Đề thi học sinh giỏi Văn lớp 12 cấp quốc gia luôn đòi hỏi tư duy sâu sắc, cảm thụ tinh tế và kỹ năng lập luận vững vàng. Trong đó, đề 1 thường là dạng bài nghị luận văn học – nơi học sinh thể hiện sự hiểu biết, khả năng phân tích và cảm xúc cá nhân. Gợi ý làm đề 1 sẽ giúp các em định hướng đúng cách tiếp cận và triển khai bài viết hiệu quả.

Đề 1

Câu 1 (8 điểm):

"Trách nhiệm cá nhân đối với xã hội là một yếu tố quan trọng để xây dựng đất nước thịnh vượng."

Hãy viết một bài văn nghị luận về vấn đề này. Trong đó, em có thể trình bày các phương diện như: ý thức cá nhân đối với cộng đồng, trách nhiệm của mỗi người đối với xã hội, và làm thế nào để xây dựng một xã hội phát triển bền vững.

Câu 2 (12 điểm):

Phân tích đoạn trích sau trong tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu:

"Đứng từ xa, chiếc thuyền vươn lên giữa không gian mênh mông như một hình tượng của cuộc đời, của con người, của mọi nỗi niềm khát khao, hy vọng và bi kịch."

Từ đoạn trích trên, em hãy làm rõ thông điệp về sự nhìn nhận con người và cuộc sống qua cái nhìn nhân văn của nhà văn.

Gợi ý làm đề 1

Câu 1: "Trách nhiệm cá nhân đối với xã hội là một yếu tố quan trọng để xây dựng đất nước thịnh vượng."

Mở bài:

• Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: trách nhiệm cá nhân đối với xã hội.
• Trình bày vai trò của trách nhiệm cá nhân trong việc xây dựng một xã hội phát triển và thịnh vượng.

Thân bài:

Giải thích khái niệm "trách nhiệm cá nhân đối với xã hội":

• Trách nhiệm cá nhân là ý thức và hành động của mỗi người trong việc đóng góp vào sự phát triển chung của cộng đồng, xã hội.
• Đối với xã hội, mỗi cá nhân có vai trò quan trọng trong việc duy trì trật tự, phát triển kinh tế, văn hóa và bảo vệ môi trường.

Ý thức cá nhân đối với cộng đồng:

• Cộng đồng là tập thể những con người sống trong một môi trường chung, do đó, mỗi cá nhân cần có ý thức về các quyền lợi và nghĩa vụ đối với xã hội.
• Ví dụ: sự tham gia tích cực trong các hoạt động cộng đồng, công tác tình nguyện, bảo vệ môi trường, đấu tranh chống tham nhũng.

Trách nhiệm của mỗi người đối với xã hội:

• Trách nhiệm trong công việc: mỗi người cần làm tốt công việc của mình, đóng góp hiệu quả cho sự phát triển chung của đất nước.
• Trách nhiệm đối với gia đình: xây dựng một gia đình hạnh phúc, tạo môi trường tốt cho thế hệ tương lai.
• Trách nhiệm với môi trường: bảo vệ thiên nhiên, tài nguyên thiên nhiên để duy trì sự sống lâu dài.

Làm thế nào để xây dựng một xã hội phát triển bền vững:

• Nâng cao ý thức về đạo đức và trách nhiệm xã hội cho mỗi công dân.
• Đảm bảo mỗi cá nhân đều có cơ hội phát triển, bình đẳng trong mọi lĩnh vực.
• Xây dựng các chính sách hợp lý để thúc đẩy sự phát triển công bằng và bền vững.

Kết bài:

• Khẳng định lại tầm quan trọng của trách nhiệm cá nhân đối với xã hội trong việc xây dựng một đất nước thịnh vượng.
• Kêu gọi mỗi cá nhân cần có trách nhiệm, ý thức cao để góp phần vào sự phát triển chung.

Câu 2: Phân tích đoạn trích trong tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu

Đoạn trích: "Đứng từ xa, chiếc thuyền vươn lên giữa không gian mênh mông như một hình tượng của cuộc đời, của con người, của mọi nỗi niềm khát khao, hy vọng và bi kịch."

Mở bài:

• Giới thiệu tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu và tác giả.
• Nêu vấn đề nghị luận: Phân tích đoạn trích để làm rõ thông điệp về con người và cuộc sống qua cái nhìn nhân văn của nhà văn.

Thân bài:

Giới thiệu về bối cảnh và hình tượng chiếc thuyền:

• Tác phẩm nói về cuộc sống khốn khó của những con người nghèo khổ ở vùng biển, nhưng đồng thời cũng là một hành trình khám phá bản chất của cuộc đời.
• Chiếc thuyền là hình tượng mang nhiều tầng nghĩa: vừa là phương tiện mưu sinh, vừa là biểu tượng cho cuộc đời con người.

Ý nghĩa của hình tượng chiếc thuyền:

• Chiếc thuyền vươn lên giữa không gian mênh mông, tượng trưng cho hành trình vượt qua khó khăn, đấu tranh giữa sống và chết.
• Là hình ảnh mang tính triết lý sâu sắc về cuộc sống của con người: dù có bao nhiêu khó khăn, nỗi đau, hy vọng vẫn luôn là động lực để con người tiếp tục vươn lên.

Khát khao, hy vọng và bi kịch trong hình tượng chiếc thuyền:

• Đoạn trích thể hiện sự mâu thuẫn giữa khát khao vươn tới tương lai, hy vọng có một cuộc sống tốt đẹp, và bi kịch của những con người trong hoàn cảnh khó khăn, bế tắc.
• Chiếc thuyền là biểu tượng của cả hai mặt này, vừa là ước mơ, khát vọng vượt lên, vừa là bi kịch của những con người phải vật lộn với nghèo khổ và định mệnh.

Thông điệp về con người và cuộc sống qua cái nhìn nhân văn:

• Nguyễn Minh Châu không chỉ phản ánh cuộc sống khốn khó của con người, mà còn gửi gắm thông điệp về sức mạnh tinh thần, sự kiên cường và khả năng vượt qua nghịch cảnh của con người.
• Qua chiếc thuyền, nhà văn nhấn mạnh rằng dù cuộc đời đầy thử thách, con người vẫn có quyền hy vọng, khát khao và tìm kiếm ý nghĩa trong cuộc sống.

Kết bài:

• Khẳng định thông điệp nhân văn trong tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa": con người phải luôn vươn lên dù cuộc sống có khó khăn đến đâu.
• Nêu cảm nhận về cái nhìn nhân văn của Nguyễn Minh Châu đối với con người và cuộc đời, qua hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích.

Việc nắm vững cách làm đề 1 trong đề thi học sinh giỏi Văn lớp 12 quốc gia sẽ giúp học sinh chủ động hơn trong ôn luyện và tự tin khi bước vào phòng thi. Qua các gợi ý cụ thể, học sinh có thể nâng cao kỹ năng làm bài, phát huy thế mạnh cá nhân để đạt kết quả cao, góp phần chinh phục đỉnh cao tri thức trong môn Ngữ văn.