Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học – Ngữ văn 9 chân trời sáng tạo (Tập 1)

Hướng dẫn soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học – Ngữ văn 9 chân trời sáng tạo (Tập 1) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Khái niệm

Phân tích một tác phẩm văn học là một dạng bài nghị luận văn học, trong đó người viết sử dụng các luận điểm và bằng chứng để làm rõ chủ đề, khám phá các yếu tố nghệ thuật độc đáo của tác phẩm và đánh giá hiệu quả thẩm mỹ của nó trong việc thể hiện nội dung.

Yêu cầu đối với kiểu văn bản

Về nội dung: Phân tích rõ ràng chủ đề của tác phẩm, đồng thời nêu và phân tích cách mà các yếu tố nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm góp phần thể hiện chủ đề đó.

Về hình thức: Lập luận phải logic và có cơ sở từ tác phẩm, trình bày mạch lạc, và sử dụng các phương tiện liên kết hợp lý để làm rõ mạch lập luận của bài viết.

Bố cục bài viết cần đảm bảo:

• Mở bài: Giới thiệu tác phẩm văn học (bao gồm tên tác phẩm và tác giả), nêu khái quát về chủ đề và các yếu tố nghệ thuật nổi bật của tác phẩm.
• Thân bài: Trình bày các luận điểm chi tiết về chủ đề và các yếu tố nghệ thuật đặc trưng của tác phẩm, đồng thời giải thích cách chúng làm nổi bật nội dung của tác phẩm.
• Kết bài: Tóm tắt lại quan điểm về chủ đề và các yếu tố nghệ thuật của tác phẩm; chia sẻ suy nghĩ, cảm nhận cá nhân hoặc bài học rút ra từ tác phẩm.

Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản

Văn bản: Bài viết phân tích và đánh giá truyện ngắn “Bồng chanh đỏ”

Câu 1 (trang 49 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Em nhận xét như thế nào về cách tổ chức các luận điểm trong bài viết?

Trả lời: Bài viết được cấu trúc rõ ràng và có hệ thống, bắt đầu từ việc phân tích các yếu tố nội dung chính của truyện (chủ đề chính) và sau đó chuyển sang các yếu tố hình thức nghệ thuật như cốt truyện, xây dựng nhân vật, và các chi tiết đặc trưng.

Câu 2 (trang 49 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Bài viết đã phân tích những khía cạnh nào liên quan đến chủ đề của truyện “Bồng chanh đỏ”? Từ đó, em rút ra bài học gì trong việc phân tích nội dung chủ đề của một tác phẩm văn học?

Trả lời: Bài viết đã xem xét hai khía cạnh của chủ đề truyện, cụ thể là cách mà con người tương tác với thiên nhiên: một là việc săn bắt chim bồng chanh, và hai là sự thay đổi trong cách nhận thức của nhân vật Hoài về thiên nhiên. Qua đó, khi phân tích nội dung chủ đề của một tác phẩm, ta cần xác định rõ chủ đề chính và làm sáng tỏ cách thức mà chủ đề đó được thể hiện và nhấn mạnh trong tác phẩm.

Câu 3 (trang 49 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Tác giả bài viết đã sử dụng lí lẽ và bằng chứng như thế nào để làm rõ các đặc sắc nghệ thuật trong truyện “Bồng chanh đỏ”?

Trả lời: Tác giả bài viết đã làm rõ các đặc sắc nghệ thuật của “Bồng chanh đỏ” bằng cách phân tích ba lí lẽ: cấu trúc cốt truyện, sự phát triển tâm lý của nhân vật, và việc lựa chọn các chi tiết tiêu biểu. Mỗi lý lẽ được minh chứng bằng các bằng chứng cụ thể từ tác phẩm, từ đó tác giả đưa ra những nhận định sâu sắc và thuyết phục.

Câu 4 (trang 49 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Theo em, phần mở bài và kết bài có điểm gì nổi bật? Đề xuất một số cách viết để mở bài và kết bài trở nên thu hút và ấn tượng.

Trả lời:

Phần mở bài và kết bài nổi bật ở chỗ cả hai đều tập trung làm nổi bật những đặc điểm nổi bật của nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Trong phần mở bài, bài viết khái quát về chủ đề và các nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm, trong khi kết bài tập trung vào việc khẳng định lại ý kiến về chủ đề và nghệ thuật, đồng thời thể hiện cảm nhận cá nhân về tác phẩm và ảnh hưởng của nó đối với người đọc.

Ngoài cách viết mở bài và kết bài như trên, có thể áp dụng các phương pháp sau:

• Mở bài: Có thể bắt đầu bằng cách đặt câu hỏi gợi mở hoặc trích dẫn một câu nói, một sự kiện liên quan để thu hút sự chú ý, sau đó dẫn dắt vào chủ đề và đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.
• Kết bài: Đưa ra một nhận định mạnh mẽ về giá trị của tác phẩm trong bối cảnh đời sống hiện tại, hoặc liên hệ với những trải nghiệm cá nhân để nhấn mạnh tác động sâu rộng của tác phẩm đối với người đọc.

Hướng dẫn quy trình viết

Đề bài (trang 49 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Câu lạc bộ Văn học trường em tổ chức cuộc thi viết “Tác phẩm văn học trong tôi”. Em hãy chọn một tác phẩm văn học yêu thích của mình (thơ hoặc truyện) để viết bài nghị luận và gửi cho ban tổ chức cuộc thi.

Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết

Đầu tiên, em cần trả lời các câu hỏi sau:

• Đề tài của bài viết là gì? Làm thế nào để chọn lựa đề tài sao cho bài viết trở nên thú vị và hấp dẫn?
• Mục đích của bài viết là gì?
• Đối tượng người đọc của bài viết là ai? Họ kỳ vọng nhận được thông tin gì từ bài viết của em?
• Dựa trên đề tài, mục đích và đối tượng người đọc, em sẽ chọn phương pháp viết nào để phù hợp?

Có hai loại tài liệu cần thu thập:

Tài liệu cá nhân: Bao gồm ghi chép của bản thân khi đọc tác phẩm (như nhật ký đọc sách, ghi chú, cảm nhận cá nhân,…). Những tài liệu này giúp em nắm bắt được cảm xúc, ấn tượng và suy nghĩ của bản thân về tác phẩm, từ đó định hình luận điểm và phát triển ý tưởng cho bài viết.

Tài liệu bên ngoài: Bao gồm các bài phê bình, phỏng vấn, và các nguồn tư liệu báo chí liên quan đến tác phẩm. Những tài liệu này hỗ trợ em hiểu sâu hơn về tác phẩm và cung cấp các quan điểm, phân tích từ nhiều góc độ khác nhau.

Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

Để tìm ý cho bài viết, hãy trả lời các câu hỏi sau:

Chủ đề chính của tác phẩm là gì? Chủ đề đó được thể hiện qua các yếu tố nào trong tác phẩm (nhân vật, hình ảnh, cốt truyện, sự kiện,…) và mang lại thông điệp, cảm xúc gì cho người đọc?

Những đặc điểm nghệ thuật nổi bật của tác phẩm là gì? Các yếu tố nghệ thuật này thể hiện như thế nào trong tác phẩm? (Đối với văn bản thơ: chú ý đến vần, nhịp điệu, hình ảnh thơ, từ ngữ, biện pháp tu từ,…; đối với văn bản truyện: chú ý đến cốt truyện, tình huống truyện, xây dựng nhân vật, ngôi kể, chi tiết nghệ thuật,…).

Sau khi đã xác định các ý, hãy chọn lọc và sắp xếp chúng thành một dàn ý chi tiết. Trong bài phân tích tác phẩm văn học, có ba cách chính để tổ chức luận điểm:

• Cách 1: Đưa ra luận điểm về chủ đề trước, sau đó là luận điểm về hình thức nghệ thuật.
• Cách 2: Đưa ra luận điểm về hình thức nghệ thuật trước, sau đó là luận điểm về chủ đề.
• Cách 3: Triển khai đồng thời luận điểm về chủ đề và hình thức nghệ thuật (luận điểm 1 về chủ đề và hình thức nghệ thuật -> luận điểm 2 về chủ đề và hình thức nghệ thuật -> …).

Lưu ý: Khi phát triển lý lẽ và bằng chứng để làm rõ luận điểm, cần tránh lặp lại ý giữa các luận điểm. Một số bằng chứng có thể hỗ trợ nhiều luận điểm, nhưng cách phân tích và giải thích cần phải phù hợp với từng luận điểm riêng biệt.

Bước 3: Viết bài

Dựa trên dàn ý đã lập, em tiến hành viết bài văn hoàn chỉnh. Khi viết bài, cần chú ý các điểm sau:

• Kết hợp hiệu quả giữa việc nêu luận điểm, lí lẽ và đưa ra bằng chứng cụ thể.
• Chia đoạn hợp lý và sử dụng các phương tiện liên kết để kết nối các luận điểm, lí lẽ, và bằng chứng, giúp bài viết trở nên mạch lạc và dễ hiểu.
• Để mở bài và kết bài thêm phần hấp dẫn, em có thể áp dụng các kỹ thuật như: trích dẫn những đoạn văn, câu thơ liên quan đến chủ đề của tác phẩm, sử dụng các câu danh ngôn, hay những nhận định sâu sắc về tác giả và tác phẩm.
• Trong một số trường hợp, việc thảo luận và phản hồi các quan điểm trái chiều về tác phẩm có thể làm cho bài viết phong phú hơn và cung cấp cái nhìn đa chiều.

Bài văn tham khảo:

Cũng như nhiều nhà văn khác, Bảo Ninh viết về chiến tranh nhưng qua một lăng kính khác biệt. Trong các tác phẩm của ông, chiến tranh không hiện lên dưới ánh sáng hào hùng, sử thi mà ngược lại, nó chứa đựng những nỗi buồn sâu sắc và chân thực. Những nỗi buồn ấy phản ánh sự tàn phá không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần, gắn liền với sự mất mát và đau thương vô tận. Trong truyện ngắn “Bí ẩn của làn nước,” Bảo Ninh khắc họa một bức tranh đậm chất bi kịch của người dân ở hậu phương trong thời chiến. Chiến tranh không chỉ làm đảo lộn cuộc sống mà còn dẫn đến những đau khổ, mất mát nghiêm trọng.

Nhà văn đã khéo léo xây dựng không gian và thời gian nghệ thuật, từ âm thanh của bom đạn đến những cơn lũ tàn phá, để diễn tả nỗi đau đớn của nhân vật. Những dòng nước cuồn cuộn không chỉ nhấn chìm nhà cửa mà còn cướp đi sinh mạng của những người vô tội, làm nổi bật sự tàn khốc của chiến tranh. Sự mất mát về tài sản, người thân và cả những khoảnh khắc quý giá của cuộc đời đã tạo ra một bức tranh đau thương, không thể chữa lành.

Qua tác phẩm này, Bảo Ninh không chỉ phê phán chiến tranh mà còn bày tỏ sự đồng cảm sâu sắc với những nỗi đau của những người nông dân. Ông thể hiện một hiện thực tàn khốc, nơi con người không chỉ chịu đựng sự tàn phá vật chất mà còn phải gánh chịu những tổn thất tinh thần không thể nào bù đắp được. Thực tế đau thương trong “Bí ẩn của làn nước” giúp chúng ta nhận thấy rằng chiến tranh để lại những vết thương lâu dài trong tâm hồn con người, và những nỗi đau này sẽ không bao giờ phai mờ, dù thời gian có trôi qua.

“Những dòng sông chảy trôi giống như thời gian, và như thời gian, trên mặt nước phản ánh bao nhiêu câu chuyện cuộc đời đã diễn ra.” Chiến tranh dù đã kết thúc nhưng những vết thương mà nó để lại vẫn còn mãi trong lòng mỗi người. Tác phẩm của Bảo Ninh không chỉ khắc họa nỗi đau của chiến tranh mà còn thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc đối với những nỗi khổ của nhân dân.

Với những hướng dẫn soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học – Ngữ văn 9 chân trời sáng tạo (Tập 1) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.