Hướng dẫn Soạn bài Xin lập khoa luật chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Phần đọc – hiểu văn bản

Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1): 

Theo Nguyễn Trường Tộ, nội dung của luật bao gồm:

• Kỉ cương: là những quy định về phép tắc, trật tự xã hội, nhằm duy trì sự ổn định, trật tự chung.
• Uy quyền: là sức mạnh, quyền lực của nhà nước, được biểu hiện qua hệ thống pháp luật.
• Chính lệnh: là các chính sách, luật pháp của nhà nước.

Ngoài ra, Nguyễn Trường Tộ còn đề cập đến tam cương ngũ thường, vốn là những quan niệm đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, ông cho rằng tam cương ngũ thường cần được thể chế hóa thành pháp luật, để trở thành những quy định ràng buộc trách nhiệm của mọi người trong xã hội.

Cụ thể, Nguyễn Trường Tộ dẫn chứng: “Ở các nước phương Tây, phàm những ai đã nhập ngạch bộ Hình xử đoán các vụ kiện tụng thì chỉ có thăng trật chứ không bao giờ bị biếm truất. Đó là bởi vì họ đã giữ đúng luật pháp, không vì một lý do nào khác mà thiên vị hay hại người”.

Câu dẫn chứng này cho thấy, ở các nước phương Tây, luật pháp được coi là tối thượng, được thực thi một cách nghiêm minh, công bằng, bất kể người vi phạm là ai. Điều này thể hiện sự coi trọng pháp luật của các nước phương Tây, cũng như mối quan hệ chặt chẽ giữa pháp luật và đạo đức.

Từ những phân tích trên, có thể thấy, Nguyễn Trường Tộ quan niệm, luật pháp là một công cụ quan trọng để quản lý xã hội, duy trì trật tự, ổn định. Ông cũng đề cao vai trò của pháp luật trong việc giáo dục đạo đức, xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.

Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Trước pháp luật, tác giả chủ trương:

• Vua không dự vào những việc ngũ hình để tỏ đạo nhân ái và công bằng.
• Quan dùng luật để trị, dân theo luật mà giữ.

Giải thích:

• Vua không dự vào những việc ngũ hình là một chủ trương tiến bộ, thể hiện tinh thần nhân ái của tác giả. Vua là người đứng đầu đất nước, có quyền lực tối cao, nhưng không được can thiệp vào những việc xét xử tội phạm. Việc xét xử tội phạm phải do các quan tòa thực hiện theo đúng luật. Điều này sẽ giúp đảm bảo tính công bằng và chính xác trong việc xét xử, tránh được những trường hợp oan sai.
• Quan dùng luật để trị, dân theo luật mà giữ là một chủ trương thể hiện tính dân chủ, công bằng trong xã hội. Quan và dân đều phải tuân theo luật. Quan là người thực thi pháp luật, dân là người phải tuân theo pháp luật. Điều này sẽ giúp duy trì trật tự, kỷ cương trong xã hội.

Chủ trương của tác giả trước pháp luật thể hiện tư tưởng tiến bộ, nhân văn, dân chủ của ông. Tư tưởng này có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một nhà nước pháp quyền, đảm bảo quyền và lợi ích của nhân dân.

Kết luận:

Câu 2 của bài Xin lập khoa luật đã thể hiện rõ quan điểm của tác giả Nguyễn Trường Tộ về vai trò của luật pháp trong xã hội. Ông cho rằng luật pháp là công cụ quan trọng để duy trì trật tự, kỷ cương, đảm bảo quyền và lợi ích của nhân dân. Tư tưởng này có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một nhà nước pháp quyền, đảm bảo dân chủ, công bằng cho nhân dân.

Câu 3 (trang 73 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Trả lời:

Theo Nguyễn Trường Tộ, Nho học truyền thống không có truyền thống tôn trọng luật pháp bởi:

• Nho học chỉ nói suông trên giấy, không đi vào thực tế. Đạo làm người không gì bằng trung hiếu, không gì cần thiết bằng lễ nghĩa, nhưng những điều này chỉ là những quy tắc chung chung, không được cụ thể hóa thành những quy định pháp luật cụ thể.
• Nho học chỉ dựa vào sách vở, mà sách vở thì có đúng có sai. Pháp luật là những quy định mang tính chất bắt buộc, phải được thực hiện nghiêm chỉnh. Tuy nhiên, Nho học lại cho rằng luật pháp là thứ thứ yếu, chỉ là phương tiện để đạt được mục đích đạo đức.

Hậu quả của việc Nho học không tôn trọng luật pháp là:

• Khó khiến con người thân hành làm việc theo chuẩn mực. Khi luật pháp không được tôn trọng, con người sẽ dễ dàng vi phạm pháp luật, làm ảnh hưởng đến trật tự xã hội.
• Điều này cũng khiến cho việc cai trị đất nước trở nên khó khăn. Khi luật pháp không được thực thi nghiêm minh, thì việc cai trị đất nước sẽ không thể mang lại hiệu quả.

Từ những phân tích trên, có thể thấy Nguyễn Trường Tộ đã có những nhận định rất đúng đắn về mối quan hệ giữa Nho học và luật pháp. Ông đã chỉ ra những hạn chế của Nho học truyền thống trong việc tôn trọng luật pháp, từ đó đưa ra những kiến nghị thiết thực nhằm xây dựng một nền pháp luật hiện đại, phù hợp với bối cảnh của đất nước.

Câu 4 (trang 73 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Theo Nguyễn Trường Tộ, đạo đức và pháp luật có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Ông khẳng định:

“Pháp luật là đạo đức tinh vi. Nếu trái luật là tội, giữ đúng luật là đức. Nếu tận dụng cái lẽ công bằng ở trong luật mà xử sự thì mọi quyền, pháp đều là đạo đức”.

Tác giả cho rằng, luật pháp là phương tiện để tiện cho việc cai trị, nhưng đồng thời cũng là đạo đức. Luật pháp tốt cho đạo đức bởi nó giúp con người tuân thủ các chuẩn mực đạo đức, ngăn chặn cái ác, thúc đẩy cái thiện.

Nguyễn Trường Tộ đã đưa ra những lập luận sắc bén để chứng minh cho quan niệm của mình. Ông cho rằng, trái luật là tội, giữ đúng luật là đức. Điều này có nghĩa là, hành vi trái pháp luật là hành vi vi phạm đạo đức, trái với những chuẩn mực đạo đức mà xã hội đã đề ra. Ngược lại, hành vi tuân thủ pháp luật là hành vi thể hiện đạo đức, thể hiện ý thức tôn trọng pháp luật và các chuẩn mực đạo đức.

Ngoài ra, tác giả còn cho rằng, nếu tận dụng cái lẽ công bằng ở trong luật mà xử sự thì mọi quyền, pháp đều là đạo đức. Điều này có nghĩa là, pháp luật phải được thực thi một cách công bằng, không phân biệt đối xử giữa người giàu, người nghèo, người quyền cao chức trọng hay người bình thường. Khi pháp luật được thực thi một cách công bằng, nó sẽ góp phần thúc đẩy những hành vi đạo đức, ngăn chặn những hành vi phi đạo đức.

Quan niệm của Nguyễn Trường Tộ về mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật là một quan niệm tiến bộ, thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc về bản chất của đạo đức và pháp luật. Quan niệm này có giá trị lý luận và thực tiễn to lớn, góp phần thúc đẩy việc xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.

Câu 5 (trang 73 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

“Khổng Tử nói: ‘Chép những lời nói suông chẳng bằng thân hành ra làm việc’. Ấy là vì đạo đức phải bắt nguồn từ sự thực hành, chứ không phải chỉ là những lời nói suông trên giấy. Nếu chỉ mải mê học hỏi mà không chịu thực hành, thì đạo đức sẽ trở thành hình thức, không có giá trị thực tế.”

Giải thích:

• Tác giả Nguyễn Trường Tộ đã sử dụng phép lập luận phản đề để chứng minh cho luận điểm của mình. Ông cho rằng, đạo đức và pháp luật có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đạo đức là nền tảng của pháp luật, còn pháp luật là phương tiện để thực hiện đạo đức. Nếu chỉ mải mê học hỏi đạo đức mà không chịu thực hành, thì đạo đức sẽ trở thành hình thức, không có giá trị thực tế.
• Lời nói của Khổng Tử được tác giả trích dẫn để làm luận cứ cho lập luận của mình. Khổng Tử là một trong những nhà tư tưởng có ảnh hưởng lớn nhất đến văn hóa và tư tưởng của người Trung Hoa. Lời nói của ông được coi là chân lý, vì vậy, khi trích dẫn lời nói của Khổng Tử, tác giả đã tăng tính thuyết phục cho lập luận của mình.

Ý nghĩa:

• Câu nói của Nguyễn Trường Tộ đã khẳng định tầm quan trọng của việc thực hành đạo đức. Đạo đức không chỉ là những lời nói suông, mà phải được thể hiện qua hành động. Nếu chỉ mải mê học hỏi đạo đức mà không chịu thực hành, thì đạo đức sẽ trở thành hình thức, không có giá trị thực tế.
• Câu nói cũng có ý nghĩa nhắc nhở mọi người cần phải biết gắn lý thuyết với thực tiễn, học đi đôi với hành. Chỉ khi thực hành, đạo đức mới trở nên có ý nghĩa và giá trị.

Với những hướng dẫn Soạn bài Xin lập khoa luật chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.