan ý chí xâm lược của quân Thanh, bảo vệ được nền độc lập, tự chủ của dân tộc ta.

Đoạn trích “Hồi thứ mười bốn” trong tác phẩm “Hoàng Lê nhất thống chí” là một đoạn trích hay, có giá trị lịch sử và văn học sâu sắc. Đoạn trích đã tái hiện một cách chân thực, sinh động trận Ngọc Hồi – Đống Đa, một trận đánh quyết định trong cuộc đại phá quân Thanh của nghĩa quân Tây Sơn. Đoạn trích cũng thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm giành độc lập của nhân dân ta.

Câu 2: (Trang 91, SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Đoạn trích kể về trận đánh Ngọc Hồi – Đống Đa, trận đánh quyết định trong cuộc đại phá quân Thanh của nghĩa quân Tây Sơn năm 1789.

Trong trận đánh đó, vua Quang Trung là người chỉ huy tối cao. Ông đã sáng tạo ra kế hoạch tác chiến táo bạo, sử dụng đội quân khiêng ván che chắn, xông thẳng lên trước, bất ngờ tấn công quân Thanh đang bị khói mù bao trùm.

Vua Quang Trung xuất hiện trong đoạn trích với tư thế của một nhà lãnh đạo tài ba, mưu lược. Ông đã tính toán kỹ lưỡng, chu đáo từng bước trong kế hoạch tác chiến, thể hiện tinh thần sáng tạo, trí tuệ quân sự tài ba.

Các chi tiết miêu tả trong đoạn trích có thể được chia thành hai nhóm:

• Các chi tiết miêu tả về kế hoạch tác chiến của vua Quang Trung:
  • “Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lâỷ rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức.”
  • “Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước.”

Các chi tiết này thể hiện sự sáng tạo, trí tuệ quân sự tài ba của vua Quang Trung. Kế hoạch tác chiến này đã tận dụng được yếu tố bất ngờ, đánh trúng vào điểm yếu của quân Thanh, khiến quân Thanh không kịp trở tay, bị đánh tan tác.

• Các chi tiết miêu tả về trận đánh:
  • “Quân Thanh nổ súng bắn ra, chang trúng người nào cả.”
  • “Quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì.”
  • “Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước.”
  • “Khi gươm giáo của hai bên đã chửi nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhát tề xông tới mà đánh.”
  • “Quân Thanh chông không nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết.”

Các chi tiết này thể hiện sự khốc liệt, căng thẳng của trận đánh. Quân Thanh bị đánh bất ngờ, không kịp trở tay, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết. Quân Tây Sơn thừa thắng xông lên, đánh tan tác quân Thanh.

Nếu chỉ kể lại các sự việc diễn ra như thế thì nhân vật vua Quang Trung sẽ không nổi bật, trận đánh sẽ không sinh động. Bởi vì, các chi tiết miêu tả đã giúp khắc họa rõ nét hình ảnh của vua Quang Trung là một nhà lãnh đạo tài ba, mưu lược. Kế hoạch tác chiến táo bạo của ông đã góp phần quan trọng vào chiến thắng của quân Tây Sơn.
Ngoài ra, các chi tiết miêu tả cũng giúp tái hiện lại một cách chân thực, sinh động trận đánh Ngọc Hồi – Đống Đa, một trận đánh quyết định trong cuộc đại phá quân Thanh của nghĩa quân Tây Sơn.

So sánh các sự việc chính mà bạn đó đã nêu với cách miêu tả trong đoạn trích, có thể rút ra nhận xét: Yếu tố miêu tả có vai trò quan trọng đối với văn bản tự sự. Yếu tố miêu tả giúp cho văn bản tự sự trở nên sinh động, hấp dẫn, giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về nhân vật, sự việc, không gian, thời gian,…
Trong đoạn trích “Hồi thứ mười bốn” của “Hoàng Lê nhất thống chí”, yếu tố miêu tả đã góp phần quan trọng trong việc khắc họa hình ảnh của vua Quang Trung là một nhà lãnh đạo tài ba, mưu lược, tái hiện lại một cách chân thực, sinh động trận đánh Ngọc Hồi – Đống Đa, một trận đánh quyết định trong cuộc đại phá quân Thanh của nghĩa quân Tây Sơn.

II – Luyện Tập
Câu 1: (Trang 92, SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Đoạn trích “Chị em Thúy Kiều”

• Yếu tố tả người:
  • Thúy Vân:
    • “Mai cốt cách, tuyết tinh thần”
    • “Làn thu thủy, nét xuân sơn”
    • “Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”
  • Thúy Kiều:
    • “Kiều càng sắc sảo mặn mà”
    • “Sắc đành đòi một, tài đành họa hai”
    • “Hoa gì thua thắm, liễu gì thua xanh”
• Yếu tố tả cảnh:
  • “Êm đềm trướng rủ màn che”
  • “Tường hoa bóng trăng rọi”
  • “Gà eo óc gáy từng canh”
  • “Hoa lê thấp thoáng trong rèm”

Giá trị của những yếu tố miêu tả trong việc thể hiện nội dung đoạn trích:

• Yếu tố tả người:
  • Miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều: vẻ đẹp của hai chị em được miêu tả bằng những hình ảnh ước lệ, tượng trưng, mang tính chất khái quát, gợi cảm. Qua đó, tác giả đã thể hiện tài năng, tấm lòng của mình trong việc miêu tả nhân vật.
  • Nhấn mạnh vẻ đẹp của Thúy Kiều: vẻ đẹp của Thúy Kiều được miêu tả vượt trội hơn hẳn so với Thúy Vân, thể hiện số phận và cuộc đời của nàng sẽ có nhiều sóng gió, trắc trở.
• Yếu tố tả cảnh:
  • Miêu tả khung cảnh thiên nhiên trong buổi sớm mai: khung cảnh thiên nhiên được miêu tả với những nét chấm phá nhẹ nhàng, tinh tế, gợi lên không khí trong lành, thanh bình của buổi sớm mai.
  • Tạo không gian và thời gian cho sự xuất hiện của hai chị em Thúy Kiều: khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, trong lành như tôn lên vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều, đồng thời cũng gợi lên những dự cảm về cuộc đời của nàng.

Đoạn trích “Cảnh ngày xuân”

• Yếu tố tả người:
  • “Chị em sắm sửa lễ nghi”
  • “Gần xa nô nức yến anh”
  • “Dập dìu tài tử giai nhân”
• Yếu tố tả cảnh:
  • “Cỏ non xanh tận chân trời”
  • “Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
  • “Nước biếc trông như tầng khói phủ”
  • “Tầng mây lơ lửng in thêm bóng”
  • “Cành lê đâm bông trước gió xuân”
  • “Nhưng gà eo óc gáy từng canh”
  • “Bước dần theo hoa, rẽ lối thềm”

Giá trị của những yếu tố miêu tả trong việc thể hiện nội dung đoạn trích:

• Yếu tố tả người:
  • Miêu tả không khí vui tươi, náo nhiệt của ngày hội: khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, trong lành, cùng với sự xuất hiện của những người tham dự hội xuân khiến cho không khí của ngày hội trở nên náo nhiệt, sôi động.
  • Miêu tả vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều: vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều được miêu tả trong không gian của ngày hội, khiến cho vẻ đẹp của nàng càng thêm nổi bật.
• Yếu tố tả cảnh:
  • Miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân: thiên nhiên mùa xuân được miêu tả với những nét đẹp tươi mới, tràn đầy sức sống, gợi lên không khí vui tươi, náo nhiệt của ngày hội.
  • Miêu tả sự chuyển biến của thời gian trong ngày: sự chuyển biến của thời gian trong ngày được miêu tả một cách tinh tế, gợi lên không khí trong lành, thanh bình của buổi sớm mai và sự náo nhiệt, sôi động của buổi chiều.

Có thể thấy, yếu tố miêu tả trong hai đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” và “Cảnh ngày xuân” có vai trò quan trọng trong việc thể hiện nội dung của mỗi đoạn trích. Yếu tố miêu tả giúp cho đoạn trích trở nên sinh động,

Câu 2: (Trang 92, SGK Ngữ Văn Tập 1)
Chiều xuân ngày Thanh minh, chị em Thúy Kiều cùng du xuân trở về nhà.

Chiều xuân, ánh nắng nhạt dần, không gian trở nên trong lành, mát mẻ. Chị em Kiều rảo bước trên con đường làng. Hai bên đường, cỏ non xanh mướt, trải dài tít tắp. Trên cành lê, những bông hoa trắng muốt đua nhau khoe sắc. Nước sông trong xanh, uốn lượn như dải lụa mềm mại. Từng đàn chim bay lượn trên bầu trời, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống.

Chị em Kiều hòa mình vào không gian thiên nhiên tươi đẹp của buổi chiều xuân. Hai chị em nói cười vui vẻ, ngắm nhìn cảnh vật xung quanh. Kiều cảm thấy tâm hồn mình thư thái, nhẹ nhàng. Nàng quên đi những buồn phiền, lo toan của cuộc sống.

Cuối cùng, chị em Kiều cũng về đến nhà. Trên đường về, ánh hoàng hôn bắt đầu buông xuống. Bầu trời đỏ rực như một tấm lụa đào. Những đám mây trắng muốt trôi lững lờ trên bầu trời. Cảnh vật buổi chiều xuân càng trở nên thơ mộng, trữ tình.

Chiều xuân ngày Thanh minh đã để lại cho chị em Kiều những ấn tượng khó quên. Kiều cảm thấy yêu đời, yêu cuộc sống hơn. Nàng cũng càng thêm trân trọng những giây phút bình yên, hạnh phúc bên gia đình.

Trong đoạn văn này, tôi đã vận dụng các yếu tố miêu tả để tả cảnh ngày xuân như sau:

• Tả màu sắc: cỏ non xanh mướt, hoa lê trắng muốt, nước sông trong xanh, bầu trời đỏ rực.
• Tả hình dáng: cành lê đâm bông trước gió xuân, những đám mây trắng muốt trôi lững lờ trên bầu trời.
• Tả âm thanh: tiếng chim bay lượn trên bầu trời.
• Tả mùi hương: hương thơm của cỏ cây, hoa lá.

Các yếu tố miêu tả này đã giúp cho đoạn văn trở nên sinh động, hấp dẫn, giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về cảnh ngày xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống.

Câu 3: (Trang 92, SGK Ngữ Văn Tập 1)
Chị em Thúy Kiều là hai nàng thiếu nữ tài sắc vẹn toàn, là nhân vật chính của tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du. Vẻ đẹp của chị em Kiều được tác giả miêu tả một cách đặc sắc, bằng những hình ảnh ước lệ, tượng trưng, mang tính khái quát, gợi cảm.

**Thúy Vân là người con gái đầu lòng trong gia đình, được miêu tả với vẻ đẹp đoan trang, thùy mị:

Mai cốt cách, tuyết tinh thần

Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh

Vẻ đẹp của Thúy Vân được so sánh với những hình ảnh đẹp nhất của thiên nhiên, như mai, tuyết, hoa, liễu. Nàng có dáng vẻ thanh tú, dịu dàng, tinh khiết như mai, làn da trắng như tuyết, đôi mắt đẹp như hoa, hàng lông mày như liễu. Vẻ đẹp của Thúy Vân khiến cho thiên nhiên cũng phải ghen tị, hoa không đẹp bằng, liễu không xanh bằng.**

**Thúy Kiều là người con gái thứ hai, được miêu tả với vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà:

Kiều càng sắc sảo mặn mà

Sắc đành đòi một, tài đành họa hai

Vẻ đẹp của Thúy Kiều được nhấn mạnh hơn so với Thúy Vân, nàng có vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà, khiến cho sắc đẹp của hoa cũng phải thua kém. Nàng có đôi mắt đẹp như sao, đôi lông mày như liễu, khuôn mặt như hoa, miệng như hoa. Vẻ đẹp của Thúy Kiều khiến cho thiên nhiên cũng phải hổ thẹn, hoa không đẹp bằng, liễu không xanh bằng.**

Vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều không chỉ được miêu tả ở vẻ đẹp hình thức mà còn được miêu tả ở vẻ đẹp tâm hồn. Hai nàng đều là những người con gái tài giỏi, thông minh, hiếu thảo, chu đáo. Thúy Vân là người con gái hiền dịu, nết na, còn Thúy Kiều là người con gái thông minh, sắc sảo, tài hoa.

Vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều là vẻ đẹp lí tưởng của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến xưa. Vẻ đẹp ấy không chỉ mang giá trị thẩm mĩ mà còn mang giá trị nhân văn sâu sắc.

    Với những hướng dẫn soạn bài Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.