Soạn bài Hai đứa trẻ

Hướng dẫn Soạn bài Hai đứa trẻ chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Phần đọc – hiểu văn bản

Câu 1 (trang 101 SGK Ngữ văn 11 Tập 1)

Ấn tượng về nhân vật Liên

Liên là nhân vật chính của truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Cô bé mồ côi cha, mẹ phải đi làm ăn xa, ở nhà cùng em trai An. Cuộc sống của hai chị em vô cùng khó khăn, phải sống trong một gian hàng nhỏ bé, tối om, giữa một phố huyện nghèo nàn, tăm tối.

Liên là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, giàu lòng thương người. Cô luôn quan tâm, chăm sóc em trai. Khi An buồn ngủ, Liên đã dỗ em ngủ, rồi ngồi bên cạnh lặng lẽ. Khi An tỉnh dậy, Liên đã kể cho em nghe về những chuyến tàu đêm, về một thế giới khác xa lạ và tươi đẹp.

Liên cũng là một cô bé có tình yêu thương quê hương, đất nước. Cô luôn nhớ về những ngày tháng tuổi thơ tươi đẹp, khi gia đình còn đầm ấm, hạnh phúc. Cô cũng khao khát một cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân và em trai.

Một số biểu hiện của nhân vật Liên

• Liên là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế:

Liên có khả năng cảm nhận tinh tế những vẻ đẹp bình dị của cuộc sống. Khi chiều tàn, Liên cảm nhận được “chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”. Khi đêm về, Liên cảm nhận được “đêm tối vẫn bao trùm, dày đặc, nặng nề như một tấm vải đen khổng lồ”.

Chiều tàn ở phố huyện

Liên cũng có khả năng đồng cảm sâu sắc với những người nghèo khổ. Khi nhìn thấy những đứa trẻ con nhà nghèo nhặt nhạnh những gì còn sót lại trên đất, Liên thấy “động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền để mà cho chúng nó”.

• Liên là một cô bé có tình yêu thương quê hương, đất nước:

Liên luôn nhớ về những ngày tháng tuổi thơ tươi đẹp, khi gia đình còn đầm ấm, hạnh phúc. Cô nhớ về “những buổi chiều trong, trên sông không một gợn sóng, ánh mặt trời vàng vọt chiếu xuống mặt nước khiến mặt sông sáng rực lên, và những con thuyền đi lại trên sông như những con thoi”.

Liên cũng khao khát một cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân và em trai. Cô mong ước được một lần đi chơi xa, được tận hưởng những vẻ đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống.

Kết luận

Liên là một nhân vật đáng yêu, đáng trân trọng. Cô là hình ảnh của những người lao động nghèo khổ, có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, giàu lòng thương người và khao khát một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Câu 2 (trang 101 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

• Cảnh chợ tàn:

Bức tranh chợ tàn được miêu tả với những nét chấm phá, gợi cảm, mang đậm chất thơ:

“Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi bay vo ve. Liên ngồi yên lặng bên mấy quả thuốc lào mà mẹ Liên đã cài lên một cành hoa râm bụt. Trước mặt Liên là quang cảnh của một phố huyện nghèo lúc ngày tàn. Phía trước là những dãy phố nhiều màu sắc, thấp thoáng trong những đám khói vàng nhạt của những nhà máy mới ra lò. Phía sau là một bức tường vôi cũ phủ đầy rêu phong. Phía xa xa là những ngọn núi tím biếc. Trên không trung, những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn.”

Cảnh chợ tàn gợi lên một không gian buồn bã, ảm đạm, mang đậm dấu ấn của thời gian. Bóng tối đang dần bao trùm phố huyện, báo hiệu một ngày tàn sắp đi qua. Những tiếng ếch nhái kêu ran, tiếng muỗi vo ve càng tô đậm thêm không khí trầm lắng, vắng lặng của phố huyện.

Cảnh chợ tàn cũng gợi lên một cuộc sống nghèo nàn, tẻ nhạt của những người dân phố huyện. Những người bán hàng, những người lao động đang dần dọn dẹp, thu dọn đồ đạc để chuẩn bị cho ngày mai. Họ là những con người lam lũ, vất vả, chỉ biết lo toan cho cuộc sống mưu sinh hàng ngày.

• Hình ảnh đoàn tàu đêm:

Hình ảnh đoàn tàu đêm được miêu tả với những nét đặc sắc, mang đậm chất lãng mạn:

“Tiếng còi xe rít lên một hồi dài, tiếng bánh xe lăn đều đều trên đường sắt. Tàu đi tới, kéo theo một làn khói trắng bay qua, che khuất cả phố huyện. Liên và An ngồi im lặng nhìn theo đoàn tàu.

Tàu đến gần, các toa đèn sáng trưng, những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh. Liên và An chỉ nhìn thấy những toa đèn sáng trưng, những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh. Tiếng còi xe rít lên lần nữa, tàu rầm rộ đi qua, biến mất trong đêm tối.

Tiếng còi tàu nhỏ dần rồi mất hẳn. Liên và An trở lại với phố huyện vắng lặng, yên tĩnh như xưa.”

Hình ảnh đoàn tàu đêm mang đến cho hai chị em Liên và An một cảm giác vui sướng, háo hức. Đoàn tàu là một thế giới khác, một thế giới rực rỡ, náo nhiệt, khác hẳn với cuộc sống tù túng, buồn tẻ của phố huyện.

Đoàn tàu cũng gợi lên trong tâm hồn Liên và An những ước mơ, khát vọng về một cuộc sống tươi đẹp hơn. Đó là ước mơ được thoát khỏi cuộc sống nghèo khổ, tù túng ở phố huyện, được đến với một thế giới tươi đẹp, đầy màu sắc.

• Ý nghĩa biểu tượng:

Cảnh chợ tàn và hình ảnh đoàn tàu đêm trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.

• Cảnh chợ tàn biểu tượng cho cuộc sống nghèo nàn, tẻ nhạt của những người dân phố huyện.
• Hình ảnh đoàn tàu đêm biểu tượng cho một thế giới khác, một thế giới rực rỡ, náo nhiệt, khác hẳn với cuộc sống tù túng, buồn tẻ của phố huyện.

Thông qua hình ảnh biểu tượng này, Thạch Lam đã thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với những người dân nghèo khổ, tù túng ở phố huyện. Đồng thời, ông cũng thể hiện niềm khát khao về một cuộc sống tươi đẹp hơn của những con người nhỏ bé, bất hạnh.

Câu 3 (trang 101 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Tâm trạng Liên, An trước khung cảnh thiên nhiên

Chiều tàn, phố huyện chìm vào bóng tối. Bầu trời phía tây đỏ rực như hòn than sắp tắt. Gió bắt đầu thổi mạnh, mang theo mùi ẩm mốc của đất đai và cỏ cây. Mấy đứa trẻ bán hàng rong như những bóng ma lẩn khuất trong đêm tối.

Trước khung cảnh thiên nhiên ấy, Liên và An cảm thấy buồn bã, cô đơn. Liên nhớ về những ngày tháng gia đình còn sung túc, được sống ở thành phố. An thì mơ tưởng về những điều tươi sáng, tốt đẹp trong tương lai.

Tâm trạng Liên, An trước bức tranh đời sống phố huyện

Đêm xuống, phố huyện càng trở nên buồn tẻ, vắng vẻ. Chợ đã vãn, người đi lại thưa thớt. Những cửa hàng đóng cửa im lìm. Chỉ còn lại một vài ngọn đèn le lói, ánh sáng mờ ảo, chập chờn.

Trước bức tranh đời sống ấy, Liên và An cảm thấy xót xa, thương cảm cho những con người nghèo khổ. Họ thương cho chị Tí, bà cụ Thi, bác Siêu,… Những con người ấy đang cố gắng mưu sinh trong cảnh nghèo khó, túng quẫn.

Nhìn chung, tâm trạng Liên, An trước khung cảnh thiên nhiên và bức tranh đời sống phố huyện là tâm trạng buồn bã, cô đơn, xót xa, thương cảm. Tâm trạng ấy thể hiện sự đồng cảm, sẻ chia của Liên và An với những con người nghèo khổ trong xã hội.

Cụ thể, tâm trạng của Liên và An được thể hiện qua những chi tiết sau:

• Chiều tàn, Liên và An ngồi trên chiếc chõng tre bên cửa hàng tạp hóa của mẹ, nhìn ra phố huyện. Bầu trời phía tây đỏ rực như hòn than sắp tắt, gió bắt đầu thổi mạnh, mang theo mùi ẩm mốc của đất đai và cỏ cây. Liên thấy buồn bã, cô đơn, nhớ về những ngày tháng gia đình còn sung túc, được sống ở thành phố.
• Đêm xuống, phố huyện càng trở nên buồn tẻ, vắng vẻ. Chợ đã vãn, người đi lại thưa thớt. Những cửa hàng đóng cửa im lìm. Chỉ còn lại một vài ngọn đèn le lói, ánh sáng mờ ảo, chập chờn. Liên và An cảm thấy xót xa, thương cảm cho những con người nghèo khổ. Họ thương cho chị Tí, bà cụ Thi, bác Siêu,… Những con người ấy đang cố gắng mưu sinh trong cảnh nghèo khó, túng quẫn.
• Liên và An cố thức để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua. Đoàn tàu là một thế giới khác, một thế giới tươi sáng, náo nhiệt, khác hẳn với cuộc sống buồn tẻ, tù đọng ở phố huyện. Đoàn tàu gợi nhắc cho Liên và An về những ước mơ, hoài bão của tuổi thơ.

Tâm trạng của Liên và An trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” đã thể hiện thành công tư tưởng nhân đạo của Thạch Lam. Ông đã cảm thông sâu sắc với những con người nghèo khổ, lao động trong xã hội. Đồng thời, ông cũng thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước.

Câu 4 (trang 101 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

• Hình ảnh đoàn tàu trong truyện được miêu tả như thế nào?

Hình ảnh đoàn tàu trong truyện được miêu tả một cách tỉ mỉ, chi tiết từ xa đến gần, từ âm thanh đến ánh sáng, từ hình dáng đến hoạt động.

• Từ xa:

“Tiếng còi xe rít lên trong đêm khuya, dưới ga xép, mấy toa đèn sáng trưng, toa nào toa nấy đều lấp lánh ánh điện và những toa hàng nối nhau như những con rết khổng lồ.”

• Từ gần:

“Tiếng còi của xe lửa đã rít lên, kéo dài ra theo ngọn gió đêm. Tiếng còi ấy như giục giã, như thúc giục ai đó, như báo hiệu một điều gì đó dồn dập, gấp gáp.”

• Khi đoàn tàu đến:

“Tiếng bánh xe lăn đều, tiếng người và tiếng hành khách nói xen lẫn tiếng còi tàu làm cho phố huyện như huyên náo hẳn lên.”

• Khi đoàn tàu đi qua:

“Đoàn tàu rầm rộ đi qua, vút qua trước mặt chị em Liên, để lại sau lưng một mùi khói hăng hắc và tiếng còi rít lên theo ngọn gió đêm.”

• Hình ảnh đoàn tàu mang ý nghĩa gì?

Hình ảnh đoàn tàu mang nhiều ý nghĩa, trong đó có thể kể đến một số ý nghĩa sau:

• Đoàn tàu là một biểu tượng của sự sống, của sự đổi mới, của tương lai.
• Đoàn tàu gợi nhớ cho chị em Liên về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, về một thế giới khác, một cuộc sống khác, đầy đủ và sung túc hơn.
• Đoàn tàu là niềm khao khát, ước mơ của chị em Liên về một cuộc sống tươi đẹp hơn.
• Vì sao chị em Liên và An cố thức để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua phố huyện?

Chị em Liên và An cố thức để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua phố huyện vì:

• Chuyến tàu là một biểu tượng của sự sống, của sự đổi mới, của tương lai. Chị em Liên và An sống trong một phố huyện nghèo nàn, tăm tối, họ khao khát một cuộc sống tươi đẹp hơn, và chuyến tàu là biểu tượng của cuộc sống đó.
• Chuyến tàu gợi nhớ cho chị em Liên về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ. Chị em Liên đã từng được sống trong một gia đình khá giả, được đi chơi bờ hồ, được uống những cốc nước lạnh xanh đỏ. Chuyến tàu gợi lại cho họ những kỉ niệm đẹp đẽ đó, khiến họ quên đi thực tại tẻ nhạt, buồn tẻ của cuộc sống hiện tại.
• Chuyến tàu là niềm khao khát, ước mơ của chị em Liên về một cuộc sống tươi đẹp hơn. Chị em Liên mơ ước được đi xa, được đến những thành phố lớn, nơi có ánh sáng, có những con tàu rực rỡ, nơi có cuộc sống tươi đẹp hơn.

Kết luận

Hình ảnh đoàn tàu trong truyện “Hai đứa trẻ” là một hình ảnh mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Nó không chỉ là một hình ảnh hiện thực, mà còn là một hình ảnh tượng trưng, gợi lên những cảm xúc, suy nghĩ của người đọc.

Câu 5 (trang 101 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Nghệ thuật miêu tả

Thạch Lam là một nhà văn có biệt tài miêu tả tâm lí nhân vật và cảnh vật. Trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”, ông đã sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật miêu tả để khắc họa thành công bức tranh phố huyện nghèo và tâm trạng của hai chị em Liên.

• Miêu tả cảnh vật bằng những nét vẽ chấm phá: Thạch Lam thường sử dụng những nét vẽ chấm phá, gợi tả để khắc họa cảnh vật phố huyện nghèo. Ông không miêu tả chi tiết, tỉ mỉ, mà chỉ gợi lên những hình ảnh, âm thanh, mùi vị… quen thuộc của cuộc sống nơi phố huyện.

Ví dụ:

“Phía xa, cuối phố, là nhà của chị Tí, một mảng tối đen kịt, không một chút ánh sáng. Tiếng trống chèo văng vẳng ở tít ngoài kia, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió đưa vào. Trong cửa hàng của chị Tí, ánh lửa vàng le lói, toả ra những ánh sáng lập lòe trên mặt bàn, trên những bộ mặt hốc hác của chị Tí và bà cụ Thi….”

• Sử dụng thủ pháp nhân hóa: Thạch Lam đã sử dụng thủ pháp nhân hóa để làm cho cảnh vật phố huyện trở nên sinh động, có hồn.

Ví dụ:

“Tiếng trống chèo văng vẳng ở tít ngoài kia, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió đưa vào. Trong cửa hàng của chị Tí, ánh lửa vàng le lóe, toả ra những ánh sáng lập lòe trên mặt bàn, trên những bộ mặt hốc hác của chị Tí và bà cụ Thi….”

• Sử dụng thủ pháp so sánh: Thạch Lam đã sử dụng thủ pháp so sánh để làm cho những hình ảnh, âm thanh, mùi vị… của phố huyện trở nên rõ nét, ấn tượng hơn.

Ví dụ:

“Tiếng trống chèo văng vẳng ở tít ngoài kia, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió đưa vào. Trong cửa hàng của chị Tí, ánh lửa vàng le lóe, toả ra những ánh sáng lập lòe trên mặt bàn, trên những bộ mặt hốc hác của chị Tí và bà cụ Thi….”

Giọng văn

Thạch Lam có giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, giàu chất thơ. Giọng văn ấy đã góp phần tạo nên vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng cho truyện ngắn “Hai đứa trẻ”.

Ví dụ:

“Một đêm khuya, Liên và An ngồi bên nhau, bên chiếc đèn dầu leo lét, chờ đợi. Hai chị em nhìn ra đường, nhìn những ánh sáng le lóe của những chiếc đèn lồng của những người bán hàng rong, nhìn những ánh sáng của những chiếc đèn hoa đăng trong phố, nhìn những chiếc xe đi ngang qua phố….”

Kết luận

Nghệ thuật miêu tả và giọng văn của Thạch Lam trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” đã góp phần tạo nên thành công của tác phẩm. Nghệ thuật miêu tả của ông đã khắc họa thành công bức tranh phố huyện nghèo với những nét vẽ chấm phá, gợi tả, sinh động, có hồn. Giọng văn của ông nhẹ nhàng, tinh tế, giàu chất thơ, đã góp phần tạo nên vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng cho tác phẩm.

Câu 6 (trang 101 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Qua truyện ngắn Hai đứa trẻ, Thạch Lam muốn phát biểu tư tưởng nhân đạo sâu sắc. Ông muốn thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với những kiếp người nghèo khổ, lam lũ, bị bỏ quên, bị xã hội lãng quên. Ông cũng muốn khẳng định niềm tin vào tương lai tươi sáng của con người, dù hiện tại họ đang phải sống trong những hoàn cảnh khó khăn, bế tắc.

Tác phẩm đã khắc họa thành công bức tranh phố huyện nghèo với những con người lam lũ, vất vả, quẩn quanh, bế tắc. Đó là những người lao động nghèo, những người bán hàng rong, những đứa trẻ lang thang,… Họ sống trong cảnh nghèo đói, tăm tối, bần cùng, không có tương lai.

Trước cảnh đời ấy, Thạch Lam đã thể hiện sự cảm thông sâu sắc. Ông đã đồng cảm với những kiếp người nhỏ bé, bất hạnh, bị bỏ quên. Ông đã cho thấy những con người ấy vẫn có những ước mơ, khát vọng, dù những ước mơ ấy có phần giản dị, tầm thường.

Bên cạnh đó, tác phẩm cũng thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng của con người. Dù hiện tại họ đang phải sống trong những hoàn cảnh khó khăn, bế tắc, nhưng họ vẫn có những ước mơ, khát vọng. Những ước mơ ấy sẽ là động lực để họ vươn lên, vượt qua những khó khăn, tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tóm lại, qua truyện ngắn Hai đứa trẻ, Thạch Lam muốn thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc. Ông muốn khẳng định sự cảm thông sâu sắc đối với những kiếp người nghèo khổ, lam lũ, bị bỏ quên, bị xã hội lãng quên. Ông cũng muốn khẳng định niềm tin vào tương lai tươi sáng của con người, dù hiện tại họ đang phải sống trong những hoàn cảnh khó khăn, bế tắc.

Phần luyện tập

Câu 1 (trang 101 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

– Ấn tượng với nhân vật Liên, đặc biệt qua chi tiết: “Liên thấy động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền để mà cho chúng nó”.

=> Liên vẫn chỉ là một cô bé, nhưng Liên lại vô cùng đôn hậu và giàu lòng yêu thương.

Câu 2 (trang 101 SGK Ngữ văn 11 Tập 1) :

Phong cách nghệ thuật Thạch Lam:

– Phân tích tâm lý nhân vật tinh tế, sâu sắc.

– Giọng điệu tâm tình thủ thỉ, nhẹ nhàng, trữ tình.

– Sử dụng thủ pháp đối lập tương phản ánh sáng – bóng tối trong miêu tả.

– Nghệ thuật lấy động tả tĩnh

– Kết hợp hài hòa giữa tự sự và trữ tình, giữa chất hiện thực và chất lãng mạn.

Với những hướng dẫn Soạn bài Hai đứa trẻ chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.