Soạn bài Đồng chí
Hướng dẫn soạn bài Đồng chí – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này
Đọc – Hiểu Văn Bản
Câu 1: Dòng thứ bảy của bài thơ có gì đặc biệt ? Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai như thế nào trước và sau dòng thơ đó ?Dòng thứ bảy của bài thơ “Đồng chí” có gì đặc biệt?
Dòng thứ bảy của bài thơ “Đồng chí” có hai từ “Đồng chí” được viết hoa, đứng độc lập thành một dòng thơ. Đây là một cách ngắt nhịp rất độc đáo, tạo nên sự nhấn mạnh, ấn tượng trong bài thơ.
Hai từ “Đồng chí” được viết hoa thể hiện sự trân trọng, tôn vinh tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng của những người lính cách mạng. Đồng thời, nó cũng thể hiện sự khẳng định, khẳng định tình đồng chí là một thứ tình cảm cao đẹp, vượt lên trên tất cả những khác biệt về hoàn cảnh, xuất thân.
Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai như thế nào trước và sau dòng thơ đó?
Trước dòng thơ thứ bảy, mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai theo hướng thể hiện những cơ sở hình thành nên tình đồng chí của những người lính cách mạng. Đó là những cơ sở về xuất thân, lí tưởng, nhiệm vụ và hoàn cảnh chiến đấu.
Sáu câu thơ đầu, tác giả đã kể về những cơ sở về xuất thân, lí tưởng của những người lính cách mạng. Họ đến từ những miền quê khác nhau, nhưng đều có chung một hoàn cảnh nghèo khó, cùng chung một lí tưởng chiến đấu cao đẹp.
Ba câu thơ tiếp theo, tác giả đã nói về những cơ sở về nhiệm vụ và hoàn cảnh chiến đấu của những người lính cách mạng. Họ cùng chung một nhiệm vụ chiến đấu, cùng chung một hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, ác liệt.
Từ dòng thơ thứ bảy trở đi, mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai theo hướng thể hiện những biểu hiện cụ thể của tình đồng chí. Đó là sự gắn bó, chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau trong những gian khổ, thiếu thốn; là sự đồng cam cộng khổ, cùng vượt qua những thử thách của chiến tranh; là sự đoàn kết, gắn bó trong chiến đấu và trong sinh hoạt.
Cụ thể, ở những câu thơ tiếp theo, tác giả đã kể về những biểu hiện cụ thể của tình đồng chí:
- “Súng bên súng, đầu sát bên đầu” thể hiện sự gắn bó, đoàn kết của những người lính cách mạng trong chiến đấu.
- “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” thể hiện sự chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau trong những gian khổ, thiếu thốn.
- “Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính” thể hiện sự gắn bó của những người lính với quê hương, gia đình.
- “Đầu súng trăng treo” là một hình ảnh thơ đẹp, thể hiện sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người, giữa hiện thực và lãng mạn, giữa chiến đấu và thi ca.
Cuối cùng, bài thơ khép lại bằng một câu thơ khẳng định sức mạnh của tình đồng chí, đồng đội:
Đầu súng trăng treo
Nghĩa là ta đi
Có một tinh thần thép
Câu thơ này thể hiện sự thống nhất, hài hòa giữa hiện thực và lí tưởng, giữa chiến đấu và thi ca. Tình đồng chí, đồng đội là sức mạnh, là nguồn động viên, khích lệ những người lính cách mạng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chiến thắng kẻ thù, giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Tóm lại, dòng thứ bảy của bài thơ “Đồng chí” có hai từ “Đồng chí” được viết hoa, đứng độc lập thành một dòng thơ. Đây là một cách ngắt nhịp rất độc đáo, tạo nên sự nhấn mạnh, ấn tượng trong bài thơ. Hai từ “Đồng chí” được viết hoa thể hiện sự trân trọng, tôn vinh tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng của những người lính cách mạng. Đồng thời, nó cũng thể hiện sự khẳng định, khẳng định tình đồng chí là một thứ tình cảm cao đẹp, vượt lên trên tất cả những khác biệt về hoàn cảnh, xuất thân.
Trước dòng thơ thứ bảy, mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai theo hướng thể hiện những cơ sở hình thành nên tình đồng chí của những người lính cách mạng. Từ dòng thơ thứ bảy trở đi, mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai theo hướng thể hiện những biểu hiện cụ thể của tình đồng chí.
Câu 2: Sáu dòng đầu bài thơ đã nói về cơ sở hình thành tình đồng chí của những người lính cách mạng. Cơ sở ây là gì ?
Sáu dòng đầu của bài thơ “Đồng chí” đã nói về cơ sở hình thành tình đồng chí của những người lính cách mạng. Đó là những cơ sở về xuất thân, lí tưởng, nhiệm vụ và hoàn cảnh chiến đấu.
Về xuất thân, những người lính cách mạng trong bài thơ đến từ những miền quê khác nhau, có hoàn cảnh sống khác nhau, nhưng đều có chung một hoàn cảnh nghèo khó:
Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Những người lính cách mạng ấy đều là những người nông dân, những người lao động nghèo khổ, họ đã phải chịu đựng nhiều gian khổ, vất vả trong cuộc sống. Chính hoàn cảnh sống ấy đã tạo nên sự đồng cảm, thấu hiểu nhau giữa họ.
Về lí tưởng, những người lính cách mạng đều có chung một lí tưởng chiến đấu cao đẹp:
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Điểm hẹn hò hẹn ước chung đôi
Lí tưởng chiến đấu cao đẹp ấy đã gắn kết họ lại với nhau, tạo nên một sức mạnh đoàn kết, thống nhất.
Về nhiệm vụ, những người lính cách mạng đều cùng chung một nhiệm vụ chiến đấu:
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Điểm hẹn hò hẹn ước chung đôi
Súng mang cả trời Nam, đi mãi
Chẳng có súng nào rời tay nhau
Nhiệm vụ chiến đấu chung đã tạo nên sự gắn bó, đoàn kết, cùng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ của những người lính cách mạng.
Về hoàn cảnh chiến đấu, những người lính cách mạng đều cùng chung một hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, ác liệt:
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ
Đồng chí là nghĩa tình cao đẹp
Bát cơm sẻ nửa, chăn màn đắp cùng
Hoàn cảnh chiến đấu gian khổ ấy đã tôi luyện, hun đúc nên tình đồng chí, đồng đội cao đẹp của những người lính cách mạng.
Tóm lại, sáu dòng đầu của bài thơ “Đồng chí” đã nói về những cơ sở hình thành nên tình đồng chí của những người lính cách mạng. Đó là những cơ sở về xuất thân, lí tưởng, nhiệm vụ và hoàn cảnh chiến đấu. Những cơ sở này đã tạo nên một sức mạnh đoàn kết, gắn bó, cùng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ của những người lính cách mạng.
Câu 3: Hãy tìm trong bài thơ những chi tiết, hình ảnh biểu hiện tình đồng chí, đồng đội làm nên sức mạnh tình thần của những người lính cách mạng. Phân tích ý nghĩa, giá trị của những chi tiết, hình ảnh đó.
Trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu, tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng được thể hiện qua nhiều chi tiết, hình ảnh sinh động, giàu sức biểu cảm.
Trước hết, tình đồng chí, đồng đội được thể hiện qua sự gắn bó, đoàn kết của những người lính trong chiến đấu.
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Điểm hẹn hò hẹn ước chung đôi
Súng mang cả trời Nam, đi mãi
Chẳng có súng nào rời tay nhau
Những chi tiết “súng bên súng, đầu sát bên đầu” đã thể hiện sự gắn bó, đoàn kết của những người lính trong chiến đấu. Họ chiến đấu cùng nhau, cùng chung một nhiệm vụ, cùng chung một lí tưởng, cùng chung một mục tiêu. Họ sẵn sàng hi sinh bản thân vì đồng đội, vì lí tưởng cao đẹp.
Thứ hai, tình đồng chí, đồng đội được thể hiện qua sự chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau trong những gian khổ, thiếu thốn.
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ
Bát cơm sẻ nửa, chăn màn đắp cùng
Trong những đêm rét buốt, những người lính cách mạng đã cùng nhau chia sẻ chăn màn, cùng nhau vượt qua những gian khổ, thiếu thốn. Họ chia sẻ với nhau những khó khăn, vất vả trong cuộc sống, cùng nhau động viên, khích lệ nhau để vượt qua mọi thử thách.
Thứ ba, tình đồng chí, đồng đội được thể hiện qua sự gắn bó với quê hương, gia đình.
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính
Những người lính cách mạng dù đi xa, dù phải xa quê hương, xa gia đình, nhưng họ vẫn luôn nhớ về quê hương, gia đình. Giếng nước, gốc đa là những hình ảnh thân thuộc, gần gũi của quê hương, là nơi họ đã gắn bó từ thuở ấu thơ. Hình ảnh “giếng nước gốc đa nhớ người ra lính” đã thể hiện sự gắn bó, tha thiết của những người lính với quê hương, gia đình.
Cuối cùng, tình đồng chí, đồng đội được thể hiện qua sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn.
Đầu súng trăng treo
Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là một hình ảnh thơ đẹp, thể hiện sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn. Trong đêm chiến đấu, giữa tiếng súng đạn, tiếng bom rơi, những người lính cách mạng vẫn có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, của trăng. Hình ảnh này đã thể hiện sự lạc quan, yêu đời, tinh thần chiến đấu kiên cường của những người lính cách mạng.
Tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng là một thứ tình cảm cao đẹp, thiêng liêng. Nó được hình thành và phát triển trong những hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, ác liệt. Tình đồng chí, đồng đội đã trở thành sức mạnh, là nguồn động viên, khích lệ những người lính cách mạng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chiến thắng kẻ thù, giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Các chi tiết, hình ảnh trong bài thơ “Đồng chí” đã thể hiện một cách chân thực, sinh động tình đồng chí, đồng đội cao đẹp của những người lính cách mạng. Những chi tiết, hình ảnh này đã góp phần làm nên giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
Câu 4: Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo.
Những câu thơ trên gợi cho em suy nghĩ gì về người lính và cuộc chiến đấu ? Hãy phân tích vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh trong những câu thơ ấy.
Những câu thơ “Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo” trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu đã gợi cho em nhiều suy nghĩ về người lính và cuộc chiến đấu.
Về người lính
Những người lính trong bài thơ là những người nông dân chân chất, mộc mạc, đến từ những miền quê nghèo khó khác nhau. Họ đã lên đường ra trận, mang trong mình lí tưởng cao đẹp là giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Trong đêm tối, giữa rừng hoang sương muối, những người lính vẫn sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc. Họ đứng cạnh bên nhau, cùng nhau chờ giặc tới. Hình ảnh này cho thấy tinh thần đoàn kết, gắn bó, ý chí chiến đấu kiên cường của những người lính.
Về cuộc chiến đấu
Cuộc chiến đấu của những người lính là một cuộc chiến đấu gian khổ, ác liệt. Họ phải chiến đấu trong đêm tối, trong rừng hoang sương muối. Nhưng trong hoàn cảnh đó, họ vẫn không hề nao núng, vẫn giữ được tinh thần lạc quan, yêu đời.
Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là một hình ảnh thơ đẹp, thể hiện sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn. Trong đêm chiến đấu, giữa tiếng súng đạn, tiếng bom rơi, những người lính cách mạng vẫn có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, của trăng. Hình ảnh này đã thể hiện sự lạc quan, yêu đời, tinh thần chiến đấu kiên cường của những người lính cách mạng.
Tóm lại, những câu thơ “Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo” đã thể hiện một cách chân thực, sinh động hình ảnh người lính và cuộc chiến đấu trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp. Những câu thơ này đã góp phần làm nên giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Đồng chí”.
Về vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh
Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là một hình ảnh thơ đẹp, thể hiện sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn. Trong đêm chiến đấu, giữa tiếng súng đạn, tiếng bom rơi, những người lính cách mạng vẫn có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, của trăng. Hình ảnh này đã thể hiện sự lạc quan, yêu đời, tinh thần chiến đấu kiên cường của những người lính cách mạng.
Về mặt thực tế, hình ảnh này thể hiện sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên. Trong đêm tối, giữa rừng hoang sương muối, những người lính vẫn có thể cảm nhận được vẻ đẹp của trăng. Điều đó cho thấy họ yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.
Về mặt lãng mạn, hình ảnh này thể hiện sự lạc quan, yêu đời, tinh thần chiến đấu kiên cường của những người lính cách mạng. Trong hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, ác liệt, họ vẫn có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, của trăng. Điều đó cho thấy họ không hề nao núng, vẫn giữ được tinh thần lạc quan, yêu đời, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì Tổ quốc.
Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là một hình ảnh thơ đẹp, giàu sức biểu cảm. Nó đã góp phần làm nên giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Đồng chí”.
Câu 5: Theo em, vì sao tác giả lại đặt tên cho bài thơ về tình đồng đội của những người lính là Đồng chí ?
Tác giả đặt tên cho bài thơ là “Đồng chí” vì hai lí do chính:
Thứ nhất, “Đồng chí” là một từ ngữ giản dị, mộc mạc, nhưng lại hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc. Từ “đồng chí” được dùng để chỉ những người cùng chí hướng, cùng chung một mục đích, lí tưởng. Trong bài thơ, “đồng chí” là để chỉ những người lính cách mạng, những người cùng chung một lí tưởng chiến đấu giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Thứ hai, tên bài thơ “Đồng chí” đã thể hiện được chủ đề của bài thơ. Bài thơ nói về tình đồng đội của những người lính cách mạng. Tình đồng đội là một thứ tình cảm cao đẹp, thiêng liêng, là một trong những yếu tố quan trọng góp phần làm nên sức mạnh của quân đội ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
Việc đặt tên bài thơ là “Đồng chí” đã thể hiện sự tinh tế, tài hoa của tác giả. Tác giả đã lựa chọn một từ ngữ giản dị, mộc mạc nhưng lại hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc để thể hiện chủ đề của bài thơ.
Ngoài ra, việc đặt tên bài thơ là “Đồng chí” cũng đã góp phần làm cho bài thơ trở nên gần gũi, dễ nhớ, dễ thuộc hơn với người đọc.
Câu 6: Qua bài thơ này, em có cảm nhận .gì về hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp ?
Qua bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu, em có những cảm nhận sau về hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp:
- Những người lính cách mạng là những người nông dân chân chất, mộc mạc, đến từ những miền quê nghèo khó khác nhau. Họ mang trong mình lí tưởng cao đẹp là giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
- Tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng là một thứ tình cảm cao đẹp, thiêng liêng. Tình đồng chí được hình thành và phát triển trong những hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, ác liệt. Tình đồng chí đã trở thành sức mạnh, là nguồn động viên, khích lệ những người lính cách mạng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chiến thắng kẻ thù, giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Cụ thể, qua những câu thơ đầu của bài thơ, tác giả đã cho thấy xuất thân nghèo khó của những người lính cách mạng:
Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Những người lính cách mạng ấy đều là những người nông dân, những người lao động nghèo khổ, họ đã phải chịu đựng nhiều gian khổ, vất vả trong cuộc sống. Chính hoàn cảnh sống ấy đã tạo nên sự đồng cảm, thấu hiểu nhau giữa họ.
Tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng được thể hiện qua nhiều chi tiết, hình ảnh sinh động, giàu sức biểu cảm trong bài thơ. Đó là sự gắn bó, đoàn kết của những người lính trong chiến đấu:
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Điểm hẹn hò hẹn ước chung đôi
Súng mang cả trời Nam, đi mãi
Chẳng có súng nào rời tay nhau
Những chi tiết “súng bên súng, đầu sát bên đầu” đã thể hiện sự gắn bó, đoàn kết của những người lính trong chiến đấu. Họ chiến đấu cùng nhau, cùng chung một nhiệm vụ, cùng chung một lý tưởng, cùng chung một mục tiêu. Họ sẵn sàng hi sinh bản thân vì đồng đội, vì lý tưởng cao đẹp.
Tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng còn được thể hiện qua sự chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau trong những gian khổ, thiếu thốn:
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ
Bát cơm sẻ nửa, chăn màn đắp cùng
Trong những đêm rét buốt, những người lính cách mạng đã cùng nhau chia sẻ chăn màn, cùng nhau vượt qua những gian khổ, thiếu thốn. Họ chia sẻ với nhau những khó khăn, vất vả trong cuộc sống, cùng nhau động viên, khích lệ nhau để vượt qua mọi thử thách.
Tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng còn được thể hiện qua sự gắn bó với quê hương, gia đình:
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính
Những người lính cách mạng dù đi xa, dù phải xa quê hương, xa gia đình, nhưng họ vẫn luôn nhớ về quê hương, gia đình. Giếng nước, gốc đa là những hình ảnh thân thuộc, gần gũi của quê hương, là nơi họ đã gắn bó từ thuở ấu thơ. Hình ảnh “giếng nước gốc đa nhớ người ra lính” đã thể hiện sự gắn bó, tha thiết của những người lính với quê hương, gia đình.
Tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng là một thứ tình cảm cao đẹp, thiêng liêng. Nó được hình thành và phát triển trong những hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, ác liệt. Tình đồng chí, đồng đội đã trở thành sức mạnh, là nguồn động viên, khích lệ những người lính cách mạng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chiến thắng kẻ thù, giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp là một hình ảnh đẹp, đáng trân trọng. Họ là những người anh hùng đã góp phần làm nên chiến thắng của dân tộc. Hình ảnh của họ sẽ mãi mãi in đậm trong tâm trí của mỗi người dân Việt Nam.
Luyện Tập
Câu 2: Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về đoạn cuối bài thơ Đồng chí (“Đêm nay… trăng treo”).
Đoạn cuối bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu là một đoạn thơ đặc sắc, thể hiện được vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí, đồng đội của những người lính cách mạng.
Trong đêm tối, giữa rừng hoang sương muối, những người lính vẫn sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc. Họ đứng cạnh bên nhau, cùng nhau chờ giặc tới. Hình ảnh này cho thấy tinh thần đoàn kết, gắn bó, ý chí chiến đấu kiên cường của những người lính.
Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là một hình ảnh thơ đẹp, thể hiện sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn. Trong đêm chiến đấu, giữa tiếng súng đạn, tiếng bom rơi, những người lính cách mạng vẫn có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, của trăng. Hình ảnh này đã thể hiện sự lạc quan, yêu đời, tinh thần chiến đấu kiên cường của những người lính cách mạng.
Đoạn thơ kết thúc bằng hai chữ “tinh thần thép”, đã khẳng định được sức mạnh to lớn của tình đồng chí, đồng đội. Tình đồng chí, đồng đội là một thứ tình cảm cao đẹp, thiêng liêng, là một trong những yếu tố quan trọng góp phần làm nên sức mạnh của quân đội ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
Đoạn thơ “Đêm nay… trăng treo” đã thể hiện được một cách chân thực, sinh động hình ảnh người lính và cuộc chiến đấu trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp. Những câu thơ này đã góp phần làm nên giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Đồng chí”.
Với những hướng dẫn soạn Đồng chí – Ngữ văn chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
