Soạn bài Lời tiễn dặn

Hướng dẫn Soạn bài Lời tiễn dặn Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1) Chuẩn bị

– Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

– Khi đọc hiểu truyện thơ (truyện thơ dân gian và truyện thơ Nôm), các em cần chú ý:

   + Xuất xứ và bối cảnh của đoạn trích truyện thơ.

   + Các đặc điểm của truyện thơ được thể hiện ở văn bản này.

   + Nội dung chính của văn bản và thông điệp tác giả muốn gửi gắm tới người đọc.

   + Những điểm đặc sắc về hình thức của văn bản truyện thơ.

   + Ý nghĩa và giá trị của văn bản đối với người đọc ngày nay.

– Đọc trước văn bản Lời tiễn dặn, tìm hiểu thêm thông tin về truyện thơ Tiễn dặn người yêu.

– Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu bối cảnh đoạn trích:

Tiễn dặn người yêu (Xống chụ xon xao) là truyện thơ nổi tiếng của dân tộc Thái, một trong những truyện thơ hay nhất trong kho tàng truyện thơ dân gian Việt Nam. Chàng trai – nhân vật trong tác phẩm – đã kể lại câu chuyện tình yêu và hôn nhân của chính mình. Đó là chuyện đôi trai gái gắn bó với nhau từ thời thơ ấu, lớn lên yêu nhau. Cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo nên quyết định gả cô cho một người giàu có. Cô gái đau khổ nhưng bất lực, còn chàng trai quyết ra đi làm giàu với mong ước trở về chuộc lại người yêu. Thời gian trôi, cô gái vẫn kiên tâm chờ đợi người yêu. Khi người chồng hết hạn ở rể, cô đánh phải về nhà chồng. Đúng lúc đó, chàng trai giàu có trở về nhưng đã muộn. Anh đau đớn tiễn người yêu về gia đình chồng với lời căn dặn: cố làm ra vẻ vụng về để nhà chồng chán nản đuổi cô về nhà cha mẹ. Chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hắt hủi, đánh đập, chàng trai càng mong ngày hai người được đoàn tụ. Khi cô gái bị gia đình chồng đuổi về, thì cảnh ngang trái lại ập đến: cha mẹ bán cô vào nhà quan. Quá thất vọng và đau khổ, cô trở nên vụng dại, ngang ngạnh. Họ đem cô ra chợ bán, “một cuộn lá dong đổi lấy người”. Người đổi được cô lại là chàng trai xưa. Nhưng giờ chàng đã có gia đình, nhà cao cửa rộng, nên không nhận ra cô gái trong thân phận người hầu nhếch nhác, tiều tụy là người yêu cũ. Đau đớn, tủi phận, cô đem chiếc đàn môi là kỉ vật tình yêu ra gảy. Chàng trai nhận ra người yêu, quyết định cưới cô, sống cuộc đời hạnh phúc. Còn người vợ được chàng chia đôi tài sản, tiễn đưa chu đáo về kết duyên với người yêu của cô ngày trước.

Đoạn trích Lời tiễn dặn là lời chàng trai căn dặn cô gái khi đưa cô về nhà chồng và khi chứng kiến cảnh cô gái bị đánh đập.

2) Đọc hiểu

Câu 1

Trong phần 1 của đoạn trích “Lời tiễn dặn”, chàng trai và cô gái đã nói với nhau về những điều sau:

• Tình yêu của họ: Chàng trai và cô gái yêu nhau sâu đậm, thắm thiết. Họ khao khát được ở bên nhau, được hòa nhập vào nhau.
• Sự chia ly: Chàng trai và cô gái phải chia tay nhau vì hoàn cảnh éo le. Họ đau đớn, xót xa khi phải xa cách.
• Niềm tin vào tình yêu: Dù phải chia xa, chàng trai và cô gái vẫn tin tưởng vào tình yêu của họ. Họ sẽ vượt qua mọi khó khăn, thử thách để được ở bên nhau.

Qua những lời nói ấy, có thể thấy chàng trai và cô gái đang sống trong tâm trạng:

• Tình yêu: Tình yêu của họ là tình yêu chân thành, sâu sắc. Họ dành cho nhau những lời lẽ yêu thương, ngọt ngào.
• Sự chia ly: Sự chia ly khiến họ đau đớn, xót xa. Họ không muốn xa cách nhau, họ khao khát được ở bên nhau.
• Niềm tin: Niềm tin vào tình yêu khiến họ có thêm sức mạnh để vượt qua mọi khó khăn. Họ tin rằng tình yêu của họ sẽ vượt qua mọi thử thách để được ở bên nhau.

Những lời nói của chàng trai và cô gái trong phần 1 của đoạn trích “Lời tiễn dặn” đã thể hiện một cách chân thực, sâu sắc tâm trạng của những người yêu nhau khi phải chia xa.

Câu 2

Khi ở nhà chồng, tình cảnh của cô gái là một chuỗi những nỗi đau, nỗi khổ.

• Cô gái sống trong nỗi đau chia ly: Cô gái phải xa người yêu, xa quê hương, xa những người thân yêu của mình. Nỗi đau chia ly khiến cô gái luôn đau đớn, xót xa.
• Cô gái sống trong nỗi khổ làm dâu: Cô gái phải làm lụng vất vả, phải chịu đựng những áp bức, bóc lột của gia đình chồng. Nỗi khổ làm dâu khiến cô gái luôn mệt mỏi, đau khổ.
• Cô gái sống trong nỗi nhớ người yêu: Cô gái luôn nhớ về người yêu, nhớ về những ngày tháng hạnh phúc bên nhau. Nỗi nhớ người yêu khiến cô gái luôn buồn bã, cô đơn.
• Cô gái nhớ về người yêu

Khi chứng kiến tình cảm ấy, chàng trai vô cùng thương xót.

• Chàng trai xót xa cho tình yêu của họ: Chàng trai xót xa cho tình yêu của họ phải chịu đựng những thử thách của cuộc đời. Chàng trai mong muốn tình yêu của họ sẽ vượt qua mọi khó khăn để được ở bên nhau.
• Chàng trai xót xa cho tình yêu của họ
• Chàng trai thương xót cho nỗi đau của cô gái: Chàng trai thương xót cho nỗi đau của cô gái khi phải xa người yêu, xa quê hương, xa những người thân yêu của mình. Chàng trai muốn làm gì đó để giúp đỡ cô gái vơi bớt nỗi đau.
• Chàng trai thương xót cho nỗi đau của cô gái
• Chàng trai quyết tâm vượt qua mọi khó khăn để được ở bên cô gái: Chàng trai quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách để được ở bên cô gái. Chàng trai tin rằng tình yêu của họ sẽ chiến thắng tất cả.

Thái độ, cử chỉ của chàng trai khi chứng kiến tình cảm ấy thể hiện tấm lòng yêu thương, thủy chung, son sắt của chàng trai đối với cô gái. Chàng trai là một người yêu chân thành, luôn mong muốn được ở bên người mình yêu, vượt qua mọi khó khăn, thử thách để được ở bên người mình yêu.

Câu 3

Trong phần 2 của đoạn trích “Lời tiễn dặn”, có nhiều câu thơ sử dụng biện pháp lặp cấu trúc, cụ thể là lặp cấu trúc cú pháp. Biện pháp nghệ thuật này mang lại những giá trị biểu cảm sau:

• Nhấn mạnh, tô đậm những nội dung quan trọng:
• Biện pháp lặp cấu trúc nhấn mạnh nội dung

Biện pháp lặp cấu trúc giúp nhấn mạnh, tô đậm những nội dung quan trọng mà tác giả muốn truyền tải. Trong phần 2 của đoạn trích, biện pháp lặp cấu trúc được sử dụng để nhấn mạnh tình cảm thủy chung, son sắt của chàng trai đối với cô gái. Cụ thể, câu thơ “Nhớ nhau, yêu nhau, chết ba năm hình con treo đó” được lặp lại hai lần. Lặp cấu trúc này đã nhấn mạnh tình cảm yêu thương, thủy chung của chàng trai đối với cô gái. Dù phải chia xa, dù phải chết, chàng trai vẫn luôn nhớ về cô gái, yêu cô gái.

• Gây ấn tượng, tạo nhịp điệu:
• Biện pháp lặp cấu trúc tạo ấn tượng, tạo nhịp điệu

Biện pháp lặp cấu trúc còn giúp tạo ấn tượng, tạo nhịp điệu cho bài thơ. Trong phần 2 của đoạn trích, biện pháp lặp cấu trúc được sử dụng linh hoạt, đan xen với những câu thơ không lặp cấu trúc. Sự đan xen này đã tạo nên nhịp điệu thơ uyển chuyển, hấp dẫn, gây ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc.

• Thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật:
• Biện pháp lặp cấu trúc thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật

Biện pháp lặp cấu trúc còn giúp thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật. Trong phần 2 của đoạn trích, biện pháp lặp cấu trúc được sử dụng để thể hiện tâm trạng đau đớn, xót xa của cô gái khi phải xa người yêu. Cụ thể, câu thơ “Vừa đi vừa ngoảnh lại” được lặp lại hai lần. Lặp cấu trúc này đã thể hiện tâm trạng đau đớn, xót xa của cô gái khi phải xa người yêu, khi phải rời khỏi quê hương, gia đình để về nhà chồng.

Nhìn chung, biện pháp lặp cấu trúc trong phần 2 của đoạn trích “Lời tiễn dặn” có nhiều giá trị biểu cảm. Biện pháp nghệ thuật này đã góp phần thể hiện thành công tâm trạng, cảm xúc của các nhân vật trong đoạn trích, đồng thời tạo nên nhịp điệu thơ uyển chuyển, hấp dẫn cho bài thơ.

Câu 4

Qua lời chàng trai căn dặn người yêu, ta thấy chàng trai là một người:

• Yêu thương, thủy chung: Chàng trai luôn nhớ về cô gái, yêu cô gái dù phải xa cách. Chàng trai thề sẽ đợi chờ cô gái, dù phải chết cũng không quên cô gái. Điều đó thể hiện tình yêu chân thành, thủy chung của chàng trai.
• Chăm sóc, quan tâm đến người yêu: Chàng trai luôn lo lắng cho cô gái, mong cô gái được hạnh phúc. Chàng trai căn dặn cô gái phải biết giữ gìn sức khỏe, phải biết chịu khó làm lụng, phải biết yêu thương, chăm sóc gia đình chồng. Điều đó thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm của chàng trai đối với cô gái.
• Quyết tâm vượt qua mọi khó khăn: Dù phải chia xa, dù phải chịu đựng những thử thách của cuộc đời, chàng trai vẫn quyết tâm vượt qua tất cả để được ở bên cô gái. Chàng trai tin rằng tình yêu của họ sẽ chiến thắng tất cả. Điều đó thể hiện ý chí, nghị lực của chàng trai.

Dẫn chứng cụ thể:

• “Nhớ nhau, yêu nhau, chết ba năm hình con treo đó.”
• “Nhớ nhau, yêu nhau, mười năm chưa thôi.”
• “Giữ cho em tấm lòng son, giữ cho em tấm lòng son.”
• “Nhớ nhau, yêu nhau, khi ốm đau, khi đau ốm.”
• “Nhớ nhau, yêu nhau, khi góa bụa về già.”

Những lời căn dặn của chàng trai thể hiện một tình yêu chân thành, thủy chung, son sắt. Chàng trai là một người yêu thương, quan tâm, chăm sóc người yêu. Chàng trai cũng là một người có ý chí, nghị lực, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn để được ở bên người mình yêu.

Câu 5

Đoạn trích “Lời tiễn dặn” có những hình ảnh rất quen thuộc, gần gũi với cách suy nghĩ, cảm nhận của người dân miền núi. Những hình ảnh này có tác dụng nghệ thuật sau:

• Thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng của núi rừng Tây Bắc:

Những hình ảnh như “suối rừng”, “núi rừng”, “mây trời”, “trăng sao” đã thể hiện vẻ đẹp hùng vĩ, thơ mộng của núi rừng Tây Bắc. Đây là nơi sinh sống của chàng trai và cô gái trong đoạn trích. Những hình ảnh này cũng gợi lên tình yêu thiên nhiên tha thiết của chàng trai và cô gái.

• Thể hiện những phong tục, tập quán đặc trưng của người dân miền núi:

Những hình ảnh như “cây vả”, “hoa ban”, “muồng hoa tím”, “ruộng lúa” đã thể hiện những phong tục, tập quán đặc trưng của người dân miền núi. Đây là những hình ảnh gắn bó với cuộc sống của người dân miền núi. Những hình ảnh này cũng góp phần thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người dân miền núi, đó là vẻ đẹp giản dị, chân chất, gắn bó với thiên nhiên.

• Thể hiện tình yêu thủy chung, son sắt của chàng trai và cô gái:

Những hình ảnh như “nhớ nhau, yêu nhau”, “mất ba năm, hình con treo đó”, “mất mười năm, chưa thôi” đã thể hiện tình yêu thủy chung, son sắt của chàng trai và cô gái. Dù phải chia xa, dù phải chịu đựng những thử thách của cuộc đời, chàng trai và cô gái vẫn luôn nhớ về nhau, yêu nhau. Những hình ảnh này cũng thể hiện niềm tin của chàng trai và cô gái vào tình yêu của họ, đó là tình yêu sẽ chiến thắng tất cả.

Nhìn chung, những hình ảnh trong đoạn trích “Lời tiễn dặn” có tác dụng nghệ thuật quan trọng. Những hình ảnh này đã góp phần thể hiện thành công vẻ đẹp thiên nhiên, phong tục, tập quán và tâm hồn của người dân miền núi, đồng thời thể hiện tình yêu thủy chung, son sắt của chàng trai và cô gái.

Câu 6

Đặc điểm nổi bật của truyện thơ dân gian được thể hiện rõ nét qua đoạn trích “Lời tiễn dặn” là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự và trữ tình.

• Về mặt tự sự, đoạn trích kể lại câu chuyện tình yêu của chàng trai và cô gái, đồng thời thể hiện những biến cố, thử thách mà họ phải trải qua.
• Về mặt trữ tình, đoạn trích thể hiện những tâm trạng, cảm xúc của các nhân vật, đặc biệt là tình yêu thủy chung, son sắt của chàng trai và cô gái.

Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự và trữ tình đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho đoạn trích. Nó giúp người đọc hiểu rõ hơn về câu chuyện tình yêu của chàng trai và cô gái, đồng thời cảm nhận được những tâm trạng, cảm xúc của họ một cách chân thực, sâu sắc.

Ngoài ra, đoạn trích còn sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc như lặp cấu trúc, điệp từ, so sánh,… giúp khắc họa rõ nét hình ảnh, tâm trạng của các nhân vật và thể hiện cảm xúc của tác giả. 

Với những hướng dẫn Soạn bài Lời tiễn dặn Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.