Đề thi học sinh giỏi lớp 6 môn Ngữ văn không chỉ kiểm tra kiến thức mà còn rèn luyện khả năng tư duy, diễn đạt của học sinh. Trong đó, đề số 1 là một đề tiêu biểu, bao gồm phần đọc hiểu và làm văn với nội dung gần gũi, sâu sắc. Việc nắm rõ cách làm từng phần sẽ giúp học sinh tự tin và phát huy tốt năng lực của mình trong kỳ thi.
Đề số 1
I. Phần đọc hiểu (6 điểm)
Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi:
"Đêm qua em mơ gặp Bác Hồ,
Tỉnh dậy lòng em còn ngẩn ngơ.
Bác nhẹ nhàng như ông tiên vậy,
Ánh mắt hiền sáng tựa sao khuya."
(Sáng tác: học sinh)
Câu 1 (1 điểm): Xác định biện pháp tu từ được sử dụng trong dòng thơ "Bác nhẹ nhàng như ông tiên vậy".
Câu 2 (1 điểm): Nêu nội dung chính của đoạn thơ.
Câu 3 (2 điểm): Em cảm nhận gì về tình cảm của bạn nhỏ đối với Bác Hồ trong đoạn thơ trên?
Câu 4 (2 điểm): Viết đoạn văn khoảng 5-7 câu nêu suy nghĩ của em về tình yêu quê hương đất nước của thiếu nhi Việt Nam.
II. Phần làm văn (14 điểm)
Câu 1 (4 điểm): Hãy kể lại một việc làm tốt em đã làm khiến bố mẹ tự hào.
Câu 2 (10 điểm): Cảm nhận của em về nhân vật Dế Mèn trong đoạn trích "Bài học đường đời đầu tiên" của Tô Hoài.
Hướng dẫn làm đề số 1
I. Phần đọc hiểu (6 điểm)
Câu 1 (1 điểm)
Trả lời: Biện pháp tu từ được sử dụng là so sánh. Câu thơ đã so sánh Bác Hồ với ông tiên để thể hiện sự dịu dàng, hiền hậu của Bác.
Câu 2 (1 điểm)
Trả lời: Đoạn thơ thể hiện tình cảm kính yêu và ngưỡng mộ của bạn nhỏ đối với Bác Hồ. Hình ảnh Bác hiện lên trong giấc mơ thật hiền hậu, ấm áp và gần gũi.
Câu 3 (2 điểm)
Trả lời gợi ý
Qua đoạn thơ, em cảm nhận được bạn nhỏ có tình cảm yêu quý và tôn kính sâu sắc với Bác Hồ. Khi mơ thấy Bác, bạn không chỉ vui mừng mà còn cảm thấy lưu luyến, xúc động khi tỉnh dậy. Cách bạn miêu tả Bác bằng những hình ảnh ấm áp, đẹp đẽ như “ông tiên” và “sao khuya” cho thấy Bác là người mà bạn rất ngưỡng mộ và trân trọng.
Câu 4 (2 điểm):
Gợi ý đoạn văn mẫu
Thiếu nhi Việt Nam luôn yêu quý và tự hào về quê hương đất nước của mình. Tình yêu ấy thể hiện qua việc chăm ngoan, học giỏi, kính trọng thầy cô, cha mẹ và biết gìn giữ truyền thống tốt đẹp. Nhiều bạn nhỏ còn tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, giúp đỡ người nghèo. Khi nghe kể về Bác Hồ hay các anh hùng dân tộc, các em luôn cảm thấy xúc động và muốn noi gương. Tình yêu quê hương của thiếu nhi là hạt giống nuôi dưỡng lòng yêu nước trong tương lai.
II. Phần làm văn (14 điểm)
Câu 1 (4 điểm):
Hãy kể lại một việc làm tốt em đã làm khiến bố mẹ tự hào.
Gợi ý dàn ý:
Mở bài: Giới thiệu việc làm tốt em đã làm.
Thân bài
- Thời gian, hoàn cảnh xảy ra sự việc.
- Em đã làm gì?
- Kết quả ra sao? Phản ứng của bố mẹ?
Kết bài: Cảm nghĩ của em sau việc làm đó.
Đoạn văn mẫu tham khảo:
Một lần em khiến bố mẹ tự hào là khi em nhặt được ví của một người khách gần nhà và đem trả lại. Hôm đó trên đường đi học về, em thấy một chiếc ví rơi bên lề đường, bên trong có tiền và giấy tờ. Em liền nhờ người lớn ở gần đó tìm cách liên lạc với chủ nhân. Khi nhận lại ví, người mất rất cảm ơn em. Về nhà, em kể lại với bố mẹ và được khen là ngoan ngoãn, trung thực. Em cảm thấy rất vui vì đã làm được việc tốt và hứa sẽ luôn sống thật thà, tử tế.
Câu 2 (10 điểm)
Gợi ý dàn ý
Mở bài
- Giới thiệu truyện “Dế Mèn phiêu lưu ký” và đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên”.
- Nêu khái quát cảm nghĩ về Dế Mèn.
Thân bài
- Dế Mèn là một chú dế khỏe mạnh, đẹp đẽ: Tác giả miêu tả với bộ râu dài, đôi càng nhọn, thân hình cường tráng.
- Tính cách ban đầu: Tự phụ, kiêu ngạo, thích trêu chọc người khác (như trêu chị Cốc).
- Hành động gây hậu quả: Khiến Dế Choắt – người bạn yếu ớt – bị chết oan.
- Bài học rút ra: Dế Mèn hối hận, trưởng thành, biết suy nghĩ chín chắn hơn.
Kết bài
Nêu cảm nhận: Dế Mèn là nhân vật thú vị, giúp em học được bài học sâu sắc về sự khiêm tốn, không kiêu căng và phải chịu trách nhiệm với hành động của mình.
Gợi ý đoạn văn mẫu ngắn gọn
Trong đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên”, em rất ấn tượng với nhân vật Dế Mèn. Ban đầu, Dế Mèn là một chú dế mạnh mẽ, đẹp đẽ nhưng lại tự cao, coi thường kẻ yếu. Vì một trò đùa ngông cuồng với chị Cốc, Dế Mèn đã khiến Dế Choắt – người bạn hàng xóm yếu ớt – bị giết hại. Sau sự việc đau lòng đó, Dế Mèn rất hối hận. Từ đó, chú đã nhận ra mình cần phải sống khiêm tốn, biết nghĩ cho người khác và không nên xem thường ai. Dế Mèn đã để lại cho em một bài học quý giá về trách nhiệm và lòng nhân hậu.
Việc hiểu và luyện tập theo hướng dẫn cụ thể cho đề số 1 sẽ giúp học sinh lớp 6 chuẩn bị tốt hơn khi tham gia kỳ thi học sinh giỏi môn Ngữ văn. Bên cạnh kiến thức, học sinh còn cần có phương pháp làm bài khoa học và rèn luyện kỹ năng viết. Khi kết hợp tốt những yếu tố đó, việc đạt kết quả cao sẽ không còn là điều quá khó.