Soạn bài Lục Vân Tiên gặp nạn (trích Truyện Lục Vân Tiên)

     Hướng dẫn soạn bài Lục Vân Tiên gặp nạn (trích Truyện Lục Vân Tiên) – Ngữ văn 9  chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này

Đọc – Hiểu Văn Bản
Câu 1: Tìm chủ đề của đoạn trích.
Chủ đề của đoạn trích Lục Vân Tiên gặp nạn (trích Truyện Lục Vân Tiên)

Đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” nằm ở phần thứ hai của truyện Lục Vân Tiên, kể về cuộc gặp gỡ giữa Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga. Trong đoạn trích, tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa thành công hình tượng Lục Vân Tiên – một chàng trai tài hoa, nghĩa hiệp, sẵn sàng ra tay cứu giúp người gặp nạn.

Chủ đề của đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” có thể được xác định là ca ngợi phẩm chất cao đẹp của người nghĩa hiệp. Lục Vân Tiên là một chàng trai tài hoa, học rộng, văn hay, lại có lòng thương người. Khi gặp cảnh Kiều Nguyệt Nga bị Phong Lai chèn ép, Lục Vân Tiên đã không ngần ngại ra tay cứu giúp. Hành động của Lục Vân Tiên đã thể hiện tấm lòng nghĩa hiệp của chàng, đồng thời cũng thể hiện tinh thần thượng võ, trọng nghĩa khinh tài của dân tộc ta.

Cụ thể, chủ đề của đoạn trích được thể hiện qua những nội dung sau:

• Khắc họa hình tượng Lục Vân Tiên: Lục Vân Tiên là một chàng trai tài hoa, nghĩa hiệp, sẵn sàng ra tay cứu giúp người gặp nạn. Lòng nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên được thể hiện qua hành động cứu Kiều Nguyệt Nga khỏi tay Phong Lai.
• Phê phán hành động của Phong Lai: Phong Lai là một kẻ háo sắc, độc ác, sẵn sàng chà đạp lên nhân phẩm của người khác. Hành động của Phong Lai đã thể hiện bản chất xấu xa của hắn.
• Thể hiện tinh thần thượng võ, trọng nghĩa khinh tài của dân tộc ta: Hành động của Lục Vân Tiên đã thể hiện tinh thần thượng võ, trọng nghĩa khinh tài của dân tộc ta. Lục Vân Tiên là đại diện cho những người nghĩa hiệp, sẵn sàng ra tay bảo vệ lẽ phải, giúp đỡ người gặp nạn.

Như vậy, chủ đề của đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” là một chủ đề mang tính nhân văn sâu sắc. Tác phẩm đã thể hiện niềm tin của tác giả vào những người nghĩa hiệp, sẵn sàng ra tay giúp đỡ người gặp nạn.

Câu 2: Hãy phân tích tâm địa độc ác của Trịnh Hâm qua hành động hãm hại bạn mình là Lục Vân Tiên. Em có nhận xét gì về giá trị nghệ thuật của đoạn thơ tự sự này ?
Phân tích tâm địa độc ác của Trịnh Hâm qua hành động hãm hại bạn mình là Lục Vân Tiên

Trịnh Hâm là một nhân vật phản diện trong Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu. Hắn là một kẻ đố kỵ, ganh ghét tài năng của Lục Vân Tiên. Khi biết tin Lục Vân Tiên bị mù, Trịnh Hâm đã lợi dụng cơ hội để hãm hại bạn mình.

Trước hết, Trịnh Hâm đã lừa tiểu đồng của Lục Vân Tiên vào rừng trói lại, rồi giả bộ đưa Lục Vân Tiên xuống thuyền, hứa hẹn sẽ đưa về quê nhà. Đợi đến đêm khuya, khi Lục Vân Tiên đang ngủ say, Trịnh Hâm đã xô Lục Vân Tiên xuống sông.

Hành động của Trịnh Hâm thể hiện rõ tâm địa độc ác, bất nhân của hắn. Hắn sẵn sàng hãm hại bạn mình, ngay cả khi biết Lục Vân Tiên đang bị mù, không có khả năng chống cự. Trịnh Hâm cũng là một kẻ gian ngoan, xảo quyệt. Hắn đã dùng lời nói ngọt ngào, hứa hẹn để lừa tiểu đồng của Lục Vân Tiên, rồi lại ra tay hãm hại Lục Vân Tiên khi hắn đang ngủ say.

Hành động hãm hại của Trịnh Hâm đã khiến Lục Vân Tiên bị mù, phải sống cảnh lưu lạc, trôi dạt. Hắn cũng là nguyên nhân dẫn đến những đau khổ, bất hạnh của Kiều Nguyệt Nga và Lục Vân Tiên sau này.

Nhận xét về giá trị nghệ thuật của đoạn thơ tự sự này

Đoạn thơ tự sự “Lục Vân Tiên gặp nạn” có giá trị nghệ thuật cao. Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh, biểu cảm để khắc họa tâm địa độc ác của Trịnh Hâm. Đồng thời, đoạn thơ cũng thể hiện tinh thần nhân đạo của tác giả, lên án những kẻ độc ác, bất nhân.

Đoạn thơ có thể được phân tích thành hai phần:

• Phần 1 (8 câu đầu): Miêu tả hành động hãm hại của Trịnh Hâm.
• Phần 2 (8 câu cuối): Kể về kết quả của hành động hãm hại.

Ở phần 1, tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh để miêu tả hành động hãm hại của Trịnh Hâm. Tác giả đã sử dụng các từ ngữ, hình ảnh như “lừa tiểu đồng”, “xô xuống sông”, “mù lòa”, “cạn lời”, “tội ác” để nhấn mạnh hành động độc ác, bất nhân của Trịnh Hâm.

Ở phần 2, tác giả đã sử dụng hình ảnh thiên nhiên để thể hiện tâm trạng đau khổ, bất hạnh của Lục Vân Tiên. Tác giả đã sử dụng các từ ngữ, hình ảnh như “bóng chim”, “dòng nước”, “sóng kêu”, “gió cuốn” để diễn tả sự cô đơn, lẻ loi, đau đớn của Lục Vân Tiên.

Tóm lại, đoạn thơ tự sự “Lục Vân Tiên gặp nạn” là một đoạn thơ hay, có giá trị nghệ thuật cao. Đoạn thơ đã khắc họa thành công tâm địa độc ác của Trịnh Hâm, đồng thời thể hiện tinh thần nhân đạo của tác giả.

Câu 3: Đối lập với cái ác, cái thiện được biểu hiện như thế nào qua đoạn trích ?
(Gợi ý phân tích :
Cảnh ông Ngư và gia đình cứu vớt Vân Tiên.
Lời nói của ông Ngư với chàng.
Cuộc sống lao động của ông Ngư.)
Đoạn thơ nói lên thái độ, tình cảm của tác giả đối với nhân dân lao động như thế nào ?
Đối lập với cái ác, cái thiện được biểu hiện như thế nào qua đoạn trích

Trong đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn”, tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã xây dựng hai tuyến nhân vật đối lập nhau: tuyến nhân vật phản diện đại diện cho cái ác, và tuyến nhân vật chính diện đại diện cho cái thiện.

Cái ác được thể hiện qua hành động hãm hại Lục Vân Tiên của Trịnh Hâm. Hắn là một kẻ đố kỵ, ganh ghét tài năng của Lục Vân Tiên. Khi biết tin Lục Vân Tiên bị mù, Trịnh Hâm đã lợi dụng cơ hội để hãm hại bạn mình. Hành động của Trịnh Hâm thể hiện rõ tâm địa độc ác, bất nhân của hắn.

Cái thiện được thể hiện qua hành động cứu vớt Lục Vân Tiên của ông Ngư và gia đình. Họ là những người dân lao động bình dị, nhưng giàu lòng nhân ái. Khi thấy Lục Vân Tiên bị mù, trôi dạt trên sông, họ đã kịp thời cứu vớt chàng. Hành động của ông Ngư và gia đình đã thể hiện tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn của họ.

Cụ thể, cảnh ông Ngư và gia đình cứu vớt Vân Tiên được miêu tả như sau:

“Lòng lành như đất, ai hay ai biết,

Thấy bạn tri âm sẵn lòng cứu vớt.”

Đoạn thơ đã sử dụng biện pháp so sánh để khẳng định tấm lòng nhân hậu của ông Ngư và gia đình. Họ được ví như “lòng lành như đất”, nghĩa là tấm lòng của họ rộng lớn, bao la như đất trời. Họ sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn, bất kể người đó là ai.

Lời nói của ông Ngư với chàng cũng thể hiện tấm lòng nhân hậu, cao thượng của ông. Ông Ngư đã nói với Lục Vân Tiên rằng:

“Làm ơn há dễ quên nhau,

Chờ khi khỏi nạn ta sẽ báo ơn.”

Ông Ngư không đòi hỏi Lục Vân Tiên phải trả ơn, mà chỉ mong muốn chàng sẽ được bình an, thoát khỏi nạn nạn. Lời nói của ông Ngư thể hiện tấm lòng bao dung, vị tha của ông.

Cuộc sống lao động của ông Ngư cũng là biểu hiện của cái thiện. Ông Ngư là một người dân lao động bình dị, nhưng sống rất cần cù, chịu khó. Ông đã từng trải qua nhiều gian khó, nhưng vẫn không nản chí. Ông đã cùng gia đình mình xây dựng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Tóm lại, trong đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn”, tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã xây dựng hai tuyến nhân vật đối lập nhau: tuyến nhân vật phản diện đại diện cho cái ác, và tuyến nhân vật chính diện đại diện cho cái thiện. Cái ác được thể hiện qua hành động hãm hại Lục Vân Tiên của Trịnh Hâm, còn cái thiện được thể hiện qua hành động cứu vớt Lục Vân Tiên của ông Ngư và gia đình. Qua đó, tác giả đã khẳng định rằng cái thiện luôn chiến thắng cái ác, và lòng nhân ái sẽ luôn được đền đáp xứng đáng.

Đoạn thơ nói lên thái độ, tình cảm của tác giả đối với nhân dân lao động như thế nào ?

Thông qua đoạn trích, tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã thể hiện thái độ, tình cảm trân trọng, yêu mến của mình đối với nhân dân lao động. Ông đã ca ngợi tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn của họ. Đồng thời, ông cũng thể hiện sự đồng cảm với những khó khăn, gian khổ mà họ phải trải qua.

Tác giả đã xây dựng nhân vật ông Ngư và gia đình là những người dân lao động bình dị, nhưng giàu lòng nhân ái. Họ đã kịp thời cứu vớt Lục Vân Tiên khi chàng đang gặp nạn. Hành động của họ thể hiện tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn của họ.

Tác giả cũng đã miêu tả cuộc sống lao động của ông Ngư và gia đình. Họ là những người dân lao động cần cù, chịu khó. Họ đã từng trải qua nhiều gian khó, nhưng vẫn không nản chí. Họ đã cùng nhau xây dựng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Thông qua đoạn trích, tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã thể hiện thái độ, tình cảm trân trọng, yêu mến của mình đối với nhân dân lao động. Ông đã ca ngợi tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp

Câu 4: Hãy chọn những câu mà em cho là hay nhất trong đoạn thơ rồi trình bày những cảm nhận của em về cảm xúc của tác giả và ngôn ngữ miêu tả, biểu cảm trong những câu thơ ấy.
Những câu hay nhất trong đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn”

Theo tôi, những câu hay nhất trong đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” là:

“Lòng lành như đất, ai hay ai biết,

Thấy bạn tri âm sẵn lòng cứu vớt.”

Câu thơ này đã sử dụng biện pháp so sánh để khẳng định tấm lòng nhân hậu của ông Ngư và gia đình. Họ được ví như “lòng lành như đất”, nghĩa là tấm lòng của họ rộng lớn, bao la như đất trời. Họ sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn, bất kể người đó là ai.

Câu thơ này đã thể hiện rõ cảm xúc của tác giả Nguyễn Đình Chiểu đối với nhân dân lao động. Ông đã vô cùng trân trọng, yêu mến tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn của họ.

Ngoài ra, tôi cũng rất thích câu thơ:

“May vừa trời đã sang ngày,

Thuyền chài xem thấy vớt ngay lên bờ.”

Câu thơ này đã sử dụng biện pháp đối lập để nhấn mạnh sự may mắn của Lục Vân Tiên. Khi chàng đang rơi vào hoàn cảnh tuyệt vọng, thì may mắn thay, một chiếc thuyền chài đã đi qua và cứu vớt chàng.

Câu thơ này cũng đã thể hiện rõ cảm xúc của tác giả. Ông đã vô cùng mừng rỡ khi biết Lục Vân Tiên được cứu sống.

Cảm nhận về cảm xúc của tác giả và ngôn ngữ miêu tả, biểu cảm trong những câu thơ ấy

Trong những câu thơ trên, tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã sử dụng ngôn ngữ miêu tả, biểu cảm rất tinh tế, sinh động. Ông đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật như so sánh, đối lập,… để khắc họa rõ nét hình ảnh, tính cách của nhân vật và cảm xúc của mình.

Trong câu thơ “Lòng lành như đất, ai hay ai biết”, tác giả đã sử dụng biện pháp so sánh để khẳng định tấm lòng nhân hậu của ông Ngư và gia đình. Hình ảnh so sánh “lòng lành như đất” đã thể hiện rõ tấm lòng rộng lớn, bao la của họ.

Trong câu thơ “Mây và trời đã sang ngày, Thuyền chài xem thấy vớt ngay lên bờ”, tác giả đã sử dụng biện pháp đối lập để nhấn mạnh sự may mắn của Lục Vân Tiên. Hình ảnh đối lập “trời đã sang ngày” và “vớt ngay lên bờ” đã thể hiện rõ sự may mắn của chàng khi được cứu sống.

Nhìn chung, những câu thơ trên đã thể hiện rõ cảm xúc chân thành, tha thiết của tác giả Nguyễn Đình Chiểu đối với nhân dân lao động. Ông đã vô cùng trân trọng, yêu mến tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn của họ.

LUYỆN TẬP
Trong Truyện Lục Vân Tiên còn có những nhân vật nào có thể xếp vào cùng một loại với ông Ngư ỏ đoạn trích này ? Họ có những đặc điểm chung gì ? Tác giả muốn gửi gắm ý tưởng nào thông qua các nhân vật đó ?
Trong Truyện Lục Vân Tiên, ngoài ông Ngư, còn có một số nhân vật khác có thể xếp vào cùng một loại, đó là:

• Ông Quán – người đã cho Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga trọ lại khi họ bị lưu lạc.
• Tiều phu – người đã giúp Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga vượt qua sông Tiền Đường.
• Đám dân làng – người đã giúp Lục Vân Tiên đánh bại bọn cướp.

Những nhân vật này đều có những đặc điểm chung sau:

• Họ là những người dân lao động bình dị, sống ở vùng nông thôn.
• Họ có tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn.
• Họ là những người có tinh thần hiệp nghĩa, luôn sẵn sàng đứng lên bảo vệ lẽ phải.

Thông qua các nhân vật này, tác giả Nguyễn Đình Chiểu muốn gửi gắm những ý tưởng sau:

• Tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn là một phẩm chất cao đẹp của con người.
• Những người dân lao động bình dị, dù sống trong cảnh nghèo khó, nhưng vẫn luôn có tấm lòng nhân ái, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn.
• Tinh thần hiệp nghĩa là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

Các nhân vật này đã góp phần làm nên giá trị nhân văn sâu sắc của Truyện Lục Vân Tiên, thể hiện tinh thần nhân đạo của tác giả Nguyễn Đình Chiểu.

     Với những hướng dẫn soạn bài Lục Vân Tiên gặp nạn (trích Truyện Lục Vân Tiên) – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.