Hướng dẫn Soạn bài Sóng – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1) Chuẩn bị

– Đọc hiểu bài thơ:

   + Đề tài: tình yêu.

   + Chủ đề: mượn hình tượng sóng để diễn tả hình tượng tình yêu của con người.

   + Nhân vật trữ tình: người con gái đang yêu, là sự hóa thân của cái tôi trữ tình.

   + Thể thơ: thơ năm chữ.

   + Nhịp điệu bài thơ Sóng: câu thơ được ngắt nhịp linh hoạt, mô phỏng cái đa dạng của nhịp sóng: 2/3; 3/1/1; 3/2.

   + Các biện pháp nghệ thuật: điệp ngữ, đối, ẩn dụ.

   + Thông điệp bài thơ: Dù tình duyên trắc trở thì hãy vẫn mạnh mẽ và vẫn khát khao như Xuân Quỳnh để đến được bến bờ tình yêu.

– Tác giả Xuân Quỳnh: (1942 – 1988) tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.

   + Quê quán xã La Khê, thị xã Hà Đông, Tỉnh Hà Đông, nay thuộc Quận Hà Đông, Thành phố Hà Nội. Bà là một trong những nhà thơ nữ Việt Nam với nhiều những tác phẩm thơ nổi tiếng và được nhiều người biết đến.

   + Xuân Quỳnh được xem là một trong nữ thi sĩ nổi tiếng với nhiều những bài thơ đã đi vào lòng của biết bao nhiêu thế hệ như: Thuyền và Biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu,…

   + Nhà thơ đã được nhà nước phong tặng Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh về những thành tựu bà đã làm cho nền văn học của nước nhà.

– Hoàn cảnh sáng tác bài Sóng: được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi công tác vùng biển Diêm Điền. Trước khi Sóng ra đời, Xuân Quỳnh đã phải nếm trải những đổ vỡ trong tình yêu. Đây là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ và phong cách thơ Xuân Quỳnh. Tác phẩm được in trong tập Hoa dọc chiến hào (1968).

– Nhịp điệu bài thơ Sóng: câu thơ được ngắt nhịp linh hoạt, mô phỏng cái đa dạng của nhịp sóng: 2/3; 3/1/1; 3/2.

2) Đọc hiểu

Câu 1

Nhịp điệu và âm điệu của bài thơ “Sóng”

Nhịp điệu và âm điệu của bài thơ “Sóng” là một trong những yếu tố góp phần quan trọng tạo nên thành công của tác phẩm. Nhịp điệu và âm điệu của bài thơ được tạo nên từ một số yếu tố sau:

• Khổ thơ năm chữ: Khổ thơ năm chữ là một khổ thơ truyền thống trong thơ ca Việt Nam. Khổ thơ này có nhịp điệu linh hoạt, phù hợp với nhiều thể loại thơ, từ thơ trữ tình đến thơ tự sự. Trong bài thơ “Sóng”, Xuân Quỳnh đã sử dụng khổ thơ năm chữ để thể hiện những suy tư, cảm xúc về tình yêu của người phụ nữ.
• Sự phối hợp giữa các từ láy: Các từ láy trong bài thơ “Sóng” được sử dụng rất linh hoạt, tạo nên nhịp điệu và âm điệu sinh động cho bài thơ. Một số từ láy tiêu biểu có thể kể đến như: “dữ dội”, “ồ ạt”, “mênh mông”, “bồi hồi”, “vội vàng”, “khát cháy”, “cồn cào”, “bâng khuâng”, “vờn nhau”,…
• Sự phối hợp giữa các biện pháp tu từ: Các biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ “Sóng” cũng góp phần tạo nên nhịp điệu và âm điệu sinh động cho bài thơ. Một số biện pháp tu từ tiêu biểu có thể kể đến như: nhân hóa, điệp ngữ, so sánh, ẩn dụ,…

Nhịp điệu và âm điệu của bài thơ “Sóng” mang những đặc điểm sau:

• Nhịp điệu linh hoạt, lúc mạnh mẽ, lúc dịu dàng, lúc cồn cào, lúc bâng khuâng.
• Âm điệu da diết, nồng nàn, thể hiện những cung bậc cảm xúc phức tạp của người phụ nữ đang yêu.

Nhịp điệu và âm điệu của bài thơ “Sóng” góp phần thể hiện nội dung, tư tưởng của tác phẩm. Nhịp điệu và âm điệu của bài thơ đã giúp người đọc cảm nhận được những suy tư, cảm xúc chân thành, sâu sắc của nhà thơ về tình yêu.

Câu 2

Hình tượng sóng trong bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh

Hình tượng sóng là hình tượng bao trùm, xuyên suốt bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh. Hình tượng này được gợi tả với những biểu hiện khác nhau, thể hiện những suy tư, cảm xúc phức tạp của người phụ nữ đang yêu.

Biểu hiện thứ nhất của hình tượng sóng là sự vận động, biến đổi không ngừng. Sóng “dữ dội”, “ồ ạt” khi gặp gió; sóng “tĩnh lặng”, “mênh mông” khi không có sóng gió. Sóng “bồi hồi”, “vội vàng” khi gặp bờ; sóng “khát cháy”, “cồn cào” khi gặp đá. Sự vận động, biến đổi không ngừng của sóng thể hiện những cung bậc cảm xúc phức tạp của người phụ nữ đang yêu. Khi yêu, người phụ nữ có lúc mạnh mẽ, quyết liệt, có lúc dịu dàng, e ấp, có lúc cồn cào, khao khát.

Biểu hiện thứ hai của hình tượng sóng là sự vĩnh hằng, trường tồn. Sóng “đi mãi”, “về đâu” không biết; sóng “trùng trùng” điệp điệp không bao giờ ngừng lại. Sự vĩnh hằng, trường tồn của sóng thể hiện tình yêu của người phụ nữ là tình yêu chân thành, sâu sắc, vượt qua mọi thử thách của thời gian.

Biểu hiện thứ ba của hình tượng sóng là sự hòa nhập, giao thoa với thiên nhiên. Sóng “gợn”, “chảy”, “vờn nhau” với bờ cát, với đá. Sóng “lướt”, “trườn” trên mặt biển. Sự hòa nhập, giao thoa với thiên nhiên của sóng thể hiện sự đồng điệu, hòa hợp giữa tâm hồn người phụ nữ với thiên nhiên.

Biểu hiện thứ tư của hình tượng sóng là sự tương đồng với tâm hồn người phụ nữ. Sóng “tương tư”, “nhớ” một người con trai; sóng “tìm” một người con trai. Sự tương đồng giữa sóng và tâm hồn người phụ nữ thể hiện sự đồng cảm, thấu hiểu của nhà thơ với những suy tư, cảm xúc của người phụ nữ đang yêu.

Tóm lại, hình tượng sóng trong bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh là một hình tượng giàu ý nghĩa. Hình tượng này không chỉ thể hiện những suy tư, cảm xúc phức tạp của người phụ nữ đang yêu, mà còn thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ.

Câu 3

Sự tương đồng giữa tâm trạng người phụ nữ đang yêu và những trạng thái của sóng

Tâm trạng người phụ nữ đang yêu là một thế giới nội tâm phong phú, phức tạp, luôn biến đổi, vận động. Tình yêu có lúc dịu dàng, e ấp, có lúc mãnh liệt, cuồng nhiệt, có lúc sôi nổi, trẻ trung, có lúc trầm lắng, sâu sắc.

Những trạng thái của sóng cũng mang những nét tương đồng với tâm trạng người phụ nữ đang yêu. Sóng có lúc “dữ dội” như tình yêu cuồng nhiệt, mãnh liệt; có lúc “dịu êm” như tình yêu dịu dàng, e ấp; có lúc “bồi hồi” như tình yêu sôi nổi, trẻ trung; có lúc “lặng lẽ” như tình yêu trầm lắng, sâu sắc.

Tâm trạng người phụ nữ đang yêu và những trạng thái của sóng có sự tương đồng về:

• Sự vận động, biến đổi không ngừng: Tâm trạng người phụ nữ đang yêu luôn biến đổi, vận động theo những cung bậc cảm xúc khác nhau. Tình yêu có lúc mãnh liệt, có lúc dịu dàng, có lúc sôi nổi, có lúc trầm lắng. Những trạng thái của sóng cũng luôn vận động, biến đổi không ngừng. Sóng có lúc “dữ dội”, có lúc “dịu êm”, có lúc “bồi hồi”, có lúc “lặng lẽ”.
• Sự vĩnh hằng, trường tồn: Tình yêu của người phụ nữ là tình yêu chân thành, sâu sắc, vượt qua mọi thử thách của thời gian. Tình yêu ấy sẽ mãi mãi tồn tại, dù cho có những lúc thăng trầm, sóng gió. Những trạng thái của sóng cũng là vĩnh hằng, trường tồn. Sóng mãi mãi “đi mãi” về đâu không biết, mãi mãi “trùng trùng” điệp điệp không bao giờ ngừng lại.
• Sự hòa nhập, giao thoa với thiên nhiên: Tâm hồn người phụ nữ đang yêu luôn hòa hợp với thiên nhiên. Tình yêu ấy khiến người phụ nữ cảm thấy gần gũi, đồng điệu với thiên nhiên. Những trạng thái của sóng cũng luôn hòa nhập, giao thoa với thiên nhiên. Sóng “gợn”, “chảy”, “vờn nhau” với bờ cát, với đá. Sóng “lướt”, “trườn” trên mặt biển.
• Sự tương đồng với tâm hồn người phụ nữ: Sóng và tâm hồn người phụ nữ có sự tương đồng về những khát khao, mong ước. Sóng khao khát được gặp bờ, được hòa mình vào bờ. Tâm hồn người phụ nữ cũng khao khát được gặp gỡ, được hòa nhập với người mình yêu. Sóng “tương tư”, “nhớ” một người con trai; sóng “tìm” một người con trai. Tâm hồn người phụ nữ cũng “tương tư”, “nhớ” một người con trai; tâm hồn người phụ nữ cũng luôn tìm kiếm, khát khao được gặp gỡ người mình yêu.

Mối quan hệ giữa hình tượng “sóng” và hình tượng “Em” trong bài thơ

Hình tượng “sóng” và hình tượng “Em” trong bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh có mối quan hệ khăng khít, gắn bó. Hình tượng “sóng” là hình ảnh trung tâm, xuyên suốt bài thơ, là hiện thân của những suy tư, cảm xúc của người phụ nữ đang yêu. Hình tượng “Em” là nhân vật trữ tình của bài thơ, là người trực tiếp bộc lộ những suy tư, cảm xúc ấy.

Hình tượng “sóng” và hình tượng “Em” bổ sung, hỗ trợ cho nhau, làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ đang yêu. Hình tượng “sóng” giúp người đọc hình dung được những cung bậc cảm xúc phức tạp của người phụ nữ đang yêu. Hình tượng “Em” giúp người đọc cảm nhận được những suy tư, cảm xúc ấy một cách sâu sắc, thấm thía.

Tóm lại, sự tương đồng giữa tâm trạng người phụ nữ đang yêu và những trạng thái của sóng là một trong những nét đặc sắc của bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh. Hình tượng “sóng” và hình tượng “Em” trong bài thơ có mối quan hệ khăng khít, bổ sung, hỗ trợ cho nhau, làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ đang yêu.

Câu 4

Cảm nhận về tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu qua bài thơ Sóng

Bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh là một trong những bài thơ tình hay nhất của thơ ca Việt Nam hiện đại. Bài thơ đã thể hiện một cách chân thực, sâu sắc tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu.

Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu là một thế giới nội tâm phong phú, phức tạp, luôn biến đổi, vận động. Tình yêu có lúc dịu dàng, e ấp, có lúc mãnh liệt, cuồng nhiệt, có lúc sôi nổi, trẻ trung, có lúc trầm lắng, sâu sắc.

Qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã thể hiện những cung bậc cảm xúc phức tạp của người phụ nữ đang yêu. Sóng có lúc “dữ dội” như tình yêu cuồng nhiệt, mãnh liệt; có lúc “dịu êm” như tình yêu dịu dàng, e ấp; có lúc “bồi hồi” như tình yêu sôi nổi, trẻ trung; có lúc “lặng lẽ” như tình yêu trầm lắng, sâu sắc.

Tâm trạng người phụ nữ đang yêu và những trạng thái của sóng có sự tương đồng về:

• Sự vận động, biến đổi không ngừng: Tâm trạng người phụ nữ đang yêu luôn biến đổi, vận động theo những cung bậc cảm xúc khác nhau. Tình yêu có lúc mãnh liệt, có lúc dịu dàng, có lúc sôi nổi, có lúc trầm lắng. Những trạng thái của sóng cũng luôn vận động, biến đổi không ngừng. Sóng có lúc “dữ dội”, có lúc “dịu êm”, có lúc “bồi hồi”, có lúc “lặng lẽ”.
• Sự vĩnh hằng, trường tồn: Tình yêu của người phụ nữ là tình yêu chân thành, sâu sắc, vượt qua mọi thử thách của thời gian. Tình yêu ấy sẽ mãi mãi tồn tại, dù cho có những lúc thăng trầm, sóng gió. Những trạng thái của sóng cũng là vĩnh hằng, trường tồn. Sóng mãi mãi “đi mãi” về đâu không biết, mãi mãi “trùng trùng” điệp điệp không bao giờ ngừng lại.
• Sự hòa nhập, giao thoa với thiên nhiên: Tâm hồn người phụ nữ đang yêu luôn hòa hợp với thiên nhiên. Tình yêu ấy khiến người phụ nữ cảm thấy gần gũi, đồng điệu với thiên nhiên. Những trạng thái của sóng cũng luôn hòa nhập, giao thoa với thiên nhiên. Sóng “gợn”, “chảy”, “vờn nhau” với bờ cát, với đá. Sóng “lướt”, “trườn” trên mặt biển.
• Sự tương đồng với tâm hồn người phụ nữ: Sóng và tâm hồn người phụ nữ có sự tương đồng về những khát khao, mong ước. Sóng khao khát được gặp bờ, được hòa mình vào bờ. Tâm hồn người phụ nữ cũng khao khát được gặp gỡ, được hòa nhập với người mình yêu. Sóng “tương tư”, “nhớ” một người con trai; sóng “tìm” một người con trai. Tâm hồn người phụ nữ cũng “tương tư”, “nhớ” một người con trai; tâm hồn người phụ nữ cũng luôn tìm kiếm, khát khao được gặp gỡ người mình yêu.

Như vậy, qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã thể hiện một cách chân thực, sâu sắc tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Đó là một tâm hồn phong phú, đa dạng, luôn biến đổi, vận động. Tình yêu của người phụ nữ là tình yêu chân thành, sâu sắc, vượt qua mọi thử thách của thời gian. Tình yêu ấy khiến người phụ nữ cảm thấy gần gũi, đồng điệu với thiên nhiên và luôn khát khao được gặp gỡ, được hòa nhập với người mình yêu.

Bài thơ “Sóng” là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã góp phần thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam trong tình yêu.

Câu 5

Người phụ nữ trong bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh có những điểm tương đồng và khác mới so với người phụ nữ trong ca dao và văn học trung đại.

Những điểm tương đồng

• Cả người phụ nữ trong ca dao, văn học trung đại và bài thơ “Sóng” đều là những người phụ nữ yêu chân thành, sâu sắc. Tình yêu của họ là tình yêu tự nguyện, không vụ lợi, không ràng buộc. Tình yêu ấy khiến họ trở nên đẹp đẽ, cao cả.
• Cả người phụ nữ trong ca dao, văn học trung đại và bài thơ “Sóng” đều có những khát khao, mong ước mãnh liệt trong tình yêu. Họ khao khát được gặp gỡ, được hòa nhập với người mình yêu. Họ khao khát được yêu và được yêu.
• Cả người phụ nữ trong ca dao, văn học trung đại và bài thơ “Sóng” đều có những tâm tư, tình cảm chân thành, giản dị. Họ thể hiện tình yêu của mình một cách tự nhiên, chân thành, không cầu kỳ, hoa mỹ.

Những điểm khác mới

• Người phụ nữ trong bài thơ “Sóng” có một vẻ đẹp tâm hồn mới mẻ, hiện đại. Họ có những suy tư, trăn trở về tình yêu một cách sâu sắc, thấm thía. Họ khao khát được tìm hiểu, khám phá những bí ẩn của tình yêu.
• Người phụ nữ trong bài thơ “Sóng” có một tình yêu tự do, phóng khoáng. Họ không bị ràng buộc bởi những định kiến, khuôn phép của xã hội. Họ sẵn sàng bộc lộ tình yêu của mình một cách mạnh mẽ, mãnh liệt.
• Người phụ nữ trong bài thơ “Sóng” có một tâm hồn hòa hợp với thiên nhiên. Họ cảm thấy gần gũi, đồng điệu với thiên nhiên, và tìm thấy sự an yên, bình thản trong thiên nhiên.

Nhìn chung, người phụ nữ trong bài thơ “Sóng” là một hình tượng đẹp, hiện đại, thể hiện những vẻ đẹp tâm hồn mới mẻ của người phụ nữ Việt Nam trong tình yêu.

Câu 6

– Một số bài thơ dùng hình tượng “sóng” và “biển” để nói về tình yêu:

   + Bài thơ Sóng biển (Quốc Phương):

Sóng bạc đầu…nhưng vẫn còn rất trẻ

Cả muôn đời…luôn mạnh mẽ khát khao

Giữa khơi xa…sóng chẳng thể khi nào

Quên tình nghĩa…không vào bên bờ cát

Cứ như thế…vẫn rì rào sóng hát

Bản tình ca…khao khát được yêu thương

Giữa khơi xa…thăm thẳm đến vô thường

Lòng biển nhớ…những canh trường trăn trở

Và như thế…bình minh đầy duyên nợ

Sóng dâng trào…như sợ mất tình xưa

Ôm vào lòng…chẳng biết thiếu hay thừa

Mà mải miết…sớm trưa và vội vã

Bờ cát vẫn..dành tình thương tất cả

Dẫu muôn đời..sóng nghiêng ngả nơi đâu

Từ bình minh..và những lúc đêm thâu

Bờ với sóng..dẫu bạc đầu vẫn thế.

   + Bài thơ Chuyện tình biển và sóng (Trần Ngọc Tuấn):

Có một lần biển và sóng yêu nhau,

Người ta bảo biển là tình đầu của sóng.

Sóng dữ dội vỡ bờ cát trưa nóng bỏng,

Biển rì rầm hát mãi khúc tình ca.

Có một lần sóng nông nổi đi xa,

Bao kẻ đến và tỏ tình với biển.

Biển sợ rằng sóng không về vĩnh viễn,

Nên đành rằng hò hẹn với vầng trăng.

Sóng trở về thế là biển ăn năn,

Sóng đâu nợ để biển xanh kia vô tội.

Tình chỉ đẹp khi không còn gian dối,

Và bỏ đi kể từ đó không về.

Có một lần anh đã kể em nghe.

Chuyện tình yêu của chúng mình vốn không đơn giản,

Anh phiêu lưu còn em thì lãng mạn,

Và thời gian hò hẹn cũng mong manh.

Sóng bạc đầu từ đó phải không anh?

Còn biển kia vẫn xanh màu huyền bí?

Không phải đâu em biển kia không chung thủy,

Dẫu bạc đầu sóng vẫn mãi thủy chung.

Anh dắt em giữa biển nghìn trùng,

Nghe dã tràng kể chuyện xưa xa vắng.

Dẫu không phải tình đầu em trong trắng,

Chỉ mong anh một lòng với cổ tích biển ngày xưa!

– Qua các bài thơ nói mượn hình tượng “sóng” và “biển” để nói về tình yêu, ta càng thấy rõ nét được những sáng tạo đặc sắc của Nhà thơ Xuân Quỳnh khi viết bài thơ Sóng: âm điệu tự nó tạo thành một hình tượng sóng, phù hợp với nhịp điệu tâm trạng của người con gái đang yêu; hồn thơ của Xuân Quỳnh luôn tự bộc lộ những khát vọng, những say đắm rạo rực, những suy tư day dứt, trăn trở của lòng mình trong tình yêu.

Với những hướng dẫn Soạn bài Sóng – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.