Soạn bài Chữ bầu lên nhà thơ – Sách kết nối tri thức lớp 10 tập 1

Hướng dẫn soạn bài Chữ bầu lên nhà thơ – Sách Kết Nối Tri Thức với Cuộc Sống – Ngữ Văn 10 – Tập 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1. Vấn đề chính được bàn luận trong văn bản này là gì?

Vấn đề chính được bàn luận trong văn bản “Chữ bầu lên nhà thơ” của Lê Đạt là vai trò của ngôn ngữ, của chữ đối với nhà thơ, làm nổi bật quan niệm về nghề thơ của tác giả.

Tác giả đã khẳng định vai trò quan trọng của chữ đối với nhà thơ. Chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Chữ cũng là thước đo tài năng, phong cách của nhà thơ. Nhà thơ chân chính là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo ra những tác phẩm thơ độc đáo, có giá trị.

Tác giả cũng phê phán quan niệm cho rằng thơ là những cảm xúc bộc phát, bốc đồng, không cần cố gắng. Tác giả cho rằng thơ là một loại lao động nghệ thuật chân chính, đòi hỏi sự lao động, sáng tạo, trau dồi của nhà thơ.

Quan niệm của Lê Đạt về thơ là một quan niệm sâu sắc, giàu tính nhân văn. Quan niệm này góp phần định hướng cho người nghệ sĩ trong sáng tác thơ ca.

Cụ thể, trong văn bản, tác giả đã đưa ra những luận điểm, luận cứ sau để làm rõ vấn đề chính:

• Lập luận bằng thực tế: Tác giả đã đưa ra những dẫn chứng về những nhà thơ lớn trong lịch sử như Nguyễn Du, Xuân Diệu, Tố Hữu,… để chứng minh cho quan điểm của mình. Những nhà thơ này đều là những người có tài năng, có tâm huyết với thơ ca, đã sáng tác nên những tác phẩm thơ có giá trị, có sức sống lâu bền trong lòng người đọc.
• Lập luận bằng lí lẽ: Tác giả đã đưa ra những lí lẽ, lập luận sắc bén để khẳng định vai trò của chữ đối với nhà thơ. Tác giả cho rằng chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Chữ cũng là thước đo tài năng, phong cách của nhà thơ. Nhà thơ chân chính là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo ra những tác phẩm thơ độc đáo, có giá trị.

Với những luận điểm, luận cứ sắc bén, thuyết phục, văn bản “Chữ bầu lên nhà thơ” của Lê Đạt đã góp phần khẳng định vai trò quan trọng của ngôn ngữ, của chữ đối với nhà thơ, làm nổi bật quan niệm về nghề thơ của tác giả.

2. Hãy tìm trong văn bản một câu có thể nêu bật được ý cốt lõi trong quan niệm về thơ của tác giả.

Câu văn có thể nêu bật được ý cốt lõi trong quan niệm về thơ của tác giả là:

“Chữ bầu lên nhà thơ”

Câu văn này khẳng định vai trò quan trọng của chữ đối với nhà thơ. Chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Chữ cũng là thước đo tài năng, phong cách của nhà thơ. Nhà thơ chân chính là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo ra những tác phẩm thơ độc đáo, có giá trị.

Câu văn này cũng bác bỏ quan niệm cho rằng thơ là những cảm xúc bộc phát, bốc đồng, không cần cố gắng. Thơ là một loại lao động nghệ thuật chân chính, đòi hỏi sự lao động, sáng tạo, trau dồi của nhà thơ.

Như vậy, câu văn “Chữ bầu lên nhà thơ” đã nêu bật được quan niệm sâu sắc của tác giả về thơ ca. Quan niệm này góp phần định hướng cho người nghệ sĩ trong sáng tác thơ ca.

Ngoài ra, trong văn bản, tác giả còn có một số câu văn thể hiện quan niệm của mình về thơ, chẳng hạn như:

• “Thơ không phải là những cảm xúc bộc phát, bốc đồng, không cần cố gắng”
• “Thơ là một loại lao động nghệ thuật chân chính”
• “Nhà thơ chân chính là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo ra những tác phẩm thơ độc đáo, có giá trị”

Những câu văn này cũng góp phần thể hiện quan niệm sâu sắc của tác giả về thơ ca.

3. Ở phần 2 của văn bản, tác giả đã tranh luận với hai quan niệm khá phổ biến:

– Thơ gắn liền với những cảm xúc bột phát, “bốc đồng”, làm thơ không cần cố gắng.

– Thơ là vấn đề của những năng khiếu đặc biệt, xa lạ với lao động lầm lũi và nỗ lực trau dồi học vấn.

Những lí lẽ, bằng chứng mà tác giả nêu lên đã thực sự thuyết phục chưa? Hãy nói rõ ý kiến của bạn.

Theo tôi, những lí lẽ, bằng chứng mà tác giả Lê Đạt nêu lên trong phần 2 của văn bản “Chữ bầu lên nhà thơ” đã thực sự thuyết phục.

Để bác bỏ quan niệm cho rằng thơ gắn liền với những cảm xúc bột phát, “bốc đồng”, tác giả đã đưa ra những lí lẽ sau:

• Thơ là một loại lao động nghệ thuật chân chính. Thơ không chỉ là những cảm xúc bộc phát, bốc đồng, mà còn là kết quả của quá trình lao động, sáng tạo, trau dồi của nhà thơ. Quá trình sáng tác thơ đòi hỏi sự lao động nghiêm túc, cần mẫn, sáng tạo của nhà thơ. Nhà thơ phải có vốn sống phong phú, phải có kiến thức sâu rộng, phải có khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách điêu luyện, sáng tạo mới có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.
• Những nhà thơ lớn trong lịch sử đều là những người có tài năng, có tâm huyết với thơ ca, đã sáng tác nên những tác phẩm thơ có giá trị, có sức sống lâu bền trong lòng người đọc. Những nhà thơ này đều là những người có quá trình lao động sáng tạo nghiêm túc, cần mẫn. Họ đã trải qua quá trình trau dồi tài năng, học hỏi, tích lũy chất liệu,… để có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.

Để bác bỏ quan niệm cho rằng thơ là vấn đề của những năng khiếu đặc biệt, xa lạ với lao động lầm lũi và nỗ lực trau dồi học vấn, tác giả đã đưa ra những lí lẽ sau:

• Thơ là một loại ngôn ngữ nghệ thuật, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về ngôn ngữ. Nhà thơ phải có khả năng cảm nhận, sử dụng ngôn ngữ một cách điêu luyện, sáng tạo. Khả năng này không phải là năng khiếu bẩm sinh mà phải được trau dồi, học hỏi, rèn luyện trong quá trình lao động sáng tạo.
• Thơ là một loại hình nghệ thuật phản ánh hiện thực khách quan, đòi hỏi sự am hiểu về thế giới xung quanh. Nhà thơ phải có vốn sống phong phú, phải có kiến thức sâu rộng về đời sống, xã hội, con người. Kiến thức này không phải là năng khiếu bẩm sinh mà phải được tích lũy trong quá trình học tập, trải nghiệm.

Như vậy, những lí lẽ, bằng chứng mà tác giả đưa ra đều rất thuyết phục. Chúng đã bác bỏ một cách triệt để hai quan niệm sai lầm về thơ ca. Những lí lẽ này đã khẳng định vai trò quan trọng của lao động sáng tạo, học vấn, vốn sống trong sáng tác thơ ca.

Ngoài ra, tác giả còn sử dụng lối viết giàu hình ảnh, biểu cảm, khiến cho những lí lẽ của mình trở nên sinh động, dễ hiểu và dễ nhớ.

4. Tác giả không trực tiếp định nghĩa khái niệm chữ. Dựa vào “ý tại ngôn ngoại” của văn bản, bạn hãy thử thực hiện công việc này.

Khái niệm chữ trong văn bản “Chữ bầu lên nhà thơ” của Lê Đạt

Tác giả Lê Đạt không trực tiếp định nghĩa khái niệm chữ, nhưng dựa vào “ý tại ngôn ngoại” của văn bản, chúng ta có thể hiểu chữ theo hai nghĩa sau:

Thứ nhất, chữ là một đơn vị ngôn ngữ, là một yếu tố cấu tạo nên ngôn ngữ. Chữ là sự kết hợp giữa âm thanh và ý nghĩa, là công cụ để con người giao tiếp, biểu đạt tư tưởng, tình cảm.

Thứ hai, chữ là một yếu tố nghệ thuật, là một phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Chữ trong thơ không chỉ là những ký tự đơn thuần, mà còn là những hình tượng, biểu tượng mang đậm tính thẩm mỹ. Nhà thơ phải có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, mới có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.

Cụ thể, trong văn bản, tác giả đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh liên quan đến chữ để khẳng định vai trò quan trọng của chữ đối với nhà thơ. Tác giả cho rằng:

• Chữ là “chất liệu” để nhà thơ tạo nên những tác phẩm thơ.
• Chữ là “công cụ” để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình.
• Chữ là “thước đo” tài năng, phong cách của nhà thơ.

Từ những luận điểm này, chúng ta có thể thấy tác giả quan niệm chữ là một yếu tố quan trọng, không thể thiếu trong sáng tác thơ ca. Chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Nhà thơ chân chính là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo ra những tác phẩm thơ độc đáo, có giá trị.

Với cách hiểu như trên, khái niệm chữ của tác giả Lê Đạt đã bao hàm cả hai nghĩa của chữ: chữ là một đơn vị ngôn ngữ và chữ là một yếu tố nghệ thuật. Đây là một cách hiểu khá sâu sắc và toàn diện về chữ, góp phần làm nổi bật quan niệm về thơ ca của tác giả.

5. Bạn có ý kiến gì về luận điểm: “Nhà thơ làm chữ chủ yếu không phải ở “nghĩa tiêu dùng”, nghĩa tự vị của nó, mà ở diện mạo, âm lượng, độ vang vọng, sức gợi cảm của chữ trong tương quan hữu cơ với câu, bài thơ”? Nếu tán đồng với tác giả Lê Đạt, hãy đưa ra một ví dụ để minh hoạ.

Tôi tán đồng với luận điểm của tác giả Lê Đạt. Chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Tuy nhiên, chữ không chỉ là những ký tự đơn thuần, mà còn là những hình tượng, biểu tượng mang đậm tính thẩm mỹ. Nhà thơ phải có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, mới có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.

Trong thơ ca, chữ không chỉ mang nghĩa tự vị, nghĩa thông thường trong từ điển, mà còn mang những ý nghĩa hàm ẩn, tượng trưng. Nhà thơ phải biết cách phát huy những ý nghĩa này để tạo nên những hình ảnh, biểu tượng độc đáo, giàu sức gợi cảm.

Ví dụ, trong bài thơ “Mùa xuân chín” của Hàn Mặc Tử, hình ảnh “mùa xuân chín” không chỉ mang nghĩa thông thường là mùa xuân đã qua đi, mà còn mang nghĩa tượng trưng cho tuổi trẻ, cho tình yêu, cho những ước mơ, hoài bão của tuổi trẻ. Hình ảnh này đã tạo nên một sức gợi cảm mạnh mẽ, khiến người đọc cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, tươi tắn của tuổi trẻ, nhưng cũng chứa đựng những nỗi buồn, tiếc nuối.

Ngoài ra, nhà thơ cũng phải biết cách sử dụng chữ sao cho phù hợp với âm điệu, nhịp điệu của câu thơ, bài thơ. Âm thanh của chữ có thể tạo nên những hiệu quả thẩm mỹ khác nhau. Ví dụ, âm thanh của các phụ âm “r”, “l” thường tạo nên âm hưởng êm ái, nhẹ nhàng, trong khi âm thanh của các phụ âm “c”, “k” thường tạo nên âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát.

Ví dụ, trong bài thơ “Tiếng hát con tàu” của Chế Lan Viên, âm thanh của các phụ âm “r”, “l” được sử dụng rất khéo léo, tạo nên âm hưởng êm ái, nhẹ nhàng, phù hợp với tâm trạng của người con gái đang rời xa quê hương.

Như vậy, có thể thấy luận điểm của tác giả Lê Đạt là hoàn toàn đúng đắn. Nhà thơ chân chính là người biết cách sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo nên những hình ảnh, biểu tượng độc đáo, giàu sức gợi cảm, mang lại cho người đọc những cảm xúc thẩm mỹ sâu sắc.

6. Bài viết của Lê Đạt đã giúp bạn hiểu thêm gì về hoạt động sáng tạo thơ ca?

Bài viết “Chữ bầu lên nhà thơ” của Lê Đạt đã giúp tôi hiểu thêm về hoạt động sáng tạo thơ ca theo những khía cạnh sau:

• Thơ ca là một loại lao động nghệ thuật chân chính. Không phải là những cảm xúc bộc phát, bốc đồng, không cần cố gắng, thơ ca là kết quả của quá trình lao động sáng tạo, trau dồi của nhà thơ. Nhà thơ phải có vốn sống phong phú, phải có kiến thức sâu rộng, phải có khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách điêu luyện, sáng tạo mới có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.
• Chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Chữ không chỉ là những ký tự đơn thuần, mà còn là những hình tượng, biểu tượng mang đậm tính thẩm mỹ. Nhà thơ phải có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, mới có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.
• Nhà thơ là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo ra những hình ảnh, biểu tượng độc đáo, giàu sức gợi cảm, mang lại cho người đọc những cảm xúc thẩm mỹ sâu sắc.

Cụ thể, bài viết đã giúp tôi hiểu được những điều sau:

• Thơ ca không phải là những cảm xúc bộc phát, bốc đồng, không cần cố gắng. Tác giả đã đưa ra những dẫn chứng về những nhà thơ lớn trong lịch sử như Nguyễn Du, Xuân Diệu, Tố Hữu,… để chứng minh cho quan điểm của mình. Những nhà thơ này đều là những người có quá trình lao động sáng tạo nghiêm túc, cần mẫn. Họ đã trải qua quá trình trau dồi tài năng, học hỏi, tích lũy chất liệu,… để có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.
• Chữ là một yếu tố quan trọng, không thể thiếu trong sáng tác thơ ca. Tác giả đã khẳng định rằng chữ là “chất liệu” để nhà thơ tạo nên những tác phẩm thơ, là “công cụ” để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình, là “thước đo” tài năng, phong cách của nhà thơ.
• Nhà thơ là người có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo. Tác giả đã đưa ra những ví dụ về cách sử dụng chữ của các nhà thơ lớn để minh họa cho luận điểm của mình. Nhà thơ phải biết cách phát huy những ý nghĩa hàm ẩn, tượng trưng của chữ, biết cách sử dụng chữ sao cho phù hợp với âm điệu, nhịp điệu của câu thơ, bài thơ, tạo nên những hình ảnh, biểu tượng độc đáo, giàu sức gợi cảm, mang lại cho người đọc những cảm xúc thẩm mỹ sâu sắc.

Bài viết của Lê Đạt đã giúp tôi có cái nhìn sâu sắc hơn về hoạt động sáng tạo thơ ca. Đây là một bài viết hay, giàu tính triết lý, có giá trị tham khảo cao đối với những người yêu thơ, những người muốn tìm hiểu về nghệ thuật sáng tác thơ ca.

Kết nối đọc – viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ về một nhận định mà bạn thấy tâm đắc trong văn bản Chữ bầu lên nhà thơ của Lê Đạt.

Trong văn bản “Chữ bầu lên nhà thơ”, tác giả Lê Đạt đã có một nhận định rất sâu sắc: “Nhà thơ làm chữ chủ yếu không phải ở “nghĩa tiêu dùng”, nghĩa tự vị của nó, mà ở diện mạo, âm lượng, độ vang vọng, sức gợi cảm của chữ trong tương quan hữu cơ với câu, bài thơ”.

Tôi hoàn toàn tâm đắc với nhận định này. Chữ là công cụ, là phương tiện để nhà thơ thể hiện tâm hồn, cảm xúc, tư tưởng của mình. Tuy nhiên, chữ không chỉ là những ký tự đơn thuần, mà còn là những hình tượng, biểu tượng mang đậm tính thẩm mỹ. Nhà thơ phải có khả năng sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, mới có thể tạo ra những tác phẩm thơ có giá trị.

Như vậy, khi nhà thơ sử dụng chữ, họ không chỉ chú ý đến nghĩa thông thường của chữ, mà còn chú ý đến diện mạo, âm lượng, độ vang vọng, sức gợi cảm của chữ. Những yếu tố này sẽ góp phần tạo nên những hình ảnh, biểu tượng độc đáo, giàu sức gợi cảm, mang lại cho người đọc những cảm xúc thẩm mỹ sâu sắc.

Ví dụ, trong bài thơ “Tiếng hát con tàu” của Chế Lan Viên, âm thanh của các phụ âm “r”, “l” được sử dụng rất khéo léo, tạo nên âm hưởng êm ái, nhẹ nhàng, phù hợp với tâm trạng của người con gái đang rời xa quê hương. Hay trong bài thơ “Mùa xuân chín” của Hàn Mặc Tử, hình ảnh “mùa xuân chín” không chỉ mang nghĩa thông thường là mùa xuân đã qua đi, mà còn mang nghĩa tượng trưng cho tuổi trẻ, cho tình yêu, cho những ước mơ, hoài bão của tuổi trẻ. Hình ảnh này đã tạo nên một sức gợi cảm mạnh mẽ, khiến người đọc cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, tươi tắn của tuổi trẻ, nhưng cũng chứa đựng những nỗi buồn, tiếc nuối.

Như vậy, nhận định của Lê Đạt đã góp phần làm rõ vai trò quan trọng của chữ trong sáng tác thơ ca. Nhà thơ chân chính là người biết cách sử dụng chữ một cách điêu luyện, sáng tạo, tạo nên những hình ảnh, biểu tượng độc đáo, giàu sức gợi cảm, mang lại cho người đọc những cảm xúc thẩm mỹ sâu sắc.

Với những hướng dẫn soạn bài Chữ bầu lên nhà thơ – Sách Kết Nối Tri Thức với Cuộc Sống – Ngữ Văn 10 – Tập 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.