Nguyễn Trọng Tạo – Người nghệ sĩ đa tài của nền văn học Việt Nam
Nhắc đến những nhà văn, nhà thơ Việt Nam nổi tiếng thế kỷ XX, không thể không nhắc đến nhà văn Nguyễn Trọng Tạo. Ông được mệnh danh là “người nghệ sĩ đa tài” bởi những đóng góp to lớn cho nền văn học nghệ thuật nước nhà. Trong số các tác phẩm của ông, “Khúc hát sông quê” là một bài thơ được nhiều người yêu thích bởi giai điệu da diết, sâu lắng và ca từ giản dị nhưng đầy ý nghĩa.
Tiểu sử nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo
Nguyễn Trọng Tạo sinh ngày 25 tháng 8 năm 1947 trong một gia đình nho học ở làng Trường Khê, xã Diễn Hoa, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Năm 1969, ông tham gia quân đội, thuộc Đoàn 22, Quân khu 4, sau đó làm Đội trưởng Đội tuyên truyền văn hóa Đoàn 22B và Trưởng đoàn văn công xung kích Sư đoàn 341B.
Năm 1976, ông được Tổng cục Chính trị điều về Hà Nội tham gia Trại viết văn quân đội, rồi vào học Trường Viết văn Nguyễn Du (nay là Khoa Viết văn – Báo chí, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội) khóa I.
Ngày 11 tháng 11 năm 1981, ông có ý định tự tử bằng hai khẩu súng ngắn bắn vào đầu. Năm 1982, ông làm Trưởng ban biên tập Nhà Văn hóa Quân khu 4. Năm 1988, ông chuyển về làm công tác biên tập xuất bản tại Hội Văn học Nghệ thuật Bình Trị Thiên. Năm 1990, cùng nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường và nhà văn Nguyễn Quang Lập, ông sáng lập tạp chí Cửa Việt, làm biên tập và phụ trách mỹ thuật cho bộ đầu tiên gồm 17 số.
Năm 1997, ông làm Thư ký Tòa soạn tạp chí Âm nhạc thuộc Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Nguyễn Trọng Tạo còn là họa sĩ minh họa và trình bày mỹ thuật cho tạp chí Cửa Việt, tạp chí Âm nhạc, báo Thơ, và là tác giả măng-sét cho các tạp chí Sông Hương, Sông Lam, Hồng Lĩnh, báo Thơ, v.v.
Giai đoạn 2000–2005, ông là Ủy viên Hội đồng Thơ Hội Nhà văn Việt Nam, kiêm Trưởng ban biên tập báo Thơ thuộc báo Văn Nghệ (2003–2004). Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt Nam, và Hội Nhà báo Việt Nam.
Ngày 7 tháng 1 năm 2019, vào lúc 19h50, Nguyễn Trọng Tạo qua đời tại Bệnh viện Bạch Mai, ở tuổi 72 vì bệnh tai biến mạch máu não và ung thư phổi.
Sự nghiệp
Nguyễn Trọng Tạo sáng tác bài thơ đầu tiên ở tuổi 14, và sáng tác bài hát đầu tiên khi 20 tuổi. Năm 1974, ông xuất bản tập thơ đầu tiên, Tình yêu sáng sớm (in chung với Nguyễn Quốc Anh). Đến năm 2008, ông đã xuất bản gần 20 đầu sách bao gồm thơ, văn, nhạc, phê bình, tiểu luận, và giành nhiều giải thưởng văn học nghệ thuật:
- Giải thưởng đặc biệt của UBND tỉnh Hà Bắc năm 1981 cho ca khúc Làng Quan Họ quê tôi.
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (1989–1994) cho tập truyện Miền quê thơ ấu và (1995–2000) cho tập thơ Đồng dao cho người lớn.
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Hồ Xuân Hương (1997–2002) cho ca khúc Đôi mắt đò ngang.
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật năm 1997 của Ủy ban Toàn quốc các Hội VHNTVN cho ca khúc Đôi mắt đò ngang.
- 5 giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho các ca khúc: Mặt trời trong thành phố (1983), Đường về Thạch Nham (1984), Con dế buồn (1997), Đồng Lộc Thông ru (1998), Khúc hát sông quê (2005).
- 2 giải thưởng của Bộ Văn hóa và Thông tin cho bìa sách đẹp: Những con chim kêu đêm và Khát.
- Giải thưởng của Hội Nông dân Việt Nam năm 2001 cho ca khúc Cánh đồng ở giữa hai làng.
- Giải thưởng (cúp) Những ca khúc hay về Nông nghiệp và Nông thôn Việt Nam (1945–2010) của Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn cho 2 ca khúc Làng Quan Họ quê tôi và Khúc hát sông quê.
- Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012 với tập thơ Đồng dao cho người lớn và trường ca Con đường của những vì sao (Trường ca Đồng Lộc).
Những giải thưởng này cho thấy sự công nhận lớn đối với sự đa tài và đóng góp của Nguyễn Trọng Tạo trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật.
Phong cách văn học của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo
Nguyễn Trọng Tạo là một nhà thơ, nhạc sĩ và họa sĩ với phong cách văn học đa dạng, đặc trưng bởi các yếu tố sau:
Đa chiều, đa dạng: Ông sáng tác trong nhiều lĩnh vực, từ thơ, nhạc đến hội họa, tạo nên một sự hòa quyện giữa ngôn từ, âm nhạc, và hình ảnh. Điều này mang lại chiều sâu và sự đa dạng cho các tác phẩm của ông.
Đậm chất dân gian: Tác phẩm của Nguyễn Trọng Tạo thường mang những đặc trưng văn hóa truyền thống Việt Nam, lấy cảm hứng từ ca dao, dân ca, và lối sống của người dân. Điều này giúp các tác phẩm gần gũi với độc giả, đồng thời thể hiện sự kính trọng với di sản văn hóa dân tộc.
Lối viết phóng khoáng, đầy cảm xúc: Ông thể hiện các chủ đề tình yêu, cuộc sống, con người với ngôn từ bay bổng, phong phú, mang đến những cảm xúc mạnh mẽ, chân thực. Phong cách này giúp thơ của ông dễ tiếp cận và tạo ấn tượng sâu sắc.
Tinh thần triết lý, nhân văn: Thơ ông mang tính triết lý sâu sắc về cuộc sống, thời đại, cũng như những giá trị con người. Ông thường bày tỏ sự quan tâm đến thân phận cá nhân, xã hội, phản ánh sự biến đổi của thời đại.
Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại: Trong khi tôn vinh giá trị truyền thống, Nguyễn Trọng Tạo cũng nắm bắt tinh thần thời đại, tạo nên sự hòa quyện độc đáo, vừa giữ gìn bản sắc vừa mang nét mới mẻ, hiện đại.
Nhờ những yếu tố này, Nguyễn Trọng Tạo đã tạo nên dấu ấn riêng, đóng góp đáng kể cho văn học và nghệ thuật Việt Nam.
Các tác phẩm văn học tiêu biểu của Nguyễn Trọng Tạo
Dưới đây là danh sách các tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Trọng Tạo, bao gồm thơ, văn xuôi và nhạc:
Tập thơ
Tình yêu sáng sớm (in chung với Nguyễn Quốc Anh), 1974
Gương mặt tôi yêu (in chung với Trần Nhương, Khuất Quang Thụy), 1980
Sóng nhà đêm biếc tôi yêu (in chung với Nguyễn Hoa, Nguyễn Thụy Kha), 1984
Sóng thủy tinh, 1988
Gửi người không quen, 1989
Đồng dao cho người lớn, 1994, 1999
Thư trên máy chữ và Tản mạn thời tôi sống, 1995
Nương thân, 1999
Thơ trữ tình, 2001
36 bài thơ, 2006
Thế giới không còn trăng, 2006
Em đàn bà, 2008
Ký ức mắt đen (song ngữ Việt – Anh), 2010
Thơ và Trường ca, 2011
Nến trắng (tam ngữ Việt – Anh – Ba Lan), 2014
Mẹ tôi
Dòng sông mặc áo
Trường ca
Trường ca
Con đường của những vì sao (Trường ca Đồng Lộc), 1981, 2008
Tình ca
Tình ca người lính, 1984
Văn xuôi
Miền quê thơ ấu, 1988 (tái bản với tên Mảnh hồn làng 1997, 2002, 2005)
Ca sĩ mùa hè, 1991, 1998, 2003
Khoảnh khắc thời bình, 1987
Chuyện ít biết về văn nghệ sĩ, 2001
Những đóng góp của Nguyễn Trọng Tạo cho nền văn học Việt Nam
Nguyễn Trọng Tạo đã có những đóng góp đáng kể cho nền văn học Việt Nam với nhiều lĩnh vực và hoạt động khác nhau. Dưới đây là một số đóng góp nổi bật của ông:
Sáng tác thơ: Nguyễn Trọng Tạo đã xuất bản nhiều tập thơ, trong đó nổi bật là Đồng dao cho người lớn, Thơ và Trường ca, và Ký ức mắt đen. Thơ của ông thể hiện sự nhạy cảm, tinh tế và giàu cảm xúc, mang đến cho người đọc những suy tư sâu sắc về cuộc sống, tình yêu và quê hương.
Nhạc và ca khúc: Ông là tác giả của nhiều ca khúc nổi tiếng như Làng Quan Họ quê tôi và Khúc hát sông quê. Những bài hát của ông thường mang đậm chất trữ tình, gần gũi với đời sống văn hóa dân gian, tạo nên sự kết nối mạnh mẽ với người nghe.
Biên tập và xuất bản: Nguyễn Trọng Tạo đã tham gia biên tập và sáng lập nhiều tạp chí văn học, nghệ thuật như Cửa Việt, Âm nhạc, Sông Hương. Ông cũng đã làm việc tại báo Văn Nghệ, góp phần quan trọng trong việc phát triển và quảng bá văn học, nghệ thuật Việt Nam.
Nghiên cứu và phê bình văn học: Ông đã viết nhiều bài nghiên cứu, phê bình về các tác giả và tác phẩm văn học, đóng góp vào việc phân tích, đánh giá và phát triển văn học Việt Nam.
Tổ chức và tham gia các hoạt động văn học, nghệ thuật: Nguyễn Trọng Tạo đã tham gia và tổ chức nhiều hoạt động văn học, nghệ thuật, góp phần thúc đẩy sự phát triển của các hoạt động này tại Việt Nam.
Truyền bá văn hóa và văn học Việt Nam ra thế giới: Các tác phẩm của ông, đặc biệt là những bản dịch song ngữ và tam ngữ, đã giúp truyền bá văn hóa và văn học Việt Nam đến với độc giả quốc tế, góp phần nâng cao vị thế của văn học Việt Nam trên trường quốc tế.
Với những đóng góp đa dạng và sâu rộng, Nguyễn Trọng Tạo đã để lại dấu ấn đậm nét trong nền văn học và nghệ thuật Việt Nam.
Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật 2012 là một vinh dự lớn lao đối với nhà văn Nguyễn Trọng Tạo. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp to lớn của ông cho nền văn học Việt Nam. Qua bài viết này, hy vọng bạn đọc đã có cái nhìn toàn diện hơn về cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Nguyễn Trọng Tạo, đồng thời trân trọng những giá trị nghệ thuật mà ông đã mang lại cho nền văn học nước nhà.
