Soạn bài Viết Phân tích một tác phẩm thơ

Hướng dẫn Soạn bài Viết Phân tích một tác phẩm thơ – Ngữ văn 8 Cánh Diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1. Định hướng

1.1 Khái niệm

– Phân tích một tác phẩm thơ cũng như phân tích một tác phẩm truyện (Bài 6), đều có yêu cầu chung là chỉ ra và làm rõ những điểm nổi bật (thành công, có thể cả hạn chế) trong nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Các em cũng có thể đi sâu tìm hiểu từng vấn đề, nêu những nhận xét riêng của bản thân về tác phẩm. Tác phẩm thơ có thể là bài thơ hoặc tập thơ. Bài 7 tập trung vào việc rèn luyện phân tích một bài thơ theo các yêu cầu nêu trên.

1.2. Để viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ, các em cần chú ý:

– Đọc kĩ tác phẩm, chú ý xác định nội dung và các yếu tố hình thức nổi bật.

– Xác định các luận điểm trong bài viết, lựa chọn các bằng chứng từ bài thơ cho mỗi luận điểm.

– Liên hệ, so sánh với các bài thơ có cùng đề tài, chủ đề, thể loại để làm sáng tỏ thêm giá trị của bài thơ được phân tích.

– Suy nghĩ, nhận xét về những thành công và hạn chế (nếu có) của bài thơ, về giá trị, sự tác động của tác phẩm đối với người đọc cũng như bản thân em.

2. Thực hành

2.1. Thực hành viết theo các bước

Đề tài (trang 48 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi hương của Trần Tế Xương.

1. a) Chuẩn bị

Đọc kĩ đề bài, xác định yêu cầu cần thực hiện.

– Xem lại phần Kiến thức ngữ văn, đọc lại bài thơ Vịnh khoa thi Hương, chú ý đến đặc điểm của bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

– Lựa chọn một vài hình thức nghệ thuật nổi bật nhất của tác phẩm để phân tích.

1. b) Tìm ý và lập dàn ý

– Tìm ý cho bài viết bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi:

+ Chủ đề của bài thơ là gì?

+ Nghệ thuật trào phúng của bài thơ có gì đặc sắc?

•   Việc lựa chọn từ ngữ để khắc hoạ các hình ảnh trên có gì độc đáo?
•   Có thể thay bằng các từ ngữ khác được không?
•   Tác giả đã vận dụng các phép đối như thế nào để nghệ thuật trào phúng được phát huy triệt để?
•   Các hình thức nghệ thuật trên đã làm rõ chủ đề của bài thơ như thế nào?

– Lập dàn ý bằng cách sắp xếp các ý đã tìm được theo bố cục ba phần:

1. c) Viết

– Dựa vào dàn ý đã làm để viết bài văn phân tích một bài thơ. Trong khi viết, chú ý vận dụng cách phân tích các yếu tố hình thức của thơ.

*Bài viết mẫu tham khảo:

Tú Xương, sinh sống trong giai đoạn đen tối của lịch sử khi nước ta bị Pháp tấn công, thông qua bài thơ “Vịnh Khoa Thi Hương,” đã mô tả một cách chân thực và trữ tình về kỳ thi Hương năm Đinh Dậu 1897.

Mở đầu bài thơ, những câu thơ giới thiệu kỳ thi đã thể hiện sự bất thường khi các thí sinh của trường Hà Nội lại phải thi tại trường Nam Định. Từ “lẫn” đã tinh tế nói lên tình trạng hỗn loạn và nhốn nháo của kỳ thi.

Tình cảnh tạp nham trong kỳ thi được mô tả qua hình ảnh “lôi thôi sĩ tử” mang theo lọ chai, và quan trường miệng thét loa ậm ọe. Điều này chỉ ra sự xuống cấp của xã hội và sự bất tài của quan trông trường.

Nhà thơ sử dụng hình ảnh “Lọng cắm rợp trời quan sứ đến, Váy lê quét đất mụ đầm ra” để châm biếm sự ưu ái dành cho quan sứ Pháp, đồng thời nhấn mạnh sự đau đớn và căm hận trước cảnh đất nước mất nhà tan.

Cuối cùng, bài thơ kết thúc với câu hỏi “Nhân tài đất Bắc nào ai đó, Ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà,” thể hiện sự lo ngại và tự vấn bản thân cũng như những người đồng cảnh ngộ về việc đánh thức ý thức về nước mất nhà tan.

1. Kiểm tra và chỉnh sửa

Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 6, phần viết, mục d (trang 28) và đối chiếu với dàn ý đề văn đã làm ở bài này.

2.2. Rèn luyện kĩ năng phân tích tác dụng của hình thức thơ

1. a) Cách thức

Mỗi thể loại văn học đều có những hình thức tiêu biểu, nổi bật. Để thể hiện nội dung và cảm xúc, thơ nói chung thường sử dụng một số yếu tố hình thức như: vần, nhịp, từ ngữ, hình ảnh, các biện pháp tu từ,…

Mỗi yếu tố hình thức của văn bản thơ đều có tác dụng trong việc biểu đạt nội dung (cảm xúc, tình cảm, tư tưởng,…). Khi đọc và phân tích thơ, cần chỉ ra tác dụng của các yếu tố hình thức trong việc biểu hiện nội dung. Cần tránh việc chỉ nêu nội dung hoặc chỉ nêu hình thức, không thấy mối quan hệ của hai yếu tố ấy.

1. b) Bài tập (trang 50 sgk Ngữ văn 8 Tập 2):

Trong các đoạn văn dưới đây, người viết đã tập trung phân tích tác dụng của yếu tố hình thức nào của văn bản thơ

– Đoạn 1: “Trong không khi lắng sâu ấy của đất trời, một hình ảnh hiện lên: Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

Ánh trăng bao phủ trùm lên cổ thụ. Ánh trăng lồng vào tán lá. Cành lá cắt ánh trăng thành những mảng trắng đen lẫn lộn, những bóng trăng và bóng cây. Hai lớp bóng ấy lại trùm lên, lồng vào khóm hoa và bóng hoa, bóng trăng, bóng cây lại in lên mặt đất. Chỉ có tối và sáng, trắng và đen loang loáng ánh bạc. Sắc màu bề ngoài mát lạnh. Mọi vật im phăng phắc. Ấy thế mà bên trong, thiên nhiên lại vận động ẩm áp vô chừng.”.

(Lê Trí Viễn)

– Đoạn 2: “Các từ láy “xao xác”, “não nùng”, “chập chờn” gợi một nỗi buồn nhẹ mà thấm, một tâm trạng quạnh hiu, xa vắng. “Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng” nhịp điệu thơ trôi nhẹ như ru hồn về một thời xa xăm. Chữ “ngày không” thật đầy sức gợi.”.

(Lê Quang Hưng)

– Đoạn 3: “Trong hai câu thực, nhà thơ dùng thủ pháp cực tả, nói quá và biếm hoạ hình ảnh sĩ tử cũng như các quan coi thi:

Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ,

Ậm oẹ quan trường miệng thét loa.

Với hình thức đảo ngữ, đặt tính từ “Lôi thôi” lên đầu câu, nhân vật sĩ tử “vai đeo lọ” bỗng trở thành kẻ nhếch nhác, luộm thuộm, được chăng hay chớ. Tiếp theo, việc đảo tính từ đồng thời là từ láy “Âm oe” lên trước cũng biếm hoạ ông quan coi thi “miệng thét loa” thành người ngu ngơ, ấm ở, dớ dẩn.”.

(Nguyễn Hữu Sơn)

Trả lời:

– Đoạn 1: Phân tích hình ảnh: Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

– Đoạn 2: Tác dụng của các từ láy “xao xác”, “não nùng”, “chập chờn”.

– Đoạn 3: Phân tích các phép tu từ: nói quá, đảo ngữ; cách sử dụng tính từ.

Với những hướng dẫn Soạn bài Viết Phân tích một tác phẩm thơ – Ngữ văn 8 Cánh Diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.