Soạn bài Bếp lửa – Ngữ văn 9 – Cánh diều

Hướng dẫn soạn bài Bếp lửa – Ngữ văn lớp 9 – Cánh diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc hiểu

Câu 1. Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai?

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là người cháu, người đang hồi tưởng và bày tỏ tình cảm sâu sắc của mình với bà.

Câu 2. Xác định vần và nhịp của các dòng thơ.

• Vần: Bài thơ sử dụng thể thơ 8 chữ, vần được gieo liên tiếp ở cuối các dòng, tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng, sâu lắng.
• Nhịp: Nhịp của bài thơ chủ yếu là nhịp 4/4, tạo sự đều đặn và nhịp nhàng, phù hợp với cảm xúc hoài niệm, yêu thương.

Câu 3. Chú ý tính tự sự kết hợp với biểu cảm ở các dòng thơ 4-26.

• Tính tự sự: Bài thơ kể lại những kỷ niệm của cháu khi còn nhỏ, lúc sống cùng bà, đặc biệt là những ngày tháng khó khăn khi gia đình gặp cảnh đói kém, bố mẹ phải đi làm xa.
• Biểu cảm: Những dòng thơ từ 4-26 bộc lộ tình cảm yêu thương, sự biết ơn và lòng kính trọng của người cháu dành cho bà, người luôn ở bên chăm sóc và dạy dỗ cháu trong những năm tháng khó khăn.

Câu 4. Chú ý những lời nói, việc làm của bà.

• Lời nói: Bà thường xuyên khuyên nhủ, dặn dò cháu về cuộc sống và giữ niềm tin trong mọi hoàn cảnh khó khăn. Ví dụ: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”.
• Việc làm: Bà nhóm lửa mỗi sáng sớm, chăm sóc, lo lắng cho cháu từng bữa ăn, giấc ngủ và luôn giữ cho gia đình niềm tin và hy vọng dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Câu 5. Xác định các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ này.

Trong đoạn thơ này, các biện pháp tu từ được sử dụng bao gồm:

• Điệp từ: “Một bếp lửa”, “Nhóm”, “Tu hú kêu”.
• Ẩn dụ: “Ngọn lửa” không chỉ là ngọn lửa thật mà còn là ngọn lửa của tình yêu thương, niềm tin và sự ấm áp mà bà truyền lại cho cháu.
• Nhân hóa: Tiếng tu hú được nhân hóa, như có sự chia sẻ, đồng cảm với những nỗi niềm của nhân vật trữ tình.

Câu 6. Khổ thơ cuối thể hiện cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

Khổ thơ cuối thể hiện nỗi nhớ da diết, niềm thương nhớ vô bờ của người cháu dành cho bà. Mặc dù bà đã đi xa, nhưng những kỷ niệm về bà, về ngọn lửa ấm áp mà bà nhóm lên mỗi sớm mai vẫn luôn in đậm trong tâm trí cháu, không bao giờ phai nhạt.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1. Kết cấu của bài thơ Bếp lửa được tổ chức theo trình tự nào? Cảm hứng chủ đạo của tác giả trong bài thơ là gì?

• Kết cấu bài thơ: Bài thơ “Bếp lửa” được tổ chức theo trình tự hồi tưởng và suy ngẫm. Mở đầu bài thơ, tác giả gợi nhớ về hình ảnh bếp lửa, từ đó dẫn dắt người cháu vào những hồi tưởng về kỷ niệm bên bà từ thời thơ ấu đến khi trưởng thành. Sau đó, bài thơ kết thúc bằng những suy ngẫm sâu sắc của người cháu về tình cảm gia đình và giá trị của những kỷ niệm.
• Cảm hứng chủ đạo: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là tình yêu thương, lòng biết ơn đối với bà, người đã nuôi dưỡng và gắn bó sâu sắc với người cháu qua từng năm tháng. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện nỗi nhớ quê hương và những giá trị thiêng liêng trong cuộc sống.

Câu 2. Người cháu đã hồi tưởng các kỉ niệm về bà ở những thời điểm nào? Trong mỗi kỉ niệm đó, tình bà cháu được thể hiện ra sao? Người bà có ý nghĩa gì với người cháu?

• Thời điểm hồi tưởng:
  • Khi người cháu còn nhỏ (khoảng 4 tuổi), đã quen với mùi khói bếp của bà.
  • Năm ấy là năm đói kém, bố đi làm xa, bà là người ở bên chăm sóc cháu.
  • Những năm tháng chiến tranh khi bố mẹ đi công tác xa, bà vẫn là người chăm lo cho cháu.
• Tình bà cháu trong các kỉ niệm:
  • Tình cảm bà cháu hiện lên qua những hình ảnh gần gũi, ấm áp như bà nhóm lửa mỗi sáng, bà kể chuyện về những ngày ở Huế, bà chăm sóc và dạy dỗ cháu.
  • Người cháu luôn nhớ về bà với lòng biết ơn và tình yêu thương sâu sắc, nhận ra rằng bà là người mang đến cho cháu sự ấm áp, che chở trong những năm tháng khó khăn.
• Ý nghĩa của bà với người cháu:
  • Bà là biểu tượng của tình yêu thương, sự chở che, là nguồn sức mạnh và niềm tin trong cuộc sống của người cháu. Bà không chỉ là người chăm sóc, nuôi dưỡng, mà còn là người truyền cho cháu những giá trị sống bền vững.

Câu 3. Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ có đặc điểm gì? Vì sao khi nhắc đến bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà và ngược lại? Hãy chỉ ra ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa được khắc hoạ trong bài thơ.

Đặc điểm của hình ảnh bếp lửa

Bếp lửa hiện lên như một hình ảnh quen thuộc, ấm áp, gắn liền với tuổi thơ của người cháu. Bếp lửa không chỉ là nơi nhóm lửa cho những bữa cơm hàng ngày, mà còn là biểu tượng cho sự kiên nhẫn, bền bỉ của bà qua những năm tháng khó khăn.

Ý nghĩa của bếp lửa

Bếp lửa trong bài thơ là biểu tượng cho tình cảm gia đình, cho sự hy sinh và tảo tần của bà. Khi nhắc đến bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà bởi hình ảnh đó gắn liền với những kỷ niệm êm đềm và tình cảm ấm áp bà đã dành cho cháu. Bếp lửa là nơi khởi đầu của mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống của người cháu, là nguồn gốc của tình yêu thương và niềm tin mà bà truyền lại.

Câu 4. Hãy xác định những dòng thơ trong bài có hình ảnh ẩn dụ và nêu tác dụng của các hình ảnh đó. Em thích hình ảnh nào nhất? Vì sao?

• Hình ảnh ẩn dụ
  • “Một bếp lửa chờn vờn sương sớm, Một bếp lửa ấp iu nồng đượm” là hình ảnh ẩn dụ cho tình yêu thương, sự hy sinh và lòng kiên nhẫn của bà.
  • “Ngọn lửa” trong câu “Ngọn lửa luôn ủ sẵn” cũng là hình ảnh ẩn dụ cho niềm tin, hy vọng mà bà truyền cho cháu.
• Tác dụng của các hình ảnh ẩn dụ
  • Các hình ảnh ẩn dụ này góp phần làm sâu sắc thêm tình cảm gia đình trong bài thơ, nhấn mạnh ý nghĩa to lớn của bà và những giá trị tinh thần mà bà đã truyền lại cho người cháu. Những hình ảnh này giúp người đọc cảm nhận được sự ấm áp, bền vững của tình yêu thương trong gia đình.
• Hình ảnh em thích nhất
  • Em thích nhất hình ảnh “Một bếp lửa ấp iu nồng đượm” vì nó gợi lên sự ấm áp và cảm giác an toàn, đồng thời thể hiện rõ tình cảm sâu nặng của bà dành cho cháu.

Câu 5. Theo em, những điều gì tạo nên sức hấp dẫn của bài thơ Bếp lửa?

Bài thơ cuốn hút người đọc bởi sự kết hợp tinh tế giữa tính tự sự và trữ tình. Tác giả đã khéo léo lồng ghép những kỷ niệm giản dị nhưng đầy xúc động về tình bà cháu, khiến người đọc không chỉ cảm nhận được sự ấm áp mà còn nhận ra giá trị to lớn của tình cảm gia đình.

Ngôn ngữ trong bài thơ mộc mạc, gần gũi, nhưng giàu hình ảnh và cảm xúc, giúp người đọc dễ dàng đồng cảm và liên tưởng đến những kỷ niệm của chính mình.

Câu 6. Từ bài thơ Bếp lửa, em hãy lí giải vì sao những gì thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức toả sáng, nâng đỡ con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời.

Những gì thân thiết nhất của tuổi thơ, như hình ảnh bếp lửa trong bài thơ, thường gắn liền với những kỷ niệm ấm áp, yêu thương. Những kỷ niệm đó tạo nên một nền tảng vững chắc về tinh thần, là nguồn động lực để con người vượt qua khó khăn trong cuộc sống. Chúng giúp con người giữ vững niềm tin, luôn nhớ về cội nguồn và những giá trị tinh thần quý báu đã được truyền dạy từ gia đình.

Những kỷ niệm ấy còn là nơi mà con người tìm về trong những lúc mệt mỏi, để tìm lại sự bình yên và cảm giác an toàn, từ đó có thể bước tiếp trên con đường dài rộng của cuộc đời.

Với những hướng dẫn soạn bài Bếp lửa – Ngữ văn lớp 9 – Cánh diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.