Văn mẫu lớp 9: Phân tích đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh

Phân tích đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh giúp học sinh lớp 9 hiểu rõ hơn về xã hội thời Lê – Trịnh, nơi tác giả Phạm Đình Hổ khắc họa chi tiết sự xa hoa, suy đồi của vua chúa và quan lại. Tác phẩm không chỉ phản ánh hiện thực xã hội mà còn bày tỏ thái độ phê phán sâu sắc, là tư liệu quan trọng cho việc học và phân tích văn học trung đại.

Dàn ý phân tích đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh

Dàn ý phân tích đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh

I. Mở bài

• Giới thiệu tác phẩm “Vũ Trung tùy bút” của Phạm Đình Hổ, nổi bật với lối ghi chép hiện thực xã hội thời Lê – Trịnh.
• Dẫn dắt vào đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”, phản ánh sự xa hoa và nhũng nhiễu trong phủ chúa Trịnh Sâm.

II. Thân bài

a, Sự xa hoa của chúa Trịnh Sâm

• Xây dựng đình đài, cung điện ở các nơi như “phủ Tây Hồ, núi Dũng Thúy, núi Trầm” chỉ để thỏa mãn thú vui cá nhân.
• Tổ chức nhiều cuộc vui chơi xa hoa mỗi tháng, huy động binh lính, nhạc công, tạo khung cảnh lố lăng, giả tạo.
• Thu gom trân cầm dị thú, cổ mộc quái thạch từ dân gian để trang trí phủ chúa, gây tốn kém và phiền nhiễu.
• Phạm Đình Hổ ghi chép tỉ mỉ, chân thực, không bình luận trực tiếp nhưng ngầm phê phán sự suy đồi của chúa Trịnh.
• Thói ăn chơi vô độ này báo hiệu sự suy tàn của vương triều.

b, Sự nhũng nhiễu của quan lại

• Quan lại lợi dụng danh nghĩa “phụng thủ” để cướp bóc tài sản của dân chúng, từ cây cảnh đến chim quý.
• Dùng nhiều thủ đoạn lừa dối, hăm dọa, phá nhà dân để chiếm tài sản.
• Câu chuyện của tác giả về cây lê và cây lựu bị chặt vì sợ sự nhũng nhiễu của quan lại.
• Tác giả kín đáo phê phán thói nịnh bợ, áp bức của quan lại và bày tỏ sự đồng cảm với nỗi khổ của người dân.

III. Kết bài

• Đoạn trích được viết với lối ghi chép tỉ mỉ, chân thực, phản ánh cuộc sống xa hoa của chúa và sự lộng hành của quan lại.
• Đoạn trích mang giá trị hiện thực và nghệ thuật sâu sắc, thể hiện bức tranh xã hội phong kiến suy tàn.

Tư tưởng và nội dung của đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”

Bài mẫu 1: Phân tích đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh

Tác phẩm “Vũ Trung tùy bút” của Phạm Đình Hổ là một trong những tác phẩm nổi bật của văn học thời Nguyễn. Gồm tám mươi tám câu chuyện nhỏ được viết dưới hình thức tùy bút, tác phẩm không chỉ bàn về lễ nghi, phong tục mà còn phản ánh nhiều khía cạnh khác nhau của xã hội thời bấy giờ. Một trong những đoạn trích đáng chú ý là “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”, lấy từ tập sách này. Đoạn trích ngắn gọn nhưng đã miêu tả chân thực và chi tiết sự xa hoa, phung phí của các vị vua chúa, đồng thời lột tả sự tham nhũng, nhũng nhiễu của tầng lớp quan lại dưới thời Lê – Trịnh. Qua đó, tác giả ngầm bày tỏ sự phản kháng đối với một xã hội suy đồi, mục ruỗng, đẩy nhân dân vào cảnh khốn cùng.

Ngay từ những dòng mở đầu, Phạm Đình Hổ đã sử dụng ngòi bút sắc sảo và chân thực để khắc họa rõ nét lối sống ăn chơi, xa hoa của chúa Trịnh Sâm và các quan lại trong phủ. Vốn dĩ là người đứng đầu triều đình, Trịnh Sâm lẽ ra phải đảm nhận trách nhiệm với quốc gia, nhưng thay vào đó, ông chỉ mải mê theo đuổi thú vui cá nhân. Chúa Trịnh cho xây dựng hàng loạt đền đài, cung điện bên bờ Tây Hồ, không phải vì mục đích phục vụ đất nước, mà chỉ để thỏa mãn nhu cầu giải trí của mình. Những công trình này chỉ là biểu tượng của sự lãng phí, thể hiện sự bàng quan với việc triều chính, đồng thời đặt gánh nặng lên vai người dân. Từ Tây Hồ đến núi Tử Trầm, núi Dũng Thúy, nơi nào chúa đến đều có những công trình hoành tráng mọc lên, gây hao tốn không biết bao nhiêu sức lực và của cải của dân chúng.

Phân tích đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” qua góc nhìn lịch sử

Cảnh dạo chơi của chúa Trịnh Sâm tại phủ Tây Hồ được Phạm Đình Hổ miêu tả kỹ lưỡng, từ việc “ngự ở li cung” đến cảnh binh lính dàn hầu quanh hồ. Các quan lại, nội thần đều phải giả trang thành phụ nữ, bày hàng hóa bán quanh hồ chỉ để làm vui lòng chúa. Những hình ảnh đó đã cho thấy một cuộc vui chơi xa xỉ, đầy lố lăng và giả tạo. Cả hệ thống quan lại hầu cận chỉ là những kẻ ăn theo, không làm gì ngoài việc phục tùng và hưởng lợi từ sự xa hoa của chúa. Điều đáng nói là những cuộc chơi như vậy không chỉ diễn ra một lần, mà còn lặp lại tới ba, bốn lần mỗi tháng, tiêu tốn vô số tiền của từ ngân khố nhà nước.

Ngòi bút của Phạm Đình Hổ không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh ăn chơi vô độ, mà còn phơi bày sự tàn bạo trong việc bóc lột dân chúng. Những thú vui của chúa Trịnh không chỉ là ngắm cảnh, dạo chơi mà còn là việc sưu tầm, chiếm đoạt cây cảnh, đồ quý từ tay dân lành. Khắp phủ chúa, những loài cây quý hiếm, trân châu dị thú đều được gom về một cách trắng trợn, bất chấp luật pháp hay đạo đức. Qua lời kể của Phạm Đình Hổ, chỉ riêng việc đem một cây đa lớn về phủ đã cần huy động cả một cơ binh, cho thấy sự lãng phí không chỉ về công sức mà còn về tiền bạc.

Cuộc sống trong phủ chúa còn được tác giả miêu tả với những cảnh “non bộ”, tiếng chim, tiếng vượn ồn ào, hỗn loạn như “mưa sa gió táp, vỡ tổ tan đàn”. Đây không chỉ là những hình ảnh đơn thuần mà còn mang tính biểu tượng, phản ánh sự hỗn loạn trong xã hội. Tiếng kêu của những loài chim muông ấy có thể được hiểu là tiếng than oán của thiên nhiên, của con người trước sự bất công và áp bức. Nó như một lời tiên đoán về sự sụp đổ không thể tránh khỏi của một triều đại đã mục nát từ bên trong.

Không chỉ tập trung vào việc miêu tả chúa Trịnh, Phạm Đình Hổ còn khắc họa rõ nét thói tham nhũng, bóc lột của tầng lớp quan lại dưới trướng chúa. Những kẻ này không ngần ngại sử dụng quyền lực để cướp bóc của dân lành, biến tài sản của dân thành của riêng bằng những mánh khóe đê hèn. Chúng lợi dụng danh nghĩa “phụng thủ” để chiếm đoạt hoa cảnh, cây quý của dân, thậm chí còn bày trò cắt trộm cây rồi giá họa cho chủ nhà để buộc họ phải nộp tiền chuộc. Những hành động tham nhũng này không chỉ gây thiệt hại về vật chất mà còn làm mất niềm tin của dân chúng vào chính quyền.

Để tăng thêm tính xác thực cho câu chuyện, Phạm Đình Hổ đã kể lại chính câu chuyện của gia đình mình. Nhà ông ở Hà Khẩu, Thọ Xương, có trồng những cây quý như cây lê cao và hai cây lựu trắng đỏ rất đẹp. Tuy nhiên, vì sợ bị quan lại nhũng nhiễu, gia đình ông đã phải chặt bỏ những cây này để tránh bị phiền hà. Chi tiết này không chỉ cho thấy sự tàn ác của đám quan lại mà còn lột tả nỗi khốn khổ của dân chúng trong bối cảnh xã hội mục ruỗng.

Từ những ghi chép chân thực và sống động của mình, Phạm Đình Hổ đã vạch trần sự sa đọa và giả dối của triều đình Lê – Trịnh. Ông không chỉ miêu tả sự xa hoa vô độ mà còn tố cáo thói tham nhũng, lộng quyền của quan lại. Tác phẩm không chỉ mang giá trị hiện thực cao mà còn là một lời phê phán mạnh mẽ đối với chế độ phong kiến suy tàn, bộc lộ niềm cảm thông sâu sắc với những người dân bị áp bức, bóc lột. “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một tấm gương phản chiếu sự suy đồi của xã hội, góp phần làm sáng tỏ một giai đoạn đen tối trong lịch sử Việt Nam.

>>> Tham khảo: Văn mẫu hay nhất phân tích văn bản Chuyện người con gái Nam Xương

Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh phản ánh bối cảnh phong kiến Việt Nam

Bài mẫu 2: Phân tích đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh

Phân tích đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về tác phẩm mà còn nhận ra những giá trị văn học và lịch sử sâu sắc mà Phạm Đình Hổ muốn truyền tải. Cùng với những tác phẩm khác như “Hoàng Lê nhất thống chí” của Ngô gia văn phái và “Thượng kinh kí sự” của Lê Hữu Trác, “Vũ Trung tùy bút” của Phạm Đình Hổ được đánh giá là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn xuôi Việt Nam thế kỉ XVIII. Tác phẩm không chỉ phản ánh hiện thực xã hội, mà còn ghi lại những sự kiện, phong tục, tập quán và đời sống của người dân dưới thời Lê – Trịnh. Đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” là một trong những phần nổi bật, miêu tả một cách chi tiết cuộc sống xa hoa của vua chúa và sự nhũng nhiễu của quan lại. Qua đó, tác giả gián tiếp phê phán sự suy đồi của giai cấp thống trị và bày tỏ niềm thương cảm đối với người dân.

Trong đoạn trích, Phạm Đình Hổ đã khắc họa rõ nét sự xa hoa, vô độ của chúa Trịnh Sâm. Ông miêu tả cảnh chúa xây dựng hàng loạt đình đài, cung điện ở các nơi nổi tiếng như Tây Hồ, núi Dũng Thúy, núi Trầm chỉ để thỏa mãn thú vui chơi của mình. Những công trình này không chỉ gây lãng phí mà còn đặt gánh nặng lên người dân. Chúa Trịnh thường xuyên tổ chức các cuộc dạo chơi, huy động binh lính và nhạc công để tạo không khí sôi động, giả tạo và xa hoa. Không chỉ dừng lại ở đó, chúa còn thu gom tất cả những vật phẩm quý giá trong dân gian, từ chim quý đến cây cổ thụ, khiến đời sống người dân bị đảo lộn. Qua đó, tác giả ngầm lên án sự phung phí và hưởng lạc của chúa Trịnh, đồng thời dự báo về sự suy tàn không tránh khỏi của triều đại này. Hình ảnh tiếng chim kêu, vượn hót trong đêm thanh vắng gợi lên sự bất an, báo trước điềm gở cho triều đại Lê – Trịnh, và sự suy vong đó đã thành hiện thực khi triều đại này sụp đổ dưới tay quân Tây Sơn.

Bên cạnh đó, sự nhũng nhiễu của quan lại trong phủ chúa cũng được phản ánh rõ nét. Quan lại dưới quyền chúa Trịnh lợi dụng quyền lực để vơ vét tài sản của dân, bày trò lừa gạt, vu khống nhằm chiếm đoạt của cải. Những chậu hoa, cây cảnh hay chim quý trong nhà dân đều bị chúng đánh dấu “phụng thủ” để cướp đoạt. Thậm chí, có những trường hợp, bọn chúng phá tường nhà dân để lấy cây cảnh hay hòn đá quý. Những thủ đoạn của bọn quan lại không chỉ thể hiện sự bất công mà còn phơi bày sự tha hóa, biến chất của hệ thống quan lại thời bấy giờ. Chi tiết này cho thấy sự thối nát của bộ máy quan lại dưới triều đình Lê – Trịnh và sự đau khổ của người dân trước sự áp bức.

Nét đặc sắc trong phân tích đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”

Đặc biệt, tác giả đã kể lại câu chuyện trong chính gia đình mình, khi mẹ của ông vì sợ sự nhũng nhiễu của quan lại mà phải tự tay chặt bỏ cây lê và hai cây lựu quý trong vườn nhà. Chi tiết này không chỉ tăng thêm tính xác thực cho câu chuyện mà còn thể hiện rõ sự phê phán kín đáo của tác giả đối với chế độ phong kiến suy đồi. Sự đau lòng khi phải từ bỏ những vật quý giá của gia đình vì sợ sự phiền hà từ quan lại cho thấy nỗi khổ mà người dân phải chịu đựng dưới thời Lê – Trịnh. Qua đó, tác giả đã bày tỏ một cách gián tiếp sự bất bình, phê phán sâu sắc trước sự tàn bạo và ích kỷ của tầng lớp thống trị.

Tóm lại, đoạn trích “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” không chỉ là một tư liệu văn học quý giá mà còn mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc. Bằng lối ghi chép chân thực, tỉ mỉ, Phạm Đình Hổ đã vạch trần bản chất tham lam, suy đồi của triều đại Lê – Trịnh, đồng thời bày tỏ niềm thương cảm đối với cuộc sống lầm than của nhân dân. Tác phẩm không chỉ là lời cảnh tỉnh cho những kẻ cầm quyền mà còn thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với nhân dân trước một thời đại đầy bất công và suy thoái.

Qua việc phân tích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh, học sinh lớp 9 không chỉ thấy rõ bản chất thối nát của triều đình Lê – Trịnh mà còn hiểu sâu sắc hơn về giá trị hiện thực của tác phẩm. Tác phẩm là một lời cảnh tỉnh và bài học lịch sử đầy ý nghĩa, giúp củng cố kiến thức văn học cho học sinh.