Soạn bài Đường về quê mẹ – Ngữ văn 8 tập 1 Cánh diều

Tác giả: Thu Thảo - Cập nhật: 19/01/2024

Hướng dẫn soạn bài Đường về quê mẹ – Ngữ văn 8 tập 1 Cánh diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Chuẩn bị

Câu hỏi (trang 47, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Đọc trước bài thơ Đường về quê mẹ và tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ.

Thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ

Tên thật: Đoàn Văn Cừ
Ngày sinh: 25 tháng 3 năm 1913
Ngày mất: 27 tháng 6 năm 2004
Quê quán: Thôn Đô Đò, xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định

Đoàn Văn Cừ là một nhà thơ Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo ở Nam Định. Trước Cách mạng tháng Tám, ông dạy học, tham gia phong trào công nhân Nhà máy sợi Nam Định năm 1936.

Ông là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào thơ mới. Thơ ông mang đậm chất trữ tình, giàu cảm xúc, thường viết về quê hương, tình yêu, thiên nhiên.

Đọc hiểu

Câu 1 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào thời gian nào và để làm gì?

Trả lời

Trong bài thơ Đường về quê mẹ, mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào thời gian mùa hè. Mùa hè là thời điểm đẹp nhất trong năm, thời điểm của những cánh đồng lúa chín vàng óng, của những con sông xanh trong, của những tiếng ve râm ran, của những cánh chuồn chuồn bay lượn trên mặt hồ. Mùa hè cũng là thời điểm của những chuyến đi chơi, của những chuyến thăm quê.

Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại để gặp bà. Bà là người thân yêu nhất của mẹ, cũng là người thân yêu của “tôi”. Bà đã chăm sóc mẹ từ nhỏ, và bà cũng sẽ là người chăm sóc “tôi” khi mẹ đi vắng.

Việc mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào mùa hè để gặp bà thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm của mẹ đối với “tôi”. Mẹ muốn “tôi” được gặp bà, được biết về quê hương của mẹ, được sống trong tình yêu thương của người thân.

Câu 2 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Ở các khổ 2, 4: Thiên nhiên và con người hiện lên như thế nào?

Khổ 2

Hình ảnh hàng cây ven bờ đê, con đường nhỏ dưới mái chèo, tiếng gà gáy vang vọng gợi lên vẻ đẹp bình dị, yên ả của quê hương.

Hàng cây ven bờ đê xanh mát, rợp bóng, gợi lên vẻ đẹp tươi mới, trù phú của quê hương.
Con đường nhỏ dưới mái chèo gợi lên vẻ đẹp thơ mộng, yên bình của quê hương.
Tiếng gà gáy vang vọng từ xóm nhỏ ven sông gợi lên vẻ đẹp thanh bình, yên ả của quê hương.

Khổ 4

Hình ảnh đoàn người về ấp gánh khoai lang, trời xanh cò trắng bay từng lớp, xóm chợ lều phơi xác lá bàng gợi lên vẻ đẹp sinh động, nhộn nhịp của cuộc sống nơi làng quê.

Đoàn người về ấp gánh khoai lang gợi lên vẻ đẹp lao động cần cù, hăng say của người dân quê.
Trời xanh cò trắng bay từng lớp gợi lên vẻ đẹp tươi đẹp, trù phú của thiên nhiên.
Xóm chợ lều phơi xác lá bàng gợi lên vẻ đẹp bình dị, mộc mạc của làng quê.

Tóm lại, ở các khổ 2, 4, thiên nhiên và con người quê hương hiện lên với vẻ đẹp bình dị, yên ả, sinh động, nhộn nhịp. Những hình ảnh thơ được tác giả sử dụng một cách sáng tạo, độc đáo, gợi lên những cảm xúc bồi hồi, xúc động trong lòng người đọc.

Câu 3 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định thể thơ, vần và nhịp của bài thơ.

Trả lời

Thể thơ: Thơ bảy chữ

Vần: Vần chân (ngần – thân, đê – bề, vàng – bàng, đầu – nâu, đồng – hồng, quen – quên).

Nhịp: Nhịp 4/3.

Câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ là lời của ai? Nhan đề bài thơ được tác giả đặt theo cách nào?

Bài thơ Đường về quê mẹ là lời của người con đang nhớ về quê hương và mẹ.

Ở khổ thơ đầu tiên, tác giả nhắc đến hình ảnh con thuyền đơn độc trên sông vắng gợi lên nỗi buồn, nhớ nhung của tác giả khi xa quê. Điều này cho thấy tác giả là người con đang nhớ về quê hương.

Ở các khổ thơ tiếp theo, tác giả nhớ về những hình ảnh thân thương của quê hương, như hàng cây ven bờ đê, con đường nhỏ dưới mái chèo, tiếng gà gáy vang vọng, bà lão tóc bạc phơ, mẹ già lụ khụ, em bé thơ ngây nô đùa. Những hình ảnh này gợi lên vẻ đẹp bình dị, yên ả của quê hương, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Nhan đề bài thơ Đường về quê mẹ được tác giả đặt theo cách gợi tả nội dung của bài thơ.

Nhan đề bài thơ là “Đường về quê mẹ” gợi tả hành trình của người con trở về quê hương. Hành trình này không chỉ là hành trình về mặt địa lý mà còn là hành trình về mặt tâm hồn. Người con trở về quê hương để tìm về những ký ức tuổi thơ, để tìm về tình yêu thương của gia đình, quê hương.

Nhan đề bài thơ cũng gợi lên vẻ đẹp bình dị, yên ả của quê hương. Đường về quê mẹ là con đường quen thuộc, thân thương, gợi lên những cảm xúc bồi hồi, xúc động trong lòng người con.

Câu 2 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và đặt tên cho từng phần.

Bố cục của bài thơ Đường về quê mẹ

Phần 1 (khổ 1): Nỗi nhớ quê hương khi xa cách

Ở khổ thơ đầu tiên, tác giả nhắc đến hình ảnh con thuyền đơn độc trên sông vắng gợi lên nỗi buồn, nhớ nhung của tác giả khi xa quê. Khổ thơ này đã gợi mở cho người đọc về chủ đề của bài thơ, đó là tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Phần 2 (khổ 2, 4): Hình ảnh quê hương trong tâm tưởng

Ở khổ 2 và 4, tác giả nhớ về những hình ảnh thân thương của quê hương, như hàng cây ven bờ đê, con đường nhỏ dưới mái chèo, tiếng gà gáy vang vọng, bà lão tóc bạc phơ, mẹ già lụ khụ, em bé thơ ngây nô đùa. Những hình ảnh này gợi lên vẻ đẹp bình dị, yên ả của quê hương, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Phần 3 (khổ 3, 5): Niềm mong ước trở về quê hương

Ở khổ 3 và 5, tác giả thể hiện niềm mong ước được trở về quê hương, được gặp lại những người thân yêu, được sống trong tình yêu thương của gia đình, quê hương. Niềm mong ước này thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Tên cho từng phần

Phần 1: Nỗi nhớ quê hương
Phần 2: Hình ảnh quê hương trong tâm tưởng
Phần 3: Niềm mong ước trở về quê hương

Câu 3 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

Các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên trong bài thơ:

Khổ 1:
- Con thuyền đơn độc trên sông vắng
- Nắng xuống trời lên sâu chót vót
- Sông như tơ lụa quấn quanh núi
Khổ 2:
- Hàng cây ven bờ đê
- Con đường nhỏ dưới mái chèo
- Tiếng gà gáy vang vọng
- Xóm nhỏ ven sông
Khổ 4:
- Chiều mát, đường xa nắng nhạt vàng
- Đoàn người về ấp gánh khoai lang
- Trời xanh cò trắng bay từng lớp
- Xóm chợ lều phơi xác lá bàng

Các hình ảnh, chi tiết về con người trong bài thơ:

Khổ 2:
- Bà lão tóc bạc phơ
- Mẹ già lụ khụ dưới nón che
Khổ 4:
- Em bé thơ ngây nô đùa

Nhận xét về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên:

Màu sắc:
- Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả với những gam màu tươi sáng, tươi tắn, như: màu xanh của cỏ cây, màu vàng của nắng, màu trắng của cò, màu hồng của hoa.
- Màu sắc của thiên nhiên trong bài thơ gợi lên vẻ đẹp tươi đẹp, trù phú, tràn đầy sức sống của quê hương.
Đường nét:
- Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả với những đường nét mềm mại, uyển chuyển, như: dòng sông như tơ lụa, cánh cò bay từng lớp.
- Đường nét của thiên nhiên trong bài thơ gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng của quê hương.

Vẻ đẹp tâm hồn của con người:

Bà lão tóc bạc phơ: Hình ảnh bà lão tóc bạc phơ gợi lên vẻ đẹp của những người phụ nữ nông thôn Việt Nam. Bà là người đã chăm sóc mẹ từ nhỏ, bà cũng là người thân yêu của “tôi”.
Mẹ già lụ khụ dưới nón che: Hình ảnh mẹ già lụ khụ dưới nón che gợi lên vẻ đẹp của người phụ nữ nông thôn Việt Nam. Mẹ là người đã sinh thành, dưỡng dục “tôi”, bà cũng là người mà “tôi” yêu thương nhất.
Em bé thơ ngây nô đùa: Hình ảnh em bé thơ ngây nô đùa gợi lên vẻ đẹp của những đứa trẻ nông thôn Việt Nam. Em là thế hệ tương lai của quê hương.

Câu 4 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

Nỗi nhớ quê hương khi xa cách:

Tình yêu quê hương tha thiết:

Niềm mong ước trở về quê hương:

Câu 5 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện chi tiết, hình ảnh đó.

Hình ảnh em thích nhất trong bài thơ Đường về quê mẹ là hình ảnh bà lão tóc bạc phơ.

Hình ảnh bà lão tóc bạc phơ hiện lên với vẻ đẹp bình dị, chân chất, đáng kính. Bà lão đã cao tuổi, mái tóc đã bạc phơ, nhưng vẫn mang vẻ đẹp hiền hậu, nhân hậu. Bà là người đã chăm sóc, nuôi nấng mẹ của tác giả từ nhỏ. Bà cũng là người thân yêu của tác giả.

Trong tưởng tượng của em hình ảnh bà lão tóc bạc phơ như sau:

Bà lão ngồi bên hè, dưới gốc cây đa cổ thụ. Bà mặc chiếc áo bà ba nâu sẫm, quấn chiếc khăn mỏ quạ trắng. Mái tóc bà đã bạc phơ, óng ả như tơ. Đôi mắt bà hiền từ, phúc hậu. Bà đang ngồi câu cá, chờ đợi con cháu trở về.

Bức tranh thể hiện hình ảnh bà lão tóc bạc phơ thật bình dị, yên ả. Hình ảnh bà lão gợi lên vẻ đẹp của người phụ nữ nông thôn Việt Nam. Bà là người có tấm lòng nhân hậu, yêu thương con cháu. Bà cũng là người gắn bó với quê hương, đất nước.

Em yêu thích hình ảnh bà lão tóc bạc phơ vì hình ảnh này gợi lên trong em nhiều cảm xúc. Em cảm nhận được tình yêu thương, sự gắn bó của bà với quê hương, đất nước. Em cũng cảm nhận được sự bình dị, đáng kính của bà.

Với những hướng dẫn soạn bài Đường về quê mẹ – Ngữ văn 8 tập 1 Cánh diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.

Soạn bài Đường về quê mẹ – Ngữ văn 8 tập 1 Cánh diều

Mẫu Mở Bài

Mẫu Kết Bài