Soạn bài Khi con tu hú – Ngữ văn lớp 8

Hướng dẫn soạn bài Khi con tu hú chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc – Hiểu văn bản

Câu 1: Trong bài khi con tu hú sách giáo khoa lớp 8 tập 2: Nên hiểu nhan đề bài thơ như thế nào ? Hãy viết một câu văn có bốn chữ đầu là “Khi con tu hú” để tóm tắt nội dung bài thơ. Vì sao tiếng tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ như vậy ?

Nhan đề bài thơ “Khi con tu hú” có thể hiểu theo hai cách:

• Theo nghĩa đen: Nhan đề bài thơ là tiếng kêu của con tu hú, một loài chim quen thuộc ở làng quê Việt Nam. Tiếng tu hú thường kêu vào mùa hè, khi cây cối đâm chồi nảy lộc, báo hiệu mùa màng bội thu.
• Theo nghĩa bóng: Nhan đề bài thơ là tiếng gọi của quê hương, của tự do. Khi nhà thơ đang ở trong nhà tù, tiếng tu hú kêu gợi nhắc về quê hương, về những ngày tháng tự do, vui tươi bên gia đình, bạn bè.

Tóm tắt nội dung bài thơ bằng một câu văn có bốn chữ đầu là “Khi con tu hú”

“Khi con tu hú kêu, lòng ta xôn xao”

Câu văn này khái quát được nội dung chính của bài thơ, đó là tiếng tu hú kêu đã khơi dậy trong tâm hồn nhà thơ những cảm xúc, suy nghĩ, khát khao về quê hương, về tự do.

Tiếng tu hú tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ vì:

• Tiếng tu hú là tiếng gọi của quê hương, của tự do. Tiếng tu hú là âm thanh quen thuộc, gắn bó với tuổi thơ của nhà thơ. Khi nhà thơ đang ở trong nhà tù, tiếng tu hú kêu nhắc nhở về quê hương, về những ngày tháng tự do, vui tươi bên gia đình, bạn bè.
• Tiếng tu hú mang đến cho nhà thơ những cảm xúc, suy nghĩ, khát khao. Tiếng tu hú gợi cho nhà thơ nhớ về những cánh đồng lúa chín vàng, những vườn trái cây trĩu quả, những con người thân thương. Tiếng tu hú cũng gợi cho nhà thơ khát khao được tự do, được trở về quê hương, được sống giữa thiên nhiên tươi đẹp.

Câu 2: Nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu. Những chi tiết nào khiến em có nhận xét đó ?

Nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu

Cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu của bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu là một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống.

• Thiên nhiên tươi tắn, tràn đầy sức sống

Cảnh vật được miêu tả trong một buổi sáng mùa hè. Bầu trời cao, trong xanh, ánh nắng vàng ươm chiếu xuống mặt đất. Cây cối đâm chồi nảy lộc, xanh tươi. Dưới ánh nắng mặt trời, những bông hoa rực rỡ sắc màu như đang nhảy múa.

• Thiên nhiên gần gũi, thân thuộc

Cảnh vật trong bài thơ là những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với làng quê Việt Nam. Đó là những cánh đồng lúa chín vàng, những vườn cây trái trĩu quả, những đàn trâu thong dong gặm cỏ.

• Thiên nhiên mang đến niềm vui, hạnh phúc

Cảnh vật mùa hè mang đến cho con người niềm vui, hạnh phúc. Tiếng tu hú kêu rộn ràng như báo hiệu mùa màng bội thu. Tiếng chim chiền chiện hót véo von như ca khúc chào đón mùa hè.

Những chi tiết khiến em có nhận xét đó là:

• Từ láy “đậm nắng” gợi tả ánh nắng mặt trời mùa hè rực rỡ, chói chang.
• Hình ảnh “lúa chín vàng” gợi tả một mùa màng bội thu.
• Hình ảnh “trái cây ngọt dần” gợi tả sự chín muồi, thơm ngon của trái cây.
• Tiếng tu hú kêu” gợi tả một mùa hè rộn ràng, tươi vui.
• Tiếng chim chiền chiện hót” gợi tả một mùa hè tràn đầy sức sống.

Câu 3: Phân tích tâm trạng người tù – chiến sĩ được thể hiện ở 4 câu thơ cuối. MỞ đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú kêu, nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở đoạn thơ đầu và ở đoạn cuối rất khác nhau, vì sao ?

Trong 4 câu thơ cuối của bài thơ “Khi con tu hú”, tâm trạng người tù – chiến sĩ được thể hiện một cách rõ nét, đó là tâm trạng của một người đang bị giam cầm, tù đày nhưng vẫn luôn hướng về quê hương, đất nước, khao khát được tự do, được trở về với cuộc sống bình yên, tươi đẹp.

Trước hết, người tù – chiến sĩ đã thể hiện sự bực bội, ngột ngạt khi nghe tiếng tu hú kêu. Tiếng tu hú là tiếng gọi của mùa hè, của quê hương, của tự do, nhưng đối với người tù – chiến sĩ, tiếng tu hú lại là tiếng gọi của sự tù đày, của sự cô đơn, nhớ thương.

Tiếp theo, người tù – chiến sĩ đã thể hiện sự khao khát được tự do, được trở về với quê hương. Hình ảnh “lòng ta xôn xao” đã thể hiện rõ rệt tâm trạng của người tù – chiến sĩ. Tiếng tu hú đã khơi dậy trong tâm hồn người tù – chiến sĩ những cảm xúc, những khát khao cháy bỏng. Người tù – chiến sĩ khao khát được ngắm nhìn những cánh đồng lúa chín vàng, những vườn trái cây trĩu quả, những con đường làng quen thuộc. Người tù – chiến sĩ cũng khao khát được gặp lại những người thân yêu, được sống trong tự do, hòa bình.

Cuối cùng, người tù – chiến sĩ đã thể hiện ý chí quyết tâm chiến đấu, hi sinh để giành lấy độc lập, tự do cho quê hương, đất nước. Hình ảnh “con chim tu hú” đã trở thành biểu tượng cho khát vọng tự do của người tù – chiến sĩ. Người tù – chiến sĩ nguyện chiến đấu, hi sinh để tiếng tu hú không còn là tiếng gọi của sự tù đày, mà là tiếng gọi của mùa hè, của quê hương, của tự do.

Sự khác nhau trong tâm trạng của người tù – chiến sĩ khi nghe tiếng tu hú ở đoạn thơ đầu và ở đoạn cuối

Tâm trạng của người tù – chiến sĩ khi nghe tiếng tu hú ở đoạn thơ đầu và ở đoạn cuối có sự khác nhau rõ rệt.

• Ở đoạn thơ đầu, tâm trạng của người tù – chiến sĩ là sự bâng khuâng, xao xuyến. Tiếng tu hú gợi nhắc cho người tù – chiến sĩ về quê hương, về những ngày tháng tự do, vui tươi bên gia đình, bạn bè.
• Ở đoạn thơ cuối, tâm trạng của người tù – chiến sĩ là sự bực bội, ngột ngạt, khao khát được tự do. Tiếng tu hú càng khiến cho người tù – chiến sĩ cảm thấy bực bội, ngột ngạt vì nó là tiếng gọi của sự tù đày, của sự cô đơn, nhớ thương. Người tù – chiến sĩ khao khát được tự do, được trở về với quê hương, được sống trong cuộc sống bình yên, tươi đẹp.

Sự khác nhau này là do hoàn cảnh của người tù – chiến sĩ đã thay đổi. Ở đoạn thơ đầu, người tù – chiến sĩ mới bị giam cầm, chưa quen với cuộc sống tù đày. Còn ở đoạn thơ cuối, người tù – chiến sĩ đã bị giam cầm lâu ngày, nên tâm trạng cũng trở nên bực bội, ngột ngạt hơn.

Câu 4: Theo em, cái hay của bài thơ được thể hiện nổi bật ở những điểm nào ?

• Tác giả đã sử dụng sáng tạo hình ảnh tiếng chim tu hú để diễn tả tâm trạng của người tù – chiến sĩ. Tiếng chim tu hú là âm thanh quen thuộc của mùa hè, của quê hương, nhưng đối với người tù – chiến sĩ, tiếng tu hú lại là tiếng gọi của sự tù đày, của sự cô đơn, nhớ thương. Tiếng tu hú đã khơi dậy trong tâm hồn người tù – chiến sĩ những cảm xúc, những khát khao cháy bỏng.
• Bài thơ có giọng điệu tha thiết, sôi nổi, thể hiện rõ tâm trạng của người tù – chiến sĩ. Người tù – chiến sĩ tuy bị giam cầm trong nhà tù nhưng tâm hồn vẫn hướng về quê hương, đất nước, khao khát được tự do, được trở về với cuộc sống bình yên, tươi đẹp.
• Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi, giàu sức biểu cảm. Ngôn ngữ thơ vừa chân thực, vừa giàu cảm xúc, góp phần thể hiện tâm trạng của người tù – chiến sĩ.
• Bài thơ có kết cấu chặt chẽ, logic. Bài thơ được chia làm hai đoạn, mỗi đoạn thể hiện một trạng thái tâm lí của người tù – chiến sĩ. Đoạn đầu thể hiện tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của người tù – chiến sĩ khi nghe tiếng tu hú. Đoạn sau thể hiện tâm trạng bực bội, ngột ngạt, khao khát được tự do của người tù – chiến sĩ.

Với những hướng dẫn soạn bài Khi con tu hú chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.