Soạn bài Chị em Thúy Kiều (trích Truyện Kiều) – Ngữ văn 9

     Hướng dẫn soạn bài Chị em Thúy Kiều (trích Truyện Kiều) – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc – Hiểu Văn Bản
Câu 1: Hãy tìm hiểu kết cấu của đoạn thơ và nhận xét kết cấu ấy có liên quan như thế nào với trình tự miêu tả nhân vật của tác giả.
Kết cấu của đoạn thơ

Đoạn thơ “Chị em Thúy Kiều” được chia làm hai phần:

• Phần 1 (từ câu 1 đến câu 18): Giới thiệu chung về hai chị em Thúy Kiều.
• Phần 2 (từ câu 19 đến câu 32): Miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều.

Kết cấu ấy có liên quan như thế nào với trình tự miêu tả nhân vật của tác giả?

Kết cấu của đoạn thơ có liên quan chặt chẽ với trình tự miêu tả nhân vật của tác giả.

• Phần 1 giới thiệu chung về hai chị em Thúy Kiều, bao gồm cả tên tuổi, tuổi tác, mối quan hệ và hoàn cảnh sống. Miêu tả chung trước, Nguyễn Du đã tạo tiền đề cho việc miêu tả cụ thể vẻ đẹp của hai chị em sau.
• Phần 2 miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều, từ chị đến em. Miêu tả từ chị đến em, Nguyễn Du đã thể hiện sự trân trọng, yêu mến của mình đối với Thúy Kiều.

Như vậy, kết cấu của đoạn thơ đã thể hiện rõ nét tài năng miêu tả nhân vật của Nguyễn Du. Ông đã sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng để miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều, đồng thời sử dụng bút pháp tả thực để miêu tả cụ thể từng chi tiết. Kết cấu ấy đã góp phần làm cho đoạn thơ trở nên hấp dẫn, sinh động và giàu ý nghĩa.

Cụ thể, ở phần 1, Nguyễn Du giới thiệu hai chị em Thúy Kiều bằng hai câu thơ:

“Đầu lòng hai ả tố nga,

Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân.”

Hai câu thơ đã giới thiệu ngắn gọn về tên tuổi, tuổi tác và mối quan hệ của hai chị em. Nguyễn Du đã sử dụng từ “đầu lòng” để nhấn mạnh rằng hai chị em Thúy Kiều là những người con gái đầu lòng của cha mẹ. Từ “tố nga” là một cách nói đẹp, chỉ những người con gái đẹp. Hai từ “Thúy Kiều” và “Thúy Vân” mang âm hưởng nhẹ nhàng, thanh thoát, gợi lên vẻ đẹp của hai chị em.

Ở phần 2, Nguyễn Du miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều theo trình tự từ chị đến em.

Về Thúy Kiều, Nguyễn Du miêu tả bằng những ngôn từ, hình ảnh đẹp đẽ, ước lệ:

“Kiều càng sắc sảo mặn mà,

So bề tài sắc lại là phần hơn.”

“Sắc sảo” là vẻ đẹp sắc nét, tinh tế, “mặn mà” là vẻ đẹp đằm thắm, duyên dáng. Nguyễn Du đã sử dụng từ “so bề” để khẳng định vẻ đẹp của Thúy Kiều vượt trội hơn hẳn so với mọi người.

Nguyễn Du cũng miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều qua đôi mắt:

“Làn thu thủy, nét xuân sơn,

Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh.”

“Làn thu thủy” là đôi mắt trong như nước mùa thu, “nét xuân sơn” là nét mày thanh tú như núi mùa xuân. Đôi mắt và hàng mày của Thúy Kiều được so sánh với những hình ảnh đẹp đẽ, cao quý, khiến cho vẻ đẹp của nàng càng thêm nổi bật.

Về Thúy Vân, Nguyễn Du miêu tả bằng những ngôn từ, hình ảnh nhẹ nhàng, thanh thoát:

“Vân xem chừng đã bấy lâu,

Mày nở nụ cười tươi như hoa.”

“Mày nở nụ cười tươi như hoa” là một hình ảnh đẹp, gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, hiền thục của Thúy Vân.

Như vậy, kết cấu của đoạn thơ “Chị em Thúy Kiều” đã thể hiện rõ nét tài năng miêu tả nhân vật của Nguyễn Du. Ông đã sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng và bút pháp tả thực một cách nhuần nhuyễn, khéo léo để khắc họa vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều.

Câu 2: Những hình tượng nghệ thuật nào mang tính ước lệ khi gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân ? Qua những hình tượng ấy, em cảm nhận Thúy Vân có nét riêng về nhan sắc và tính cách như thế nào ?
Trong đoạn trích “Chị em Thúy Kiều”, Nguyễn Du đã sử dụng những hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ để gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân. Những hình tượng ấy là:

• “Làn thu thủy, nét xuân sơn”

“Làn thu thủy” là đôi mắt trong như nước mùa thu, “nét xuân sơn” là nét mày thanh tú như núi mùa xuân. Hai hình ảnh này gợi lên vẻ đẹp tuyệt trần, trong sáng, dịu dàng của Thúy Vân. Đôi mắt của nàng trong như nước mùa thu, long lanh, huyền ảo. Nét mày của nàng thanh tú, mềm mại như núi mùa xuân.

• “Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”

Hình ảnh “hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh” là một cách so sánh độc đáo, giàu sức gợi. Hoa và liễu là những hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp của người phụ nữ. So sánh vẻ đẹp của Thúy Vân với hoa và liễu, Nguyễn Du đã nhấn mạnh vẻ đẹp tuyệt sắc của nàng. Hoa và liễu phải ghen tị vì không thể sánh bằng vẻ đẹp của Thúy Vân.

• “Vân xem chừng đã bấy lâu, Mày nở nụ cười tươi như hoa”

Hình ảnh “mày nở nụ cười tươi như hoa” là một hình ảnh đẹp, gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, hiền thục của Thúy Vân. Nụ cười của nàng tươi như hoa, toát lên vẻ đẹp trong sáng, hồn nhiên.

Thông qua những hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ trên, Nguyễn Du đã khắc họa được vẻ đẹp tuyệt trần, trong sáng, dịu dàng của Thúy Vân. Vẻ đẹp của nàng khiến cho thiên nhiên phải ghen tị, ngưỡng mộ. Nàng là một người con gái đoan trang, thùy mị, có tấm lòng hiền lương, phúc hậu.

Ngoài ra, qua những hình tượng nghệ thuật trên, ta còn thấy được sự tương phản giữa vẻ đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều. Thúy Kiều có vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà, còn Thúy Vân có vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát. Sự tương phản ấy đã góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều.

Câu 3: Khi gợi tả nhan sắc của Thúy Kiều, tác giả cũng sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ, theo em, có những điểm nào giống và khác so với tả Thúy Vân ?
Khi gợi tả nhan sắc của Thúy Kiều, Nguyễn Du cũng sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ, nhưng có những điểm giống và khác so với tả Thúy Vân.
Giống nhau

• Cả hai chị em đều được miêu tả bằng những hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng:
  • Thúy Vân: “Làn thu thủy, nét xuân sơn”, “hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”.
  • Thúy Kiều: “Làn thu thủy, nét xuân sơn”, “sắc sảo mặn mà, làm cho hoa phải ghen, liễu phải hờn”.
• Cả hai chị em đều có vẻ đẹp tuyệt trần, khiến thiên nhiên phải ghen tị:
  • Thúy Vân: “Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”.
  • Thúy Kiều: “làm cho hoa phải ghen, liễu phải hờn”.

Khác nhau

• Về vẻ đẹp:
  • Thúy Vân: Vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát, trong sáng như nước mùa thu, núi mùa xuân.
  • Thúy Kiều: Vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà, có chiều sâu nội tâm.
• Về tính cách:
  • Thúy Vân: Người con gái đoan trang, thùy mị, có tấm lòng hiền lương, phúc hậu.
  • Thúy Kiều: Người con gái tài sắc vẹn toàn, nhưng số phận lận đận, đau khổ.

Từ những điểm giống và khác nhau trên, ta có thể thấy Nguyễn Du đã sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng một cách khéo léo để khắc họa vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều. Vẻ đẹp của hai chị em không chỉ được thể hiện qua ngoại hình mà còn được thể hiện qua tính cách, tâm hồn.

Câu 4: Bên cạnh vẻ đẹp về hình thức, tác giả còn nhấn mạnh những vẻ đẹp nào ở Thúy Kiều ? Những vẻ đẹp ấy cho thấy Thúy Kiều là người như thế nào ?
Bên cạnh vẻ đẹp về hình thức, Nguyễn Du còn nhấn mạnh những vẻ đẹp về tài năng và tâm hồn của Thúy Kiều.
Về tài năng
Thúy Kiều được mệnh danh là “người con gái tài sắc vẹn toàn”. Nàng có tài năng cầm, kỳ, thi, họa, đặc biệt là tài đàn. Kiều “cầm kì thi họa, thông minh tuyệt đỉnh”. Nàng “xướng họa tuyệt vời, tài hoa hơn người”.

Vẻ đẹp tài năng của Kiều cho thấy nàng là một người con gái thông minh, nhạy bén, có tâm hồn nghệ thuật cao cả. Nàng là người có năng khiếu bẩm sinh, có sự học hỏi, rèn luyện chăm chỉ.

Về tâm hồn
Thúy Kiều là người con gái có tâm hồn cao đẹp, giàu lòng thương người. Nàng là người “tình trọng nghĩa khinh tài”, có tấm lòng hiếu thảo, thủy chung, son sắt.

Nàng “tình trọng nghĩa khinh tài”, luôn coi trọng tình nghĩa hơn tiền bạc, danh vọng. Nàng sẵn sàng bán mình chuộc cha, không màng đến hạnh phúc riêng tư.

Nàng là người con gái hiếu thảo, hết lòng yêu thương cha mẹ. Nàng “tình mẫu tử như trời cao biển rộng”, “hiếu thảo khôn cùng”.

Nàng là người con gái thủy chung, son sắt, một lòng một dạ với Kim Trọng. Nàng “tình trong như đã mặt ngoài còn e”, “mỗi người một ngả, mỗi người một nơi” nhưng vẫn luôn hướng về Kim Trọng, mong ngóng ngày đoàn tụ.

Tóm lại, ngoài vẻ đẹp về hình thức, Nguyễn Du còn nhấn mạnh những vẻ đẹp về tài năng và tâm hồn của Thúy Kiều. Những vẻ đẹp ấy cho thấy Thúy Kiều là một người con gái tài sắc vẹn toàn, có tâm hồn cao đẹp, giàu lòng thương người.

Câu 5: Người ta thường nói : sắc đẹp của Thúy Vân “Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”, còn sắc đẹp của Thúy Kiều “Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh” là sự dự báo số phận của hai người. Theo em có đúng không ? Tại sao lại như vậy ?
(Để’ trả lời câu hỏi này, cần lưu ý sắc thái biểu cảm khác nhau của các từ thua, nhường khi nói về Thúy Vân với các từ ghen, hờn khi nói về Thúy Kiều.)

Theo tôi, nhận định trên là đúng. Sắc đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều đã được Nguyễn Du miêu tả bằng những hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng, có sức gợi tả cao.

• Về Thúy Vân

Sắc đẹp của Thúy Vân được miêu tả bằng những hình ảnh “mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”. Hai hình ảnh này gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát, trong sáng như nước mùa thu, tuyết mùa đông. Vẻ đẹp của Thúy Vân mang đến cảm giác bình yên, êm đềm.

Các từ “thua” và “nhường” trong câu thơ thể hiện sự hài hòa, cân xứng, không có sự ganh ghét, đố kỵ. Điều này cũng thể hiện số phận của Thúy Vân sẽ là một cuộc sống bình yên, êm đềm, không có nhiều sóng gió.

• Về Thúy Kiều

Sắc đẹp của Thúy Kiều được miêu tả bằng những hình ảnh “hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh”. Hai hình ảnh này gợi lên vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà, có chiều sâu nội tâm. Vẻ đẹp của Thúy Kiều mang đến cảm giác bừng sáng, rực rỡ.

Các từ “ghen” và “hờn” trong câu thơ thể hiện sự ganh ghét, đố kỵ của thiên nhiên trước vẻ đẹp của Thúy Kiều. Điều này cũng thể hiện số phận của Thúy Kiều sẽ là một cuộc sống nhiều sóng gió, trắc trở.

Như vậy, có thể thấy sắc đẹp của hai chị em Thúy Kiều đã dự báo phần nào về số phận của họ. Thúy Vân có vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát nên sẽ có cuộc sống bình yên, êm đềm. Thúy Kiều có vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà nên sẽ có cuộc sống nhiều sóng gió, trắc trở.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đây chỉ là một dự báo mang tính chất tương đối. Số phận của mỗi người còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như hoàn cảnh sống, tính cách, phẩm chất,…

Câu 6: Trong hai bức chân dung Thúy Vân và Thúy Kiều, em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn, vì sao ?(Gợi ý’. So sánh số câu thơ tả Thúy Vân với sô’ câu thơ tả Thúy Kiều.
Những vẻ đẹp nào có ở Thúy Kiều mà không có ở Thúy Vân ?
Tại sao tác giả tả Thúy Vân trước, tả Thúy Kiều sau ?)

Trong hai bức chân dung Thúy Vân và Thúy Kiều, bức chân dung Thúy Kiều nổi bật hơn. Điều này thể hiện ở những điểm sau:

• Số câu thơ miêu tả

Tác giả đã dành 4 câu thơ để miêu tả Thúy Vân, còn dành tới 12 câu thơ để miêu tả Thúy Kiều. Điều này cho thấy tác giả dành nhiều tâm huyết hơn cho bức chân dung của Thúy Kiều.

• Sự tương phản

Mặc dù cả hai chị em đều là những người con gái tuyệt sắc, nhưng vẻ đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều lại có sự tương phản rõ rệt. Thúy Vân có vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát, trong sáng như nước mùa thu, tuyết mùa đông. Còn Thúy Kiều có vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà, có chiều sâu nội tâm. Sự tương phản này đã làm nổi bật vẻ đẹp của Thúy Kiều.

• Vẻ đẹp toàn diện

Thúy Kiều không chỉ có vẻ đẹp về hình thức mà còn có vẻ đẹp về tài năng và tâm hồn. Nàng là người con gái tài sắc vẹn toàn, có tâm hồn cao đẹp, giàu lòng thương người. Điều này đã làm cho vẻ đẹp của Thúy Kiều trở nên hoàn hảo và nổi bật hơn.

• Sự dự báo về số phận

Sắc đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều cũng đã dự báo phần nào về số phận của họ. Thúy Vân có vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát nên sẽ có cuộc sống bình yên, êm đềm. Thúy Kiều có vẻ đẹp sắc sảo, mặn mà nên sẽ có cuộc sống nhiều sóng gió, trắc trở. Điều này càng làm cho vẻ đẹp của Thúy Kiều trở nên nổi bật và ấn tượng hơn.

Tóm lại, bức chân dung Thúy Kiều nổi bật hơn bức chân dung Thúy Vân vì nó thể hiện vẻ đẹp toàn diện, có sự tương phản và dự báo về số phận của nhân vật.

     Với những hướng dẫn soạn bài Chị em Thúy Kiều (trích Truyện Kiều) – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.