SOẠN BÀI CON ĐƯỜNG MÙA ĐÔNG – SÁCH KẾT NỐI TRI THỨC LỚP 11 TẬP 1

Hướng dẫn soạn Con đường mùa đông – Sách kết nối tri thức lớp 11 tập 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1. Nhan đề bài thơ Con đường mùa đông gọi cho bạn những liên tưởng gì?

Nhan đề bài thơ “Con đường mùa đông” gọi cho tôi những liên tưởng sau:

• Một con đường dài, thẳng tắp, vắng lặng, không một bóng người. Con đường ấy như một minh chứng cho sự tàn khốc của mùa đông, khi mà mọi sự sống đều bị bao trùm bởi cái lạnh giá.
• Một con đường phủ đầy tuyết trắng, tạo nên một khung cảnh thơ mộng, huyền ảo. Con đường ấy như một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, khiến người ta không khỏi ngỡ ngàng.
• Một con đường đầy gió, mưa, sương mù, tạo nên một không gian u ám, lạnh lẽo. Con đường ấy như một hiện thân của sự cô đơn, trống vắng, khiến người ta cảm thấy buồn bã, cô đơn.

Ngoài ra, nhan đề bài thơ “Con đường mùa đông” còn gợi lên những liên tưởng về tâm trạng của con người trong mùa đông. Mùa đông là mùa của sự lạnh giá, cô đơn, trống vắng. Trong cái lạnh giá ấy, con người thường cảm thấy cô đơn, lạc lõng, như thể bị tách biệt khỏi thế giới xung quanh.

2. Những hình ảnh (“trăng”, “cột sọc chỉ đường”) và âm thanh (“tiếng lục lạc”, “kim đồng hồ kêu tích tắc”) trong bài thơ đã diễn tả mâu thuẫn giữa nỗi buồn với ý thức vận động vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông như thế nào?

Trong bài thơ “Con đường mùa đông” của Puskin, những hình ảnh (“trăng”, “cột sọc chỉ đường”) và âm thanh (“tiếng lục lạc”, “kim đồng hồ kêu tích tắc”) đã diễn tả mâu thuẫn giữa nỗi buồn với ý thức vận động vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông như sau:

• Nỗi buồn của nhân vật trữ tình được thể hiện qua những hình ảnh và âm thanh gợi lên sự cô đơn, hiu quạnh, trống vắng của thiên nhiên mùa đông:

• • • Hình ảnh “trăng” gợi lên sự vắng lặng, tĩnh mịch của không gian.
    • Hình ảnh “cột sọc chỉ đường” gợi lên sự đơn độc, lẻ loi của con người giữa thiên nhiên rộng lớn.
    • Âm thanh “tiếng lục lạc” gợi lên sự xa vắng, hoang sơ của miền quê.
    • Âm thanh “kim đồng hồ kêu tích tắc” gợi lên sự vô tận của thời gian, khiến con người cảm thấy cô đơn, lạc lõng.

• Ý thức vận động vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình được thể hiện qua những hình ảnh và âm thanh gợi lên sự vận động, tiến lên:

• • Hình ảnh “con đường dài, thẳng” gợi lên sự kiên định, quyết tâm của con người.
  • Hình ảnh “cột sọc chỉ đường” gợi lên sự hướng tới một đích đến, một tương lai tốt đẹp.
  • Âm thanh “tiếng lục lạc” gợi lên sự chuyển động, hối hả của cuộc sống.
  • Âm thanh “kim đồng hồ kêu tích tắc” gợi lên sự trôi chảy của thời gian, thúc giục con người phải hành động.

3. Xác định những hình ảnh, hoạt động tương phản trong khổ thơ 4. Nhân vật trữ tình xuất hiện ở khổ thơ này có còn chìm trong cảnh vật u buồn nữa không? Vi sao?

Những hình ảnh, hoạt động trong khổ 4:

+ Không một ánh lửa, không một mái lều thẫm đen / Rừng sâu và tuyết bao la

+ Những cột sọc chỉ đường / ngược chiều tôi

– Nhân vật trữ tình xuất hiện ở khổ thơ này nhân vật đang chìm trong cảnh thiên nhiên thiên nước Nga. Cảnh vật nơi đây rất cô quạnh. Chiếc xe tam mã, người lữ hành… như đang bị bao vây bởi “rừng sâu và tuyết”. Chỉ có, chỉ thấy những cột cây số hữu hình mà vô cảm đang ngược chiều chạy tới, không gian đã trải rộng lại trải rộng thêm ra. Con đường mùa đông đã dài lại được kéo dài tưởng như vô tận. Bao phủ cảnh vật là màu trắng của tuyết, màu đen sẫm của rừng.

4. Xác định không gian, thời gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình trong hai khổ thơ 5-6. Hãy hình dung nhân vật trữ tình được tận hưởng những gì và tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn ra sao. 

Trong hai khổ thơ 5-6 của bài thơ “Con đường mùa đông” của Puskin, không gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình được mở rộng ra, không còn chỉ bó hẹp trong khung cảnh con đường mùa đông mênh mông, hoang vắng. Nhân vật trữ tình đã trở về với những kỉ niệm đẹp đẽ, hạnh phúc trong quá khứ.

Với sự mở rộng về không gian và thời gian, không gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình trở nên rộng lớn, khoáng đạt hơn. Nhân vật trữ tình đã có dịp được tận hưởng những giây phút hạnh phúc, yên bình trong quá khứ. Tuy nhiên, dù đã chìm đắm trong những kỉ niệm đẹp đẽ, nhân vật trữ tình vẫn không thể quên đi nỗi buồn hiện tại.

Sự đấu tranh với nỗi buồn của nhân vật trữ tình được thể hiện qua những câu thơ sau:

Ôi buồn đau, ôi cô lẻ,

Lại trở về với ta,

Lại vây quanh ta,

Như những đám mây đen.

Nỗi buồn như một bóng ma, luôn vây quanh, ám ảnh nhân vật trữ tình. Nỗi buồn khiến nhân vật trữ tình cảm thấy cô đơn, lạc lõng. Nỗi buồn khiến nhân vật trữ tình cảm thấy như bị chìm đắm trong một thế giới tăm tối, không có lối thoát.

Tuy nhiên, nhân vật trữ tình không cam chịu chìm đắm trong nỗi buồn. Nhân vật trữ tình đã cố gắng đấu tranh để vượt qua nỗi buồn. Sự đấu tranh ấy được thể hiện qua hành động “ta đi tiếp”.

Ta đi tiếp,

Ta đi mãi,

Không biết đến khi nào.

Từ “ta” ở đây không chỉ là nhân vật trữ tình, mà còn là đại diện cho con người nói chung. Nhân vật trữ tình đã trở thành biểu tượng cho khát vọng vươn lên, vượt qua nghịch cảnh của con người.

Như vậy, trong hai khổ thơ 5-6 của bài thơ “Con đường mùa đông”, không gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình được mở rộng ra, không còn chỉ bó hẹp trong khung cảnh con đường mùa đông mênh mông, hoang vắng. Nhân vật trữ tình đã trở về với những kỉ niệm đẹp đẽ, hạnh phúc trong quá khứ. Tuy nhiên, dù đã chìm đắm trong những kỉ niệm đẹp đẽ, nhân vật trữ tình vẫn không thể quên đi nỗi buồn hiện tại. Nhân vật trữ tình đã cố gắng đấu tranh để vượt qua nỗi buồn, hướng tới một tương lai tươi sáng hơn.

5. Những hình tượng “xe tam mã”, “bài ca của người xà ích”, “mái lều, ánh lửa”, “Nhi-na” có ý nghĩa thế nào đối với hành trình tâm tưởng của nhân vật trữ tình trên “con đường mùa đông”?

Xe Tam Mã và Bài Ca của Người Xà Ích:

• Ý nghĩa thân thiết và quen thuộc: Hình ảnh của xe tam mã và bài ca của người xà ích kết hợp nhau để tạo nên một bối cảnh thân quen, gần gũi với tâm hồn Nga. Những hình tượng này gợi lên hồn quê, nét văn hóa đặc trưng của đất nước.
• Nỗi Buồn Dịu Ngọt: Gợi nhớ và làm dấy lên trong lòng người lữ khách một nỗi buồn dịu ngọt, có thể là do những kỷ niệm quê hương, những câu chuyện và bài hát của người dân xà ích.

Mái Lều, Ánh Lửa:

• Gợi Ấm Áp Gia Đình: Hình ảnh mái lều và ánh lửa đều tượng trưng cho sự ấm áp và hạnh phúc của gia đình. Chúng là những điểm tựa, nơi mà người lữ khách có thể tìm thấy sự bảo vệ và an ủi giữa khắc nghiệt của mùa đông.

Nhi-na:

• Tên Người Yêu như Điểm Tựa: Việc nhắc đến tên người yêu (Nhi-na) có thể là một cách để giảm bớt nỗi buồn và cô đơn. Tên người yêu trở thành một điểm tựa tinh thần, như một nguồn động viên và hy vọng giữa hành trình khó khăn.

Tất cả những hình tượng này đều đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một không gian tâm lý ấm áp, quen thuộc, và làm dịu đi cảm xúc của người lữ khách giữa cảnh đẹp và khắc nghiệt của con đường mùa đông.

6. Nêu nhận xét về những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về cách lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời.

Những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối được lặp lại để diễn tả sâu hơn tâm trạng người lữ hành, từ mơ tưởng trở về thực tại, với con đường mùa đông lạnh lẽo, con đường đi đày với nỗi buồn xa vắng cô đơn.

– Để lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời chúng ta có thể suy nghĩ về những điều tốt đẹp mà ta hướng tới, nghĩ về những điều làm điểm tựa tâm hồn như gia đình, tình yêu,…

7. Bạn có nhận xét gì về cấu tứ của bài thơ? Hãy liên hệ với một bài thơ khác có cùng kiểu cấu tứ này mà bạn biết.

Cấu tứ của bài thơ “Con đường mùa đông” của Puskin có thể được chia thành hai phần:

• Phần 1 (khổ 1-4): Miêu tả tâm trạng của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông.
• Phần 2 (khổ 5-6): Nhân vật trữ tình nhớ về những kỉ niệm đẹp đẽ trong quá khứ.

Cấu tứ này có thể được xem là một kiểu cấu tứ vòng tròn, với điểm bắt đầu và điểm kết thúc là cùng một hình ảnh: con đường mùa đông. Tuy nhiên, trong quá trình di chuyển trên con đường mùa đông, tâm trạng của nhân vật trữ tình đã có sự chuyển biến từ buồn bã, cô đơn sang khát vọng vươn lên, vượt qua nghịch cảnh.

Kiểu cấu tứ vòng tròn này cũng được sử dụng trong nhiều bài thơ khác, chẳng hạn như bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận. Trong bài thơ này, đoàn thuyền đánh cá cũng xuất phát từ một bến cảng và trở về bến cảng ấy sau một ngày lao động vất vả. Tuy nhiên, trong quá trình ra khơi, đoàn thuyền đã trải qua nhiều thử thách, nhưng cũng đã gặt hái được những thành công rực rỡ.

Cả hai bài thơ “Con đường mùa đông” và “Đoàn thuyền đánh cá” đều có cấu tứ vòng tròn, nhưng điểm khác biệt là trong bài thơ “Con đường mùa đông”, nhân vật trữ tình là một người lữ hành đơn độc, còn trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”, nhân vật trữ tình là một tập thể đoàn kết, gắn bó.

Cấu tứ vòng tròn là một kiểu cấu tứ khá phổ biến trong thơ ca. Kiểu cấu tứ này có thể giúp người đọc cảm nhận được sự trọn vẹn, thống nhất của tác phẩm, đồng thời cũng thể hiện được sự chuyển biến trong tâm trạng của nhân vật trữ tình.

KẾT NỐI ĐỌC- VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về một hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là đặc sắc nhất trong bài thơ Con đường mùa đông.

“Con đường mùa đông” là nhà thơ trữ tình nổi tiếng của Puskin. Hình ảnh “con đường mùa đông” đã gợi lên ấn tượng sâu sắc với người đọc về tâm trạng buồn bã, cô đơn của người lữ khách và vẻ đẹp thiên nhiên của mùa đông nước Nga. Trên con đường ấy, cảnh vật vắng lặng, bao la và buồn man mác. Một đêm Đông quạnh hiu với làn sương mờ, ánh trăng mờ, cánh đồng mờ xa. Không gian đó trải dài tít tắp tưởng chừng vô tận. Không gian đó, ngoài những hình ảnh, đường nét, màu sắc còn có cả khúc nhạc dịu êm, du dương: tiếng lục lạc đơn điệu buồn tẻ, khúc hát dân ca của người xà ích “Như niềm vui mừng khôn xiết/ Như nỗi buồn nặng đìu hiu”, làm dấy lên trong lòng lữ khách một nỗi buồn dịu ngọt. Không gian đêm trên “con đường mùa Đông” tĩnh lặng, hiu quạnh quá. Ở đây, nhà thơ đã “lấy động để tả tĩnh”. Những âm thanh khe khẽ tuy giúp cho bức tranh cựa mình nhưng lại làm nổi bật cái im lìm của đêm Đông. Không cần đến những màu sắc rực rỡ, thiên nhiên trong bài thơ trong trẻo, thanh khiết, đẹp chân thực, tự nhiên, gần gũi và sống động lạ thường. Nó rất “Nga” và đậm hồn quê hương xứ sở. Cảnh sắc thiên nhiên mùa Đông nước Nga đã được Puskin miêu tả một cách tinh tế, chọn lọc.

Với những hướng dẫn soạn bài Con đường mùa đông – Sách kết nối tri thức lớp 11 tập 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.