Soạn bài Chữ người tử tù – Sách kết nối tri thức lớp 10 tập 1

Hướng dẫn soạn bài Chữ người tử tù – Sách Kết Nối Tri Thức với Cuộc Sống – Ngữ Văn 10 – Tập 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1. Hãy xác định tình huống truyện trong Chữ người tử tù.

Tình huống truyện trong Chữ người tử tù là cuộc gặp gỡ đầy éo le, trớ trêu giữa Huấn Cao, một người tử tù đang bị áp giải về kinh lĩnh án chém, với viên quản ngục, một người làm nghề cai quản chốn ngục tù tối tăm nhưng lại là con người yêu và trân trọng cái đẹp.

Về phương diện xã hội, Huấn Cao và viên quản ngục là hai kẻ đối lập nhau. Huấn Cao là một người có tài năng nghệ thuật, khí phách hiên ngang, bất khuất, dám đứng lên đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu. Viên quản ngục là một kẻ làm nghề cai quản ngục tù, là đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến.

Tuy nhiên, họ lại có một điểm chung là đều yêu và trân trọng cái đẹp. Huấn Cao là một người nghệ sĩ tài hoa, ông có tài viết chữ đẹp tuyệt đỉnh, được mệnh danh là “người có tài viết chữ đẹp nhất thiên hạ”. Viên quản ngục cũng là một người yêu thích nghệ thuật thư pháp, ông coi chữ của Huấn Cao là “thiên hạ đệ nhất bút”.

Cuộc gặp gỡ giữa Huấn Cao và viên quản ngục là một cuộc gặp gỡ đầy éo le, trớ trêu. Huấn Cao là một người tử tù, đang bị áp giải về kinh lĩnh án chém, còn viên quản ngục là người nắm trong tay sinh mệnh của Huấn Cao. Tuy nhiên, trong cuộc gặp gỡ này, họ lại có thể tìm thấy sự đồng điệu trong tâm hồn, họ đã vượt qua mọi ranh giới xã hội để trở thành những người tri âm, tri kỉ.

Tình huống truyện này đã góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm, đó là sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác.

2. Lời kể về nhân vật quản ngục (trong phần 1) là của ai? Lời kể ấy tác động đến cách nhìn của bạn về nhân vật này như thế nào?

Lời kể về nhân vật quản ngục trong phần 1 của truyện ngắn “Chữ người tử tù” là của tác giả Nguyễn Tuân. Lời kể ấy tác động đến cách nhìn của người đọc về nhân vật này theo những hướng sau:

• Lời kể ấy cho thấy viên quản ngục là một người có tâm hồn thanh cao, biết yêu và trân trọng cái đẹp. Ngay từ đầu truyện, Nguyễn Tuân đã miêu tả viên quản ngục với ánh mắt hiền lành, nhân hậu, khác hẳn với những viên quan ngục khác. Ông ta là một người yêu thích nghệ thuật thư pháp, coi chữ của Huấn Cao là “thiên hạ đệ nhất bút”. Chính vì vậy, ông ta đã tìm mọi cách để Huấn Cao viết chữ cho mình, dù biết rằng đó là một việc rất khó khăn.
• Lời kể ấy cho thấy viên quản ngục là một người có lòng tự trọng, biết kính trọng cái tài. Ông ta hiểu rằng Huấn Cao là một người có tài năng, khí phách hiên ngang, bất khuất. Vì vậy, ông ta luôn tỏ ra tôn trọng Huấn Cao, không dám làm điều gì quá đáng. Ông ta cũng biết rằng mình đang ở trong tay Huấn Cao, nhưng ông ta vẫn giữ được sự bình tĩnh, tự trọng của mình.
• Lời kể ấy cho thấy viên quản ngục là một người có tấm lòng lương thiện, biết hối lỗi. Sau khi nhận ra Huấn Cao là một người có nhân cách cao đẹp, viên quản ngục đã cảm thấy ăn năn, hối hận. Ông ta nhận ra rằng mình đã lầm lẫn khi coi Huấn Cao là một kẻ tử tù tầm thường. Ông ta cũng nhận ra rằng cái đẹp là một thứ đáng trân trọng, đáng nâng niu.

Nhìn chung, lời kể của Nguyễn Tuân về nhân vật quản ngục trong phần 1 của truyện ngắn “Chữ người tử tù” đã giúp người đọc có một cái nhìn mới mẻ về nhân vật này. Viên quản ngục không chỉ là một kẻ đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến, mà còn là một người có tâm hồn thanh cao, biết yêu và trân trọng cái đẹp.

3. Sự kiện nào đã tạo nên bước chuyển trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục? Sau sự kiện ấy, mối quan hệ của họ đã thay đổi như thế nào?

Sự kiện tạo nên bước chuyển trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục là sự kiện thầy thơ lại kể lại nỗi lòng và tâm nguyện của quản ngục cho Huấn Cao.

Trước khi biết được tâm sự của quản ngục, Huấn Cao luôn coi quản ngục là một kẻ đại diện cho cái xấu, cái ác của xã hội phong kiến. Ông ta luôn khinh bạc, coi thường quản ngục, không muốn cho chữ.

Tuy nhiên, khi nghe thầy thơ lại kể lại nỗi lòng của quản ngục, Huấn Cao đã có cái nhìn khác về ông ta. Ông ta nhận ra rằng quản ngục là một người có tâm hồn thanh cao, biết yêu và trân trọng cái đẹp. Ông ta cũng nhận ra rằng quản ngục là một người có tấm lòng lương thiện, biết hối lỗi.

Chính sự hiểu biết này đã khiến cho thái độ của Huấn Cao đối với quản ngục thay đổi. Ông ta đã đồng ý cho chữ quản ngục, coi đó là một món quà của mình dành cho một người tri âm, tri kỉ.

Sau sự kiện ấy, mối quan hệ của Huấn Cao và quản ngục đã thay đổi hoàn toàn. Họ đã trở thành những người tri âm, tri kỉ, vượt qua mọi ranh giới xã hội. Họ đã cùng nhau trân trọng cái đẹp, cùng nhau đấu tranh cho những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.

Sự thay đổi trong thái độ của Huấn Cao đối với quản ngục là một biểu hiện của sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác. Nó cũng thể hiện quan điểm của Nguyễn Tuân về cái đẹp, về con người.

4. Nhân vật Huấn Cao được tác giả khắc hoạ qua những chi tiết tiêu biểu nào? Hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát đặc điểm tính cách Huấn Cao.

Nhân vật Huấn Cao được tác giả khắc họa qua những chi tiết tiêu biểu sau:

• Tài năng nghệ thuật: Huấn Cao là một người nghệ sĩ tài hoa, có tài viết chữ đẹp tuyệt đỉnh, được mệnh danh là “người có tài viết chữ đẹp nhất thiên hạ”. Nét chữ của ông “vuông vắn rõ ràng, từng chữ như chữ đúc”, “chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông vắn và tươi đẹp, nó có một vẻ gì đó khiến người ta phải nể phục, kính trọng”.
• Khí phách hiên ngang, bất khuất: Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất, dám đứng lên đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu. Ông là người đứng đầu một cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình nhà Nguyễn, nhưng đã thất bại và bị bắt. Trong ngục tù, ông vẫn giữ được khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết. Ông coi cái chết chỉ là một sự thể “chữ nghĩa bay đi như một tiếng chim tu hú ngoài trời”.
• Tấm lòng thanh cao, trong sáng: Huấn Cao là một người có tấm lòng thanh cao, trong sáng, biết yêu và trân trọng cái đẹp. Ông coi chữ là “đạo”, là “cái đẹp của một thời đại”, là “một thứ khí chất”. Chính vì vậy, ông không bao giờ cho chữ những kẻ tiểu nhân, bỉ ổi.
• Sự hòa hợp giữa tài năng nghệ thuật và nhân cách cao đẹp: Huấn Cao là một người có tài năng nghệ thuật phi thường, nhưng đồng thời cũng là một người có nhân cách cao đẹp. Tài năng nghệ thuật của ông là sự thể hiện của nhân cách cao đẹp của ông. Nhờ tài năng nghệ thuật của mình, ông đã góp phần làm cho cái đẹp, cái thiện chiến thắng cái xấu, cái ác.

Từ những chi tiết tiêu biểu trên, ta có thể khái quát đặc điểm tính cách Huấn Cao như sau:

• Huấn Cao là một người nghệ sĩ tài hoa, có tài viết chữ đẹp tuyệt đỉnh.
• Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất, dám đứng lên đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu.
• Huấn Cao là một người có tấm lòng thanh cao, trong sáng, biết yêu và trân trọng cái đẹp.
• Huấn Cao là một người có sự hòa hợp giữa tài năng nghệ thuật và nhân cách cao đẹp.

Huấn Cao là một nhân vật điển hình trong phong trào văn học lãng mạn Việt Nam. Ông là biểu tượng của cái đẹp, của cái thiện, của nhân cách cao đẹp trong xã hội phong kiến.

5. Chỉ ra các yếu tố khiến cảnh cho chữ trở thành một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”. Hãy phân tích ý nghĩa của cảnh tượng kì lạ đó.

Cảnh cho chữ trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân là một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có” bởi những yếu tố sau:

• Sự đối lập về địa vị xã hội: Huấn Cao là một người tử tù, đang bị áp giải về kinh lĩnh án chém, còn viên quản ngục là một người làm nghề cai quản ngục tù, là đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến.
• Sự đối lập về hoàn cảnh: Cảnh cho chữ diễn ra trong một nhà ngục tối tăm, bẩn thỉu, đầy rẫy những cái xấu, cái ác.
• Sự đối lập về tâm trạng: Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết, còn viên quản ngục là một người có tấm lòng lương thiện, biết hối lỗi, nhưng lại đang phải làm việc trong một môi trường đầy rẫy cái xấu, cái ác.

Trước hết, sự đối lập về địa vị xã hội giữa Huấn Cao và viên quản ngục đã khiến cho cảnh cho chữ trở nên đặc biệt. Huấn Cao là một người tử tù, một kẻ phản nghịch, bị coi là kẻ thù của triều đình. Viên quản ngục là một người làm nghề cai quản ngục tù, là người đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến. Sự đối lập này đã tạo nên một sự căng thẳng, kịch tính cho câu chuyện.

Thứ hai, sự đối lập về hoàn cảnh đã khiến cho cảnh cho chữ trở nên kì lạ, đặc biệt. Cảnh cho chữ diễn ra trong một nhà ngục tối tăm, bẩn thỉu, đầy rẫy những cái xấu, cái ác. Đây là một nơi không phù hợp với việc cho chữ, một hoạt động mang tính chất tao nhã, thanh cao. Sự đối lập này đã tạo nên một sự tương phản, đối lập giữa cái đẹp và cái xấu, giữa thiên lương và bạo lực.

Thứ ba, sự đối lập về tâm trạng của Huấn Cao và viên quản ngục cũng góp phần làm cho cảnh cho chữ trở nên kì lạ, đặc biệt. Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết. Ông không sợ cái chết, nhưng ông lại sợ rằng chữ của mình sẽ rơi vào tay kẻ tiểu nhân, bỉ ổi. Viên quản ngục là một người có tấm lòng lương thiện, biết hối lỗi, nhưng lại đang phải làm việc trong một môi trường đầy rẫy cái xấu, cái ác. Ông rất yêu thích nghệ thuật thư pháp, đặc biệt là chữ của Huấn Cao. Ông mong muốn được Huấn Cao cho chữ, nhưng ông lại sợ bị Huấn Cao coi thường.

Sự đối lập về địa vị xã hội, hoàn cảnh và tâm trạng giữa Huấn Cao và viên quản ngục đã tạo nên một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”. Cảnh tượng này không chỉ là một sự kiện đặc biệt trong truyện ngắn “Chữ người tử tù”, mà còn là một biểu tượng của sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác.

Về ý nghĩa, cảnh cho chữ trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” là một biểu tượng của sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác. Trong hoàn cảnh xã hội phong kiến đầy rẫy những cái xấu, cái ác, cái đẹp vẫn có thể tồn tại và tỏa sáng. Cái đẹp ấy được thể hiện qua tài năng nghệ thuật của Huấn Cao, qua tấm lòng thanh cao, trong sáng của ông.

Cảnh cho chữ cũng là một biểu tượng của sự hòa hợp giữa cái đẹp và cái thiện. Huấn Cao là một người có tài năng nghệ thuật phi thường, nhưng đồng thời cũng là một người có nhân cách cao đẹp. Tài năng nghệ thuật của ông là sự thể hiện của nhân cách cao đẹp của ông.

Cảnh cho chữ là một thành công nghệ thuật của Nguyễn Tuân. Bằng bút pháp lãng mạn, Nguyễn Tuân đã xây dựng nên một cảnh tượng kì lạ, đặc biệt, góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm, đó là sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác.

6. Theo bạn, tác giả đã gửi gắm những thông điệp gì qua câu chuyện xin chữ và cho chữ?

Qua câu chuyện xin chữ và cho chữ trong “Chữ người tử tù”, Nguyễn Tuân đã gửi gắm những thông điệp sâu sắc về cái đẹp, về con người và về cuộc đời.

• Thông điệp về cái đẹp: Cái đẹp là một giá trị cao quý, đáng trân trọng. Nó có thể tồn tại và tỏa sáng ở bất cứ đâu, bất cứ hoàn cảnh nào, kể cả trong môi trường tối tăm, bẩn thỉu, đầy rẫy những cái xấu, cái ác. Cái đẹp của tài năng nghệ thuật của Huấn Cao đã được thể hiện qua bức thư pháp “Thiên hạ đệ nhất bút”. Cái đẹp của nhân cách cao đẹp của Huấn Cao đã được thể hiện qua thái độ khinh bạc, coi thường cái chết của ông, qua việc ông sẵn sàng cho chữ viên quản ngục, một người đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến.
• Thông điệp về con người: Con người có thể bị hoàn cảnh chi phối, nhưng không thể bị hoàn cảnh khuất phục. Huấn Cao là một người có tài năng nghệ thuật, khí phách hiên ngang, bất khuất, tấm lòng thanh cao, trong sáng. Dù bị áp giải về kinh lĩnh án chém, ông vẫn giữ được khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết. Ông sẵn sàng cho chữ viên quản ngục, một người đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến, thể hiện tấm lòng thanh cao, trong sáng của mình.
• Thông điệp về cuộc đời: Cuộc đời là một cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, giữa cái đẹp và cái xấu. Cái thiện, cái đẹp cuối cùng sẽ chiến thắng cái ác, cái xấu. Cảnh cho chữ là một biểu tượng của sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác.

Ngoài ra, câu chuyện xin chữ và cho chữ trong “Chữ người tử tù” còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Nó thể hiện sự trân trọng của Nguyễn Tuân đối với cái đẹp, đối với con người và đối với cuộc đời.

7. Nêu và nhận xét về một điểm chung mà bạn nhận thấy giữa hai nhân vật Tử Văn (Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên, Nguyễn Dữ) và Huấn Cao (Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân).

Điểm chung mà tôi nhận thấy giữa hai nhân vật Tử Văn và Huấn Cao là đều là những con người có khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết.

Tử Văn là một người trung nghĩa, dũng cảm, dám đứng lên đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu. Ông đã đốt đền Tản Viên để trừng trị tên Lí Quỳ, một kẻ tham lam, gian trá. Dù bị quỷ Diêm Vương giam cầm, nhưng Tử Văn vẫn giữ được khí phách hiên ngang, bất khuất. Ông đã vạch trần âm mưu của quỷ Diêm Vương, đòi lại công lý cho mình.

Huấn Cao là một người nghệ sĩ tài hoa, có khí phách hiên ngang, bất khuất. Ông là thủ lĩnh của một cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình nhà Nguyễn, nhưng đã thất bại và bị bắt. Dù bị giam cầm trong nhà ngục, nhưng Huấn Cao vẫn giữ được khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết. Ông đã khinh bạc, coi thường viên quản ngục, một kẻ đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến.

Cả Tử Văn và Huấn Cao đều là những con người có ý thức về chính nghĩa, luôn đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu. Họ đều là những tấm gương sáng về khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết.

Nhận xét về điểm chung này, có thể thấy rằng, dù sống trong hai thời đại khác nhau, nhưng Tử Văn và Huấn Cao đều là những người có chung một phẩm chất đáng quý, đó là khí phách hiên ngang, bất khuất. Phẩm chất này là biểu hiện của nhân cách cao đẹp, của sức sống mãnh liệt của con người trước cái ác, cái xấu.

Kết nối đọc – viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù.

Sự đối lập là một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của nhà văn Nguyễn Tuân. Sự đối lập được thể hiện ở nhiều phương diện, từ hoàn cảnh, nhân vật, đến tâm trạng, hành động. Về phương diện hoàn cảnh, cảnh cho chữ diễn ra trong một nhà ngục tối tăm, ẩm ướt, đầy rẫy những cái xấu, cái ác. Đây là một nơi không phù hợp với việc cho chữ, một hoạt động mang tính chất tao nhã, thanh cao. Sự đối lập này đã tạo nên một sự tương phản, đối lập giữa cái đẹp và cái xấu, giữa thiên lương và bạo lực. Tiếp đến là phương diện nhân vật, Huấn Cao là một người tử tù, đang bị áp giải về kinh lĩnh án chém, còn viên quản ngục là một người làm nghề cai quản ngục tù, là đại diện cho thế lực của bạo quyền phong kiến. Sự đối lập này đã tạo nên một sự căng thẳng, kịch tính cho câu chuyện. Cuối cùng là tâm trạng, Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất, coi thường cái chết. Ông không sợ cái chết, nhưng ông lại sợ rằng chữ của mình sẽ rơi vào tay kẻ tiểu nhân, bỉ ổi. Viên quản ngục là một người có tấm lòng lương thiện, biết hối lỗi, nhưng lại đang phải làm việc trong một môi trường đầy rẫy cái xấu, cái ác. Sự đối lập này đã góp phần làm cho cảnh cho chữ trở nên kì lạ, đặc biệt.

Sự đối lập trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” đã góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm, đó là sự chiến thắng của cái đẹp, của nhân cách cao đẹp trước cái xấu, cái ác. Cái đẹp, cái thiện có thể tồn tại và tỏa sáng ở bất cứ đâu, bất cứ hoàn cảnh nào, kể cả trong môi trường tối tăm, bẩn thỉu, đầy rẫy những cái xấu, cái ác.

Ngoài ra, sự đối lập còn giúp tạo nên những nét tính cách, tâm trạng đặc sắc cho các nhân vật trong truyện. Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất, nhưng cũng có tấm lòng thanh cao, trong sáng. Viên quản ngục là một người có tấm lòng lương thiện, biết hối lỗi, nhưng cũng có những mâu thuẫn nội tâm.

Với những hướng dẫn soạn bài soạn bài Chữ người tử tù – Sách Kết Nối Tri Thức với Cuộc Sống – Ngữ Văn 10 – Tập 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.