Soạn bài Chiếc lược ngà (trích) - Ngữ văn 9

     Hướng dẫn soạn bài Chiếc lược ngà (trích) – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc – Hiểu Văn Bản 
Câu 1: Em hãy kể tóm tắt cốt truyện của đoạn trích. Tình huống nào đã bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha con của ông Sáu và bé Thu ?
Cốt truyện của đoạn trích “Chiếc lược ngà”:

• Sau 8 năm xa nhà đi kháng chiến, ông Sáu được nghỉ phép về thăm nhà. Bé Thu, con gái ông Sáu, lúc này đã 8 tuổi. Nhưng vì vết sẹo trên mặt ông Sáu khiến bé Thu không nhận ra cha mình. Bé Thu đã có những hành động cự tuyệt tình cảm của ông Sáu như: không chịu gọi ông là cha, bỏ đi khi ông Sáu gọi, nhất quyết không chịu nhận quà của ông Sáu, bỏ bữa cơm, và cuối cùng là bỏ đi lúc ông Sáu chuẩn bị ra đi.
• Trước những hành động của bé Thu, ông Sáu vô cùng đau khổ và thất vọng. Ông đã khóc, đã trách móc con. Nhưng rồi, tình yêu thương con của ông Sáu đã khiến bé Thu nhận ra cha mình. Khi ông Sáu lên đường, bé Thu đã chạy lại ôm hôn ông Sáu, hôn lên vết sẹo trên mặt ông.
• Cuối cùng, ông Sáu cũng được trở về chiến trường với nỗi nhớ thương con da diết. Ông hứa sẽ trở về và tặng con chiếc lược ngà.

Tình huống bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha con của ông Sáu và bé Thu:

• Tình huống ấy là khi bé Thu nhận ra cha mình. Đây là một tình huống bất ngờ, éo le nhưng cũng đầy cảm động.
• Bé Thu nhận ra cha mình trong giây phút ông Sáu chuẩn bị lên đường. Khi ấy, bé Thu đang chơi đùa với con chim sáo. Ông Sáu đã vội vã chạy đến gọi bé Thu. Bé Thu giật mình, ngơ ngác nhìn ông Sáu. Nhưng rồi, khi nhìn thấy vết sẹo trên mặt ông Sáu, bé Thu đã nhận ra cha mình.
• Bé Thu chạy lại ôm hôn ông Sáu, hôn lên vết sẹo trên mặt ông. Hành động ấy thể hiện tình yêu thương, sự tha thứ của bé Thu dành cho cha mình.

Tình huống này đã bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha con của ông Sáu và bé Thu. Tình yêu thương con của ông Sáu đã khiến bé Thu nhận ra cha mình. Tình yêu thương cha của bé Thu đã khiến ông Sáu vơi đi nỗi đau, và yêu thương con gái mình hơn bao giờ hết.

Câu 2: Tìm hiểu và phân tích diễn biến tâm lí, hành động của bé Thu trong lần • gặp cha cuối cùng, khi ông Sáu được về phép. Qua đó hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu và nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả?
Diễn biến tâm lí, hành động của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng:

• Bé Thu không nhận ra cha:

Khi ông Sáu về, bé Thu đang chơi đùa ở nhà. Ông Sáu chạy đến gọi bé, nhưng bé Thu lại bỏ chạy, gọi “Má! Má!”. Khi ông Sáu đuổi theo, bé Thu vẫn không chịu gọi ông là cha, mà chỉ nói “Có một người lạ mày đuổi nó đi!”.

• Bé Thu kiên quyết cự tuyệt tình cảm của cha:

Bé Thu nhất quyết không chịu nhận quà của ông Sáu, bỏ bữa cơm, và cuối cùng là bỏ đi lúc ông Sáu chuẩn bị ra đi. Những hành động ấy của bé Thu khiến ông Sáu vô cùng đau khổ và thất vọng.

• Bé Thu nhận ra cha và tha thứ:

Trong giây phút ông Sáu chuẩn bị lên đường, bé Thu đã nhận ra cha mình. Bé chạy lại ôm hôn ông Sáu, hôn lên vết sẹo trên mặt ông. Hành động ấy thể hiện tình yêu thương, sự tha thứ của bé Thu dành cho cha mình.

Nhận xét về tính cách của bé Thu:

Bé Thu là một cô bé cá tính, bướng bỉnh nhưng rất yêu cha. Bé có tình yêu cha sâu sắc, mãnh liệt, nhưng lại thể hiện tình yêu ấy một cách đặc biệt. Bé Thu cũng là một cô bé rất ngoan ngoãn, biết nghe lời mẹ.

Nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả:

Tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật để miêu tả tâm lí của bé Thu, như:

• Tập trung miêu tả những hành động, cử chỉ, lời nói của bé Thu: Hành động bỏ chạy, gọi “Má! Má!”, không nhận quà của cha, bỏ bữa cơm, bỏ đi lúc ông Sáu chuẩn bị ra đi, chạy lại ôm hôn cha, hôn lên vết sẹo trên mặt cha… đã thể hiện tâm lí của bé Thu một cách chân thực, sinh động.
• Tạo tình huống bất ngờ, éo le: Tình huống bé Thu nhận ra cha trong giây phút ông Sáu chuẩn bị lên đường đã tạo nên sự bất ngờ, éo le nhưng cũng rất cảm động.
• Sử dụng ngôn ngữ giản dị, trong sáng: Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, phù hợp với tâm lí của nhân vật bé Thu, giúp người đọc dễ dàng hiểu và cảm nhận được tâm lí của nhân vật.

Kết luận:

Qua diễn biến tâm lí, hành động của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng, ta có thể thấy bé Thu là một cô bé cá tính, bướng bỉnh nhưng rất yêu cha. Bé có tình yêu cha sâu sắc, mãnh liệt, nhưng lại thể hiện tình yêu ấy một cách đặc biệt. Nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả trong đoạn trích rất thành công, góp phần thể hiện thành công nhân vật bé Thu.

Câu 3: Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu đôì với con đã được thê’ hiện qua những chi tiết, sự việc nào ? Điều đó đã bộc lộ thêm nét đẹp gì trong tâm hồn của người cán bộ cách mạng ấy ?
Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu dành cho con được thể hiện qua những chi tiết, sự việc sau:

• Tình yêu thương con tha thiết:

Sau 8 năm xa nhà, ông Sáu mong ngóng được gặp con khôn lớn, nhưng khi nhìn thấy con, ông đã vô cùng thất vọng vì con không nhận ra mình. Ông Sáu đã khóc, đã trách móc con, nhưng trong lòng ông vẫn luôn yêu thương con tha thiết.

• Sự kiên nhẫn, nhẫn nại và bao dung:

Mặc dù bị con cự tuyệt, nhưng ông Sáu vẫn không bỏ cuộc. Ông vẫn dành cho con những tình cảm yêu thương, quan tâm. Ông đã tặng cho con chiếc lược ngà, và ông đã hứa sẽ trở về tặng con khi chiếc lược hoàn thành.

• Sự xúc động tột độ khi con nhận ra mình:

Khi con nhận ra mình, ông Sáu đã vô cùng xúc động. Ông ôm hôn con, hôn lên vết sẹo trên mặt con. Hành động ấy thể hiện tình yêu thương, sự tha thứ của ông dành cho con.

Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu dành cho con đã bộc lộ thêm nét đẹp trong tâm hồn của người cán bộ cách mạng ấy. Ông Sáu là một người yêu thương con tha thiết, kiên nhẫn, nhẫn nại và bao dung. Ông cũng là một người có tình yêu nước sâu sắc, sẵn sàng hi sinh bản thân vì đất nước.

Đặc biệt, tình cảm của ông Sáu dành cho con còn thể hiện vẻ đẹp của tình cha con trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Tình cảm ấy đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách, và trở thành một trong những động lực để ông Sáu chiến đấu và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Câu 4: Truyện được kể theo lời trần thuật của nhân vật nào ? Cách chọn vai kê’ như vậy có tác dụng gì trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng của truyện ?
Truyện được kể theo lời trần thuật của bác Ba, người bạn thân của ông Sáu. Cách chọn vai kể như vậy có tác dụng quan trọng trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng của truyện.

Về việc xây dựng nhân vật:

• Tăng tính khách quan: Bác Ba là người chứng kiến và tham gia vào các sự việc trong truyện, nên lời kể của bác mang tính khách quan, không bị chi phối bởi cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật. Điều này giúp người đọc có cái nhìn toàn diện, chân thực về các nhân vật trong truyện.
• Tạo sự tin cậy: Bác Ba là người có uy tín, đáng tin cậy, nên lời kể của bác dễ dàng thuyết phục người đọc.
• Tăng tính sinh động, hấp dẫn: Bác Ba là người kể chuyện khéo léo, có tài quan sát, miêu tả, nên lời kể của bác mang tính sinh động, hấp dẫn, giúp người đọc dễ dàng hình dung ra các sự việc, nhân vật trong truyện.

Về việc thể hiện nội dung tư tưởng của truyện:

• Thể hiện rõ tình cảm của tác giả đối với các nhân vật: Bác Ba là người gắn bó, yêu quý ông Sáu và bé Thu, nên lời kể của bác thể hiện rõ tình cảm của tác giả đối với các nhân vật. Điều này giúp người đọc cảm nhận được tình cảm chân thành, sâu sắc của tác giả đối với các nhân vật, góp phần thể hiện nội dung tư tưởng của truyện.
• Nhấn mạnh ý nghĩa của tình cha con: Tình cha con là một tình cảm thiêng liêng, cao quý, vượt qua mọi thử thách, gian khổ. Bác Ba là người có kinh nghiệm sống, nên lời kể của bác giúp nhấn mạnh ý nghĩa của tình cha con, góp phần thể hiện nội dung tư tưởng của truyện.

Nhìn chung, cách chọn vai kể của tác giả trong truyện “Chiếc lược ngà” là rất thành công. Cách kể này đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng của truyện.

Luyện Tập
Câu 1: Thái độ và hành động của bé Thu đối với ba rất trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi, nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật. Em hãy giải thích điều đó.

Thái độ và hành động của bé Thu đối với ba rất trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi, nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật. Điều này có thể giải thích như sau:

• Thái độ và hành động của bé Thu trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà:

Bé Thu không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt ông Sáu khác xa với hình ảnh người cha trong bức ảnh mà bé đã được nhìn thấy. Bé Thu là một cô bé nhạy cảm, có tình yêu cha sâu sắc, mãnh liệt. Bé chỉ yêu cha mình theo hình ảnh của cha trong bức ảnh, và bé không chấp nhận một người đàn ông khác với vết sẹo trên mặt.

Vì vậy, bé Thu đã có những hành động cự tuyệt tình cảm của ông Sáu như: không chịu gọi ông là cha, bỏ chạy khi ông Sáu gọi, nhất quyết không chịu nhận quà của ông Sáu, bỏ bữa cơm, và cuối cùng là bỏ đi lúc ông Sáu chuẩn bị ra đi.

Những hành động ấy của bé Thu thể hiện tình yêu cha sâu sắc và tính cách bướng bỉnh, kiên quyết của bé. Bé Thu không muốn nhận một người đàn ông khác là cha của mình, bé chỉ muốn nhận người cha trong bức ảnh mà bé yêu thương.

• Thái độ và hành động của bé Thu lúc ông Sáu sắp ra đi:

Trong giây phút ông Sáu chuẩn bị lên đường, bé Thu đã nhận ra cha mình. Bé chạy lại ôm hôn ông Sáu, hôn lên vết sẹo trên mặt ông. Hành động ấy thể hiện tình yêu thương, sự tha thứ của bé Thu dành cho cha mình.

Những hành động ấy của bé Thu thể hiện tình yêu cha sâu sắc và sự trưởng thành của bé. Bé Thu đã nhận ra cha mình, bé đã tha thứ cho cha mình, và bé đã thể hiện tình yêu thương của mình dành cho cha một cách mãnh liệt.

Vậy, thái độ và hành động của bé Thu trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi tuy trái ngược nhau, nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật. Bé Thu là một cô bé nhạy cảm, có tình yêu cha sâu sắc, mãnh liệt, và cũng có tính cách bướng bỉnh, kiên quyết.

Câu 2: Em hãy viết lại đoạn truyện kể về cuộc gặp gỡ cuối cùng của hai cha con ông Sáu theo lời hồi tưởng của một nhân vật khác (ông Sáu hoặc bé Thu).

Kỷ niệm về cha

Ba năm rồi, ba chưa về thăm nhà một lần. Thu biết ba đang ở chiến trường, đang chiến đấu chống giặc Mỹ để bảo vệ đất nước. Thu cũng biết ba rất nhớ mẹ con Thu, nhưng ba không thể về được vì công việc của ba rất quan trọng.

Hôm nay, Thu được mẹ cho biết ba sẽ về thăm nhà trong một tuần. Thu rất vui mừng. Thu đã mong chờ ngày này từ lâu. Thu đã chuẩn bị rất chu đáo cho cuộc gặp gỡ với ba. Thu đã quét dọn sạch sẽ nhà cửa, giặt giũ quần áo sạch sẽ, và chuẩn bị một mâm cơm thật ngon để đón ba.

Chiều hôm ấy, Thu đứng trước cửa ngõ, mắt sáng ngời, nhìn ra xa. Thu mong ngóng được gặp ba. Khi thấy ba từ xa đi tới, Thu chạy ra đón ba. Nhưng khi nhìn thấy ba, Thu sững sờ. Ba không giống như trong bức ảnh mà Thu đã được mẹ cho xem. Ba có một vết sẹo dài trên mặt. Thu không nhận ra ba.

Ba chạy đến gọi Thu:

• Thu! Con gái ba đây rồi!

Nhưng Thu không gọi ba là ba. Thu chạy lại phía mẹ, kêu lên:

• Má! Má! Con không muốn đi với người ta đâu!

Ba chạy theo Thu, ôm lấy Thu, nói:

• Thu! Con gái ba đây rồi! Ba về thăm con đây!

Thu vùng vẫy, đẩy ba ra, nói:

• Không phải ba! Ba không phải ba con! Ba xấu lắm! Ba có vết sẹo trên mặt!

Ba Sáu rất buồn. Ba không biết phải làm sao để Thu nhận ra ba. Ba ôm Thu vào lòng, nói:

• Thu! Con đừng như vậy! Ba là ba con đây! Ba yêu con lắm!

Thu vẫn không chịu nhận ba. Thu bỏ chạy vào nhà, đóng cửa lại. Ba Sáu đứng bên ngoài, nhìn theo Thu, nước mắt chảy dài.

Tối hôm đó, Thu không chịu ăn cơm. Thu nằm trong phòng, khóc. Mẹ Thu đi vào, an ủi Thu:

• Con đừng khóc nữa. Ba con đã về rồi. Con hãy gọi ba một tiếng đi!

Thu không nói gì. Thu vẫn cứ khóc.

Ba Sáu cũng không ngủ được. Ba ngồi bên giường, nhìn Thu, lòng ba rất buồn. Ba nghĩ: “Không biết bao giờ con mới chịu nhận ra ba đây?”

Sáng hôm sau, Thu vẫn không chịu gặp ba. Ba Sáu đành phải về đơn vị. Trước khi đi, ba hứa với Thu:

• Ba đi rồi ba sẽ về. Ba sẽ mang cho con một món quà.

Thu không nói gì. Thu vẫn không chịu nhìn ba.

Ba Sáu đi rồi. Thu vẫn buồn. Thu vẫn nhớ ba. Thu cứ nghĩ mãi về ba. Thu biết ba rất yêu Thu. Ba đã hứa với Thu sẽ mang cho Thu một món quà. Thu mong ba sớm về để được nhận món quà của ba.

Một ngày nọ, ba Sáu trở về. Ba mang theo một chiếc lược ngà. Ba đưa chiếc lược cho Thu, nói:

• Đây là món quà ba tặng con. Ba đã dành nhiều thời gian để làm chiếc lược này cho con.

Thu nhận chiếc lược từ tay ba, mắt Thu sáng lên. Thu cầm chiếc lược, khẽ sờ vào từng chiếc răng lược. Thu biết đây là món quà rất quý giá mà ba đã dành tặng cho mình.

Thu chạy lại ôm ba, nói:

• Ba! Con yêu ba!

Ba Sáu ôm Thu vào lòng, nước mắt chảy dài. Ba rất vui khi Thu đã nhận ra ba.

Kỷ niệm về cuộc gặp gỡ cuối cùng với ba mãi mãi là kỷ niệm đẹp trong lòng Thu. Thu sẽ luôn ghi nhớ tình yêu thương của ba dành cho mình.

      Với những hướng dẫn soạn bài Chiếc lược ngà (trích) – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.