Hướng dẫn soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa – Cánh diều lớp 12 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Chuẩn bị

Yêu cầu: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 25)

Đọc trước truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Minh Châu.

Gợi ý trả lời: 

• Năm sinh – năm mất: 1930 – 1989
• Quê quán: Làng Văn Thái (tên nôm là làng Thơi), xã Sơn Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An
• Tác phẩm tiêu biểu: “Cửa sông” (tiểu thuyết, 1966), “Những vùng trời khác nhau” (truyện ngắn, 1970), “Dấu chân người lính” (tiểu thuyết, 1972), “Miền cháy” (tiểu thuyết, 1977), “Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành” (truyện ngắn, 1983), “Bến quê” (truyện ngắn, 1985)…
• Sự nghiệp: Trong suốt ba thập kỷ sáng tác (1960-1989), Nguyễn Minh Châu đã để lại dấu ấn sâu đậm trong văn học Việt Nam với 13 tập văn xuôi và một tiểu luận phê bình. Tác phẩm cuối cùng của ông là truyện vừa “Phiên chợ Giát,” hoàn thành vào năm 1989. Sự nghiệp của ông không chỉ thể hiện qua số lượng tác phẩm, mà còn ở chất lượng và tầm ảnh hưởng của chúng trong nền văn học Việt Nam hiện đại.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Câu chuyện kể về một lần nhiếp ảnh gia Phùng đi công tác ở miền quê để tìm cảm hứng cho bức ảnh lịch. Trước vẻ đẹp hùng vĩ của biển cả, anh bất ngờ nhận ra sự thật tàn nhẫn ẩn sau đó: cảnh bạo lực gia đình ngay trên chiếc thuyền tưởng chừng êm ả. Những góc khuất của cuộc sống dần hiện ra, mang lại cho Phùng những chiêm nghiệm sâu sắc và thay đổi trong nhận thức.

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 26)

Sự xuất hiện của hai nhân vật có bất ngờ không ? Dự đoán hành động của họ.

Gợi ý trả lời:

• Sự xuất hiện của hai nhân vật mang đến sự bất ngờ, được thể hiện qua câu văn: “…đang lúi húi thay phim, lúc ngẩng lên…một chiếc thuyền lưới vó đang chèo thẳng trước mặt tôi.”
• Hai nhân vật có thể đang đi vào bờ để lấy những vật dụng cần thiết hoặc đồ bị bỏ quên, hoặc họ có thể đang tìm chỗ nghỉ ngơi và mua sắm một số đồ dùng cần thiết.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 26)

Cảnh tượng này đem lại cho em suy nghĩ gì?

Trả lời:

Cảnh tượng gợi lên suy nghĩ về vấn đề bạo lực gia đình, tưởng như đã không còn phổ biến nhưng thực chất vẫn diễn ra âm thầm trong nhiều gia đình. Tình trạng người chồng say rượu, nghiện ngập, thường xuyên bạo hành vợ con, và sự cam chịu, nhẫn nhục của người vợ là một thực tế đáng lo ngại. Cảnh tượng này khiến em cảm thấy rùng mình và thương xót cho những người phụ nữ phải chịu đựng đau khổ trong im lặng.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 28)

Sự tương phản trong chân dung của mẹ và con gái đem lại cho em suy nghĩ gì?

Trả lời:

Sự đối lập giữa nét đẹp trẻ trung của người con gái và vẻ ngoài thô kệch, khuôn mặt bị rỗ của người mẹ khiến em nhận ra sự tàn phá của thời gian. Có lẽ, người mẹ cũng từng sở hữu nét đẹp thiếu nữ như con gái mình, nhưng năm tháng và cuộc sống đã làm thay đổi diện mạo ấy.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 32)

Tại sao hình ảnh con thuyền giữa sóng gió được lặp lại trong đoạn văn này?

Trả lời:

Hình ảnh con thuyền giữa sóng gió được lặp lại để nhấn mạnh thông điệp mà tác giả muốn truyền tải. Đó là hình ảnh mang tính hiện thực, tượng trưng cho những khó khăn và thử thách trong cuộc đời. Tác giả muốn nhắc nhở rằng sứ mệnh của người nghệ sĩ không chỉ là tìm kiếm cái đẹp, mà còn phải nhìn thấu và hiểu rõ giá trị đằng sau vẻ đẹp ấy.

Sau khi đọc

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 33)

Truyện “Chiếc thuyền ngoài xa” có thể chia làm mấy phần? Lập sơ đồ về mối quan hệ giữa các nhân vật trong đoạn trích.

Gợi ý trả lời

Truyện có thể chia thành 4 phần chính:

• Phần 1: Từ “Lúc bấy giờ…” đến “…Ở lại chơi thêm vài bữa”Phùng : phát hiện ra bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp trên vùng phá.
• Phần 2: Từ “Ngay lúc ấy…” đến “…chiếc thuyền lưới vó đã biến mất”: Cảnh bạo lực gia đình đầy ám ảnh của gia đình người hàng chài.
• Phần 3: Từ “Tôi thầm cảm ơn Đẩu…” đến “…mẹ nó không bị đánh”: Câu chuyện về người đàn bà hàng chài và thằng Phác, con trai bà.
• Phần 4: Đoạn còn lại: Khung cảnh chiếc thuyền trước sóng gió và những suy tư của Phùng về bức ảnh mà anh đã chụp.

Bạn có thể hình dung mối quan hệ giữa các nhân vật thông qua sơ đồ sau:

• Phùng (người nghệ sĩ): Quan sát và suy ngẫm về bức tranh thiên nhiên và cảnh đời thực. Chứng kiến cảnh bạo lực và có mối quan hệ với các nhân vật qua cái nhìn của người nghệ sĩ.
• Người đàn bà hàng chài: Là nạn nhân của bạo lực gia đình, có mối quan hệ mật thiết với Phác và người chồng. Truyền tải thông điệp về sự cam chịu và lòng trắc ẩn.

• Người chồng: Thực hiện hành vi bạo lực, gây tổn thương cho gia đình, đặc biệt là vợ và con trai.
• Thằng Phác: Con trai của người đàn bà hàng chài, chứng kiến và bị ảnh hưởng bởi bạo lực gia đình.
• Đẩu (đồng nghiệp của Phùng): Có vai trò trong việc giúp Phùng hiểu sâu hơn về cuộc sống thực của người dân chài.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 33)

Câu chuyện được kể từ điểm nhìn của ai? Ý nghĩa của việc lựa chọn điểm nhìn này.

Gợi ý trả lời:

• Câu chuyện được kể ở ngôi thứ nhất, từ góc nhìn của nhân vật Phùng, một nhiếp ảnh gia.
• Việc lựa chọn điểm nhìn này mang lại tính khách quan và sự độc đáo cho câu chuyện. Bằng cách kể từ góc nhìn của người trực tiếp chứng kiến, tác giả không chỉ tạo nên sự chân thực mà còn giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về cuộc sống và tình huống trong truyện. Điều này làm tăng sức thuyết phục và khả năng khám phá hiện thực của tác phẩm đối với độc giả.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 33)

Phân tích sự biến đổi trong cảm nhận của Phùng về những ngư dân trong tác phẩm.

Gợi ý trả lời:

Người đàn bà hàng chài:

• Ban đầu, Phùng cảm thấy bức bối và khó hiểu khi người đàn bà cầu xin tha thứ cho chồng, mặc dù bà bị đánh đập dã man. Anh không thể lý giải tại sao bà lại cam chịu như vậy.
• Sau khi nghe người đàn bà chia sẻ về cuộc đời mình, Phùng nhận ra rằng sự nhẫn nhịn của bà không phải vì yếu đuối hay cam chịu mù quáng, mà vì tình yêu thương con và sự hy sinh cao cả. Bà có một cái nhìn sâu sắc về cuộc sống, hiểu rõ rằng bà phải chịu đựng để giữ gìn cuộc sống gia đình và bảo vệ tương lai cho các con.

Người chồng:

• Ban đầu, Phùng thấy người chồng là một kẻ vũ phu, tàn nhẫn, không chỉ đánh đập vợ mà còn hung hãn với cả con trai và cả với Phùng khi anh can thiệp.
• Sau khi nghe câu chuyện từ người vợ, Phùng mới hiểu rằng người chồng cũng từng là người hiền lành, nhưng cuộc sống mưu sinh khắc nghiệt đã biến anh ta thành kẻ thô bạo. Phùng nhận ra rằng anh ta cũng là nạn nhân của hoàn cảnh, của đói nghèo và sự tàn phá của chiến tranh, những điều đã dần làm tha hóa con người.

Sự thay đổi trong nhận thức của Phùng về hai nhân vật này cho thấy sự phức tạp của con người và hoàn cảnh sống, nhắc nhở chúng ta không nên vội vàng đánh giá một người chỉ qua những hành động bề ngoài.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 33)

Phân tích tính đa diện trong tính cách của người đàn bà hàng chài.

Gợi ý trả lời:

• Nhẫn nhịn và chịu đựng: Người đàn bà hàng chài thể hiện sự cam chịu và nhẫn nhục trước những trận đòn của chồng, thể hiện vẻ yếu đuối trước hoàn cảnh khắc nghiệt.
• Mạnh mẽ và kiên cường: Dù bị bạo hành, bà vẫn kiên cường đứng dậy, tiếp tục mưu sinh, thể hiện sức mạnh nội tại của một người phụ nữ miền biển.
• Sâu sắc và thấu hiểu: Bà còn bộc lộ sự thấu hiểu và sâu sắc về cuộc đời qua những lời tâm sự chân thành với chánh án Đẩu và nhiếp ảnh gia Phùng.

Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 33)

Chỉ ra tính đối thoại trong cái nhìn của người đàn bà hàng chài với cái nhìn của Phùng và Đẩu. Từ đó, nêu lên chủ đề của tác phẩm.

Gợi ý trả lời:

Tính đối thoại trong cái nhìn:

• Phùng và Đẩu: Ban đầu, Phùng và Đẩu đều cho rằng việc người đàn bà chịu đựng bạo hành là không thể chấp nhận, trái với đạo đức và trách nhiệm của một người chồng. Họ tin rằng bà nên bỏ chồng để thoát khỏi cảnh này.
• Người đàn bà hàng chài: Ngược lại, người đàn bà cho rằng việc có người đàn ông trên thuyền để chống chọi với biển khơi quan trọng hơn cả. Bà hiểu rõ hoàn cảnh khắc nghiệt đã làm biến đổi chồng mình và vẫn trân trọng công lao của ông, nhìn ông như một nạn nhân của cuộc sống.

Chủ đề của tác phẩm:
Tác phẩm khắc họa sự đối lập giữa lý thuyết và thực tế cuộc sống. Quan điểm của Phùng và Đẩu, ban đầu dựa trên lý thuyết và đạo đức, đã thay đổi khi họ hiểu rõ hơn về hoàn cảnh thực tế của người đàn bà. Qua đó, tác phẩm nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thấu hiểu và cảm thông trong việc nhìn nhận cuộc đời một cách toàn diện và sâu sắc.

Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 33)

Hãy trình bày quan điểm của em về sự lựa chọn cách sống của người đàn bà hàng chài

Gợi ý trả lời:

Em tôn trọng và đồng cảm với sự lựa chọn cách sống của người đàn bà hàng chài. Dù phải chịu đựng nhiều đau khổ và bạo hành, bà vẫn quyết định ở lại với chồng vì bà hiểu rõ hoàn cảnh khó khăn của gia đình và vai trò quan trọng của người chồng trong cuộc sống mưu sinh trên biển. Sự hy sinh của bà không chỉ xuất phát từ tình yêu thương con cái, mà còn từ sự thấu hiểu sâu sắc về cuộc sống khắc nghiệt và ý thức trách nhiệm với gia đình. Đó là một lựa chọn đầy khó khăn, nhưng thể hiện lòng kiên cường và tinh thần cao cả của một người mẹ. Em tin rằng, dù xã hội có những quy chuẩn đạo đức khác nhau, không ai có thể phán xét đúng sai trong sự lựa chọn của bà khi bà đặt gia đình lên trên hết.

Với những hướng dẫn soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa – Cánh diều lớp 12 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.