Soạn bài Khóc Dương Khuê
Hướng dẫn soạn bài Khóc Dương Khuê chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Phần đọc – hiểu văn bản
Câu 1 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):
Bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến có thể chia làm ba đoạn:
Đoạn 1 (hai câu đầu): Nỗi đau đột ngột khi mất bạn.
Hai câu thơ đầu là lời mở đầu cho bài thơ, thể hiện sự bàng hoàng, đau xót của nhà thơ khi hay tin bạn mất:
“Cuối thu mới tỉnh giấc xuân Thôi rồi bác Dương thôi rồi”
Dường như nhà thơ vừa mới tỉnh giấc từ một giấc mơ đẹp để bước vào một thực tại phũ phàng. Câu thơ “Thôi rồi bác Dương thôi rồi” như một lời than vãn, một tiếng khóc nấc của nhà thơ. Nghệ thuật nói giảm nói tránh “thôi rồi” cùng với điệp từ “thôi rồi” đã diễn tả được nỗi đau đớn, bàng hoàng tột cùng của nhà thơ khi hay tin bạn mất.
Đoạn 2 (từ câu 3 đến câu 22): Những kỉ niệm tươi rói về tình bạn sống lại trong hồi tưởng của nhà thơ.
Trong đoạn thơ này, nhà thơ đã nhớ lại những kỉ niệm tươi đẹp, gắn bó của hai người bạn. Kỉ niệm được gợi nhớ theo dòng chảy thời gian, từ thuở hàn vi, đến khi thành đạt, cho đến khi cùng nhau chia sẻ những thăng trầm của cuộc đời.
- Kỉ niệm thuở hàn vi:
“Từ thuở đăng khoa, bác cùng ta Chơi nơi dặm khách, trăng thanh gió mát Cũng có lúc chơi nơi tửu điếm Bàn đèn khuya, chén quỳnh tương cạch”
Hai người bạn đồng môn, cùng nhau thi đỗ, cùng nhau vui chơi, vãn cảnh, cùng nhau thưởng rượu, làm thơ. Những kỉ niệm ấy thật tươi đẹp, đáng nhớ.
- Kỉ niệm khi thành đạt:
“Buổi dương cửu, cùng nhau hoạn nạn Bốn năm ròng, tao ngộ gian truân Bây giờ bát ngát cờ bay Tiếng chuông chùa, vọng lại đêm tàn”
Hai người bạn cùng nhau trải qua những thăng trầm của cuộc đời. Khi đất nước lâm vào cảnh loạn lạc, họ cùng nhau hoạn nạn. Những kỉ niệm ấy tuy gian nan nhưng cũng thật đáng quý.
- Kỉ niệm khi về già:
“Năm canh, một tiếng gà gáy Khách đà dứt bữa, ta còn chưa tàn Bác chẳng trở lại chơi xuân Nên nỗi bác Dương thôi rồi, ai hay”
Hai người bạn cùng nhau về già, cùng nhau thưởng thức cuộc sống an nhàn. Nhưng rồi, bỗng một ngày, người bạn thân thiết ra đi mãi mãi. Nỗi đau ấy thật xót xa, khiến nhà thơ không thể nào nguôi ngoai.
Đoạn 3 (bốn câu cuối): Nỗi buồn cô đơn của nhà thơ.
Trong đoạn thơ cuối, nhà thơ đã bộc lộ nỗi buồn cô đơn, lẻ bóng của mình khi bạn mất:
“Bác Dương nay đã thôi rồi Nhìn đồng, mây thấp, trăng mờ, sương dày Gió thổi bên rèm, vách lau im tiếng Tựa cửa nhìn xa, khách vắng teo”
Bác Dương đã mất, nhà thơ như mất đi một người bạn tri âm, tri kỷ. Cuộc sống của ông trở nên cô đơn, lẻ bóng. Cảnh vật xung quanh cũng trở nên buồn bã, ảm đạm. Nỗi buồn ấy không chỉ là nỗi buồn của riêng nhà thơ mà còn là nỗi buồn của những người bạn tri kỷ, những người từng gắn bó với nhau.
Bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến là một bài thơ tiêu biểu cho dòng thơ trữ tình trào phúng của ông. Bài thơ thể hiện tình bạn thủy chung, thắm thiết của nhà thơ với Dương Khuê. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện nỗi buồn cô đơn, lẻ bóng của nhà thơ khi bạn mất.
Câu 2 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):
Tình bạn thắm thiết thủy chung giữa nhà thơ và Dương Khuê được thể hiện qua:
- Cách xưng hô thân thiết, kính trọng: “bác Dương” – “tôi”.
- Nỗi đau đớn, bàng hoàng khi bạn mất: “thôi đã thôi rồi” (nói giảm nói tránh, điệp từ thôi).
- Giọng điệu tê tái, trầm lắng, buồn thương: “man mác”, “ngậm ngùi” (từ láy).
- Những kỉ niệm gắn bó thắm thiết giữa đôi bạn:
- Khi còn trẻ: đồng môn cùng thi cử đỗ đạt (“từ thuở đăng khoa”), cùng vãn cảnh (“chơi nơi dặm khách”), cùng nghe hát ả đào, cùng thưởng rượu ngon, cùng làm thơ, cùng khốn khổ khi đất nước lâm cảnh hoạn nạn.
- Khi về già: vẫn thân thiết, gắn bó, cùng nhau ngắm cảnh quê hương, cùng trò chuyện, cùng chia sẻ nỗi niềm.
Tình bạn của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê là một tình bạn đẹp, chân thành, gắn bó thủy chung. Họ là những người bạn đồng môn, đồng chí, cùng chung chí hướng, cùng chung quan điểm sống. Tình bạn của họ được thể hiện qua những kỉ niệm đẹp đẽ, sâu sắc trong suốt cuộc đời. Những kỉ niệm ấy không chỉ là những dấu ấn đẹp đẽ về một thời tuổi trẻ mà còn là những minh chứng cho tình bạn thắm thiết, thủy chung của hai người.
Tình bạn của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê là một bài học quý giá cho mỗi chúng ta. Nó nhắc nhở chúng ta hãy trân trọng những người bạn của mình, hãy gìn giữ và vun đắp tình bạn đẹp đẽ, thủy chung.
Câu 3 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):
Khóc Dương Khuê là một trong những bài thơ hay nhất của Nguyễn Khuyến. Bài thơ thể hiện nỗi buồn, tiếc thương của nhà thơ trước sự ra đi của người bạn tri âm tri kỷ Dương Khuê. Nỗi buồn ấy được thể hiện một cách sâu sắc qua những biện pháp nghệ thuật tu từ đặc sắc.
Biện pháp nghệ thuật so sánh được sử dụng trong hai câu thơ đầu:
Buồn trông cửa bể chiều hôm, Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Hình ảnh cánh buồm xa xa trên cửa bể chiều hôm gợi lên nỗi buồn man mác, u sầu. Cánh buồm ấy như một dấu hiệu của sự chia ly, xa cách. Nó gợi cho nhà thơ nhớ đến người bạn Dương Khuê đã rời xa cõi đời.
Biện pháp nghệ thuật nhân hóa được sử dụng trong hai câu thơ sau:
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya, Kêu ai thiết tha cành cây đêm khuya?
Hình ảnh mây sớm đèn khuya được nhân hóa thành những người bạn thân thiết của nhà thơ. Chúng luôn ở bên cạnh, chia sẻ buồn vui với nhà thơ. Nhưng nay, khi Dương Khuê ra đi, chúng trở nên bẽ bàng, cô quạnh. Chúng như đang kêu than, ai oán trước sự ra đi của người bạn tri kỷ.
Biện pháp nghệ thuật điệp từ được sử dụng trong hai câu thơ cuối:
Buồn trông nguyệt cũ hoa tàn, Đã sầu lại càng sầu hơn nữa.
Hình ảnh nguyệt cũ hoa tàn gợi lên sự tàn phai, héo úa của cảnh vật. Nó cũng gợi lên sự tàn phai, héo úa của cuộc đời. Nỗi buồn của nhà thơ như được nhân lên gấp bội.
Biện pháp nghệ thuật đối lập được sử dụng trong hai câu thơ cuối:
Gió thu lay động cành ngô đồng, Thuyền ai đậu bến sông Tương nhớ nhung.
Hình ảnh cành ngô đồng lay động trong gió thu gợi lên sự cô đơn, trống vắng. Nó cũng gợi lên nỗi nhớ nhung của nhà thơ đối với người bạn Dương Khuê. Thuyền ai đậu bến sông Tương là hình ảnh ẩn dụ cho người bạn Dương Khuê. Nó gợi lên nỗi nhớ nhung da diết của nhà thơ đối với người bạn đã khuất.
Tóm lại, qua những biện pháp nghệ thuật tu từ đặc sắc, Nguyễn Khuyến đã thể hiện một cách sâu sắc nỗi buồn, tiếc thương của mình trước sự ra đi của người bạn tri âm tri kỷ Dương Khuê. Nỗi buồn ấy là nỗi buồn của một tấm lòng nhân hậu, giàu tình cảm, luôn trân trọng những tình bạn đẹp đẽ.
Với những hướng dẫn soạn bài Khóc Dương Khuê chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
