Soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích) – Ngữ văn 9

     Hướng dẫn soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích) – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Đọc – Hiểu Văn Bản
Câu 1: Tìm đại ý và bố cục đoạn trích
Đại ý đoạn trích:

Đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích)” kể về chiến thắng lẫy lừng của quân Tây Sơn do vua Quang Trung chỉ huy trong trận Ngọc Hồi – Đống Đa, lật đổ ách thống trị của quân Thanh và nhà Lê.

Bố cục đoạn trích:

• Phần 1 (từ đầu đến “đã đến nơi”): Quang Trung lên ngôi hoàng đế, thân chinh cầm quân ra Bắc.\

Đoạn trích mở đầu bằng việc Quang Trung lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, đổi tên nước là Đại Việt. Sau đó, ông thân chinh cầm quân ra Bắc, quyết tâm đánh đuổi quân Thanh.

• Phần 2 (từ “Tin ấy vừa giấy…” đến “sấm vang chớp giật”): Quang Trung hành quân thần tốc, đánh bại quân Thanh.

Quang Trung đã chỉ huy quân Tây Sơn hành quân thần tốc, bất ngờ đánh vào đồn Ngọc Hồi, Đống Đa. Quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy bị đánh bất ngờ, tan tác, bỏ chạy.

• **Phần 3 (từ “Quân Thanh…” đến hết): Quân Thanh đại bại, vua tôi Lê Chiêu Thống chạy trốn.

Quân Thanh bị đánh tan tác, vua tôi Lê Chiêu Thống bỏ chạy sang Trung Quốc.

Giá trị nội dung và nghệ thuật đoạn trích:

• Giá trị nội dung:

Đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích)” đã tái hiện một cách chân thực, sinh động và hào hùng chiến thắng lẫy lừng của quân Tây Sơn do vua Quang Trung chỉ huy trong trận Ngọc Hồi – Đống Đa. Chiến thắng này đã đập tan ách thống trị của quân Thanh, lật đổ nhà Lê, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

• Giá trị nghệ thuật:

Đoạn trích có sử dụng nhiều chi tiết, hình ảnh sinh động, giàu sức biểu cảm. Lối kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn, thể hiện được tài năng của tác giả trong việc tái hiện lịch sử.

Ý nghĩa của đoạn trích:

Đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích)” có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.

Câu 2: Qua đoạn trích tác phẩm, em cảm nhận hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung – Nguyễn Huệ như thế nào ? Theo em, nguồn cảm hứng nào đã chi phối ngòi bút tác giả khi tạo dựng hình ảnh người anh hùng dân tộc này ?
Hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung – Nguyễn Huệ qua đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí”

Quang Trung – Nguyễn Huệ là một nhân vật lịch sử lẫy lừng trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Ông là người có tài năng quân sự xuất chúng, lãnh đạo quân Tây Sơn đánh bại quân Thanh xâm lược, giải phóng đất nước khỏi ách thống trị của ngoại bang.

Trong đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí” của Ngô gia văn phái, hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung được thể hiện qua những nét tiêu biểu sau:

• Là một con người có ý chí, nghị lực phi thường:

Quang Trung là một con người có ý chí, nghị lực phi thường. Ông đã vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ để vươn lên thành người anh hùng dân tộc. Khi đất nước bị quân Thanh xâm lược, vua Lê Chiêu Thống bỏ chạy, triều đình rối ren, nhân dân lầm than, Quang Trung đã đứng lên lãnh đạo phong trào Tây Sơn, đánh đuổi quân Thanh, giải phóng đất nước.

• Là một nhà quân sự tài ba:

Quang Trung là một nhà quân sự tài ba. Ông đã chỉ huy quân Tây Sơn hành quân thần tốc, bất ngờ đánh vào đồn Ngọc Hồi, Đống Đa. Quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy bị đánh bất ngờ, tan tác, bỏ chạy. Chiến thắng của quân Tây Sơn trong trận Ngọc Hồi – Đống Đa là một chiến thắng oanh liệt, thể hiện tài năng quân sự xuất chúng của Quang Trung.

• Là một người có lòng yêu nước sâu sắc:

Quang Trung là một người có lòng yêu nước sâu sắc. Ông đã ra sức xây dựng, củng cố lực lượng, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống quân Thanh. Trong chiến đấu, ông luôn nêu cao tinh thần yêu nước, quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược, bảo vệ độc lập, tự do của dân tộc.

• Là một người có tầm nhìn xa trông rộng:

Quang Trung là một người có tầm nhìn xa trông rộng. Sau khi đánh đuổi quân Thanh, ông đã lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, đổi tên nước là Đại Việt. Ông đã có nhiều chính sách tiến bộ, nhằm xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh.

Nguồn cảm hứng chi phối ngòi bút tác giả khi tạo dựng hình ảnh người anh hùng dân tộc này:

Nguồn cảm hứng chi phối ngòi bút tác giả khi tạo dựng hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung là lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc. Tác giả đã sử dụng nhiều chi tiết, hình ảnh sinh động, giàu sức biểu cảm để tái hiện hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung. Lối kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn, thể hiện được tài năng của tác giả trong việc tái hiện lịch sử.

Kết luận:

Hình ảnh người anh hùng dân tộc Quang Trung – Nguyễn Huệ trong đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí” là một hình ảnh đẹp đẽ, hào hùng, là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Hình ảnh này đã được khắc họa một cách chân thực, sinh động, giàu sức biểu cảm, thể hiện tài năng của tác giả trong việc tái hiện lịch sử.

Câu 3: Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước, hại dân đã được miêu tả như thế nào ? Ngòi bút tác giả miêu tả hai cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống có gì khác biệt ? Hãy giải thích vì sao có sự khác biệt đó.
Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh

Trước sự tấn công bất ngờ của quân Tây Sơn, quân tướng nhà Thanh đã bị đánh tan tác, bỏ chạy tán loạn. Tác giả đã miêu tả sự thảm bại của quân Thanh một cách chân thực, sinh động và hào hùng.

• Quân Thanh bị đánh bất ngờ, tan tác:

“Tin ấy vừa dấy, ai nấy đều kinh sợ. Tôn Sĩ Nghị bèn truyền lệnh cho quân sĩ ăn uống no say, chớ có tòng quân”.

• Quân Thanh bỏ chạy tán loạn:

“Quân Thanh bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chạy. Bọn lính ô hợp, bị đâm chém xéo toét, thây nằm đầy đồng. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết, đuổi theo đến tận sông Lô.

Sự thảm bại của quân Thanh là kết quả tất yếu của sự chủ quan, kiêu ngạo của Tôn Sĩ Nghị và quân tướng nhà Thanh. Họ đã coi thường quân Tây Sơn, không chuẩn bị đầy đủ cho cuộc chiến, dẫn đến thất bại thảm hại.

Số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước, hại dân

Sau khi quân Thanh thất bại, vua tôi Lê Chiêu Thống đã bỏ chạy sang Trung Quốc. Trên đường chạy trốn, họ đã phải chịu đựng những cảnh tượng vô cùng thê thảm.

• Vua tôi Lê Chiêu Thống phải cạo đầu, tết tóc, mặc áo Mãn:

“Vua Quang Trung bèn sai người đuổi theo bắt sống hai vua tôi. Hai vua tôi biết thế, bèn cạo tóc, tết tóc, mặc áo Mãn, trốn thoát về Thanh”.

• Vua tôi Lê Chiêu Thống bị vua Càn Long giam lỏng:

“Vua Quang Trung bèn sai người đuổi theo bắt sống hai vua tôi. Hai vua tôi biết thế, bèn cạo tóc, tết tóc, mặc áo Mãn, trốn thoát về Thanh. Vua Càn Long sai giam lỏng họ ở Viên Minh Viên”.

Số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống là hậu quả tất yếu của việc phản nước, hại dân. Họ đã bán nước cầu vinh, dẫn đến sự thất bại của quân Thanh và sự mất nước của nhà Lê.

Ngòi bút tác giả miêu tả hai cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống có gì khác biệt?

• Cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh được miêu tả một cách chân thực, sinh động và hào hùng:

Tác giả đã sử dụng nhiều chi tiết, hình ảnh sinh động, giàu sức biểu cảm để miêu tả cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh. Lối kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn, thể hiện được tài năng của tác giả trong việc tái hiện lịch sử.

• Cuộc tháo chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống được miêu tả một cách bi thảm, thê lương:

Tác giả đã sử dụng nhiều chi tiết, hình ảnh gợi cảm, giàu sức biểu cảm để miêu tả cuộc tháo chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống. Lối kể chuyện chậm rãi, trầm lắng, thể hiện được thái độ căm phẫn của tác giả đối với vua tôi Lê Chiêu Thống.

Giải thích vì sao có sự khác biệt đó:

Sự khác biệt trong cách miêu tả hai cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống là do:

• Tác giả đã sử dụng những thủ pháp nghệ thuật khác nhau để thể hiện thái độ của mình đối với hai đối tượng này.
• Cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh là một sự kiện lịch sử trọng đại, thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược của nhân dân ta.
• Cuộc tháo chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống là một sự kiện lịch sử đáng xấu hổ, thể hiện sự phản bội của vua tôi Lê Chiêu Thống đối với dân tộc.

Câu 4: Nêu nhận xét về nghệ thuật trần thuật của đoạn trích này.
Nghệ thuật trần thuật của đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích)”

Đoạn trích “Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích)” được kể theo lối hồi văn, tức là tác giả kể lại câu chuyện theo trình tự thời gian, từ đầu đến cuối, theo dòng chảy của sự kiện. Lối kể này giúp người đọc dễ dàng theo dõi diễn biến của câu chuyện, đồng thời tạo được sự hấp dẫn, lôi cuốn.

Tác giả đã sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật để kể chuyện, trong đó có thể kể đến:

• Tả thực: Tác giả đã sử dụng nhiều chi tiết, hình ảnh chân thực, sinh động để tái hiện lại những sự kiện lịch sử. Ví dụ như:
  • Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh: “Tin ấy vừa dấy, ai nấy đều kinh sợ. Tôn Sĩ Nghị bèn truyền lệnh cho quân sĩ ăn uống no say, chớ có tòng quân. Quân Thanh bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chạy. Bọn lính ô hợp, bị đâm chém xéo toét, thây nằm đầy đồng. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết, đuổi theo đến tận sông Lô”.
  • Số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống: “Vua tôi biết thế, bèn cạo tóc, tết tóc, mặc áo Mãn, trốn thoát về Thanh. Vua Càn Long sai giam lỏng họ ở Viên Minh Viên”.
• Khắc họa nhân vật: Tác giả đã sử dụng nhiều chi tiết, hình ảnh để khắc họa hình ảnh của các nhân vật trong đoạn trích. Ví dụ như:
  • Hình ảnh người anh hùng Quang Trung: “Vua Quang Trung lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, đổi tên nước là Đại Việt. Ông thân chinh cầm quân ra Bắc, quyết tâm đánh đuổi quân Thanh”.
  • Hình ảnh quân tướng nhà Thanh: “Quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy bị đánh bất ngờ, tan tác, bỏ chạy”.
  • Hình ảnh vua tôi Lê Chiêu Thống: “Hai vua tôi biết thế, bèn cạo tóc, tết tóc, mặc áo Mãn, trốn thoát về Thanh”.
• Thể hiện thái độ, cảm xúc: Tác giả đã thể hiện thái độ, cảm xúc của mình đối với các sự kiện, nhân vật trong đoạn trích thông qua lời văn, cách kể chuyện. Ví dụ như:
  • Thái độ căm phẫn đối với vua tôi Lê Chiêu Thống: “Vua tôi biết thế, bèn cạo tóc, tết tóc, mặc áo Mãn, trốn thoát về Thanh”.
  • Thái độ tự hào, ngợi ca đối với quân Tây Sơn: “Quân Thanh bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chạy. Bọn lính ô hợp, bị đâm chém xéo toét, thây nằm đầy đồng. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết, đuổi theo đến tận sông Lô”.

Nghệ thuật trần thuật của đoạn trích đã góp phần quan trọng trong việc tái hiện chân thực, sinh động và hào hùng chiến thắng của quân Tây Sơn trong trận Ngọc Hồi – Đống Đa. Đồng thời, đoạn trích cũng thể hiện được thái độ, cảm xúc của tác giả đối với các sự kiện, nhân vật trong đoạn trích.

Luyện Tập
Từ tối 30 Tết đến ngày mồng 5 tháng giêng năm Kỉ Dậu (1789), vua Quang Trung đã thực hiện một cuộc hành quân thần tốc, bất ngờ đánh bại quân Thanh xâm lược, giải phóng đất nước khỏi ách thống trị của ngoại bang.

Tối 30 Tết, vua Quang Trung lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, đổi tên nước là Đại Việt. Ông thân chinh cầm quân ra Bắc, quyết tâm đánh đuổi quân Thanh. Quân Tây Sơn hành quân ngày đêm, vượt qua quãng đường hàng trăm cây số, đến sáng mồng 3 tháng giêng đã tới Nghệ An. Tại đây, vua Quang Trung tổ chức duyệt binh, khích lệ tinh thần quân sĩ, rồi tiếp tục tiến quân ra Bắc.

Đêm mồng 4 tháng giêng, quân Tây Sơn vượt sông Gián Khẩu, bí mật tiếp cận đồn Ngọc Hồi. Sáng mồng 5 tháng giêng, quân Tây Sơn bất ngờ nổ súng tấn công. Quân Thanh bị đánh bất ngờ, tan tác, bỏ chạy tán loạn. Quân Tây Sơn thừa thế truy kích, tiêu diệt hàng vạn quân Thanh, bắt sống Tôn Sĩ Nghị và nhiều tướng lĩnh khác.

Cùng lúc đó, đạo quân thứ hai của quân Tây Sơn do Nguyễn Huệ chỉ huy đã đánh chiếm đồn Đống Đa. Quân Thanh ở đây cũng bị đánh tan tác, quân lính bỏ chạy tán loạn, thây nằm đầy đồng.

Chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa là một chiến thắng oanh liệt, đập tan ách thống trị của quân Thanh, giải phóng đất nước khỏi ách thống trị của ngoại bang. Chiến thắng này đã thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược của nhân dân ta, đồng thời khẳng định tài năng quân sự xuất chúng của vua Quang Trung.

     Với những hướng dẫn soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí – Hồi thứ mười bốn (trích) – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.