Soạn bài Thương nhớ mùa xuân
Hướng dẫn Soạn bài Thương nhớ mùa xuân – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
1) Chuẩn bị
– Đề tài: mùa xuân
– Kết cấu của văn bản: 3 phần:
+ Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với mùa xuân.
+ Cảnh sắc, không khí mùa xuân Hà Nội.
+ Cảnh sắc, không khí mùa xuân sau những ngày rằm tháng Giêng.
– Tác giả Vũ Bằng:
+ Nhà văn, nhà báo Vũ Bằng (1913 – 1984) có tên thật là Vũ Đăng Bằng, bút danh như Thiên Thư, Lưu Tâm, Vạn Lý Trình,…
+ Ông sinh ra tại Hà Nội nhưng quê gốc của ông ở Hải Dương
+ Sinh trưởng trong một gia đình làm nghề xuất bản nhà sách ở Hà Nội
+ Vũ Bằng với phong cách viết miêu tả chân thực cuộc sống xung quanh, về thiên nhiên, về con người về sự đổi thay của quê hương đất nước, giọng văn nhẹ nhàng truyền cảm và có sức hấp dẫn vô cùng lớn.
2) Đọc hiểu
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1: Chú ý cách tác giả giới thiệu về tháng Giêng và mùa xuân.
Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Mà tháng giêng là tháng đầu của mùa xuân, người ta càng trìu mến, không có gì lạ hết.
Câu 2: Cảnh sắc và con người Hà Nội vào mùa xuân có đặc điểm gì?
Mùa xuân Bắc Việt – mùa xuân Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…
Câu 3: Cảm xúc của nhân vật “tôi” trước mùa xuân thế nào?
Mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng. Nhân vật tôi hào hứng, mong ngóng nó đến.
Câu 4: Ở phần 3, tác giả đã bày tỏ cảm xúc gì về mùa xuân Hà Nội?
Các chi tiết như: “Đẹp quá đi, mùa xuân ơi – mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mến”.
→ Tác giả cảm thán, vui vẻ trước vẻ đẹp của mùa xuân.
Câu 5: Thời tiết đặc trưng của Hà Nội sau rằm tháng Giêng như thế nào?
Trăng tháng Giêng non như một người con gái mơn mởn đào tơ. Trăng tháng này đẹp hơn các tháng khác: “sáng nhưng không lộng lẫy như trăng mùa thu, đẹp nhưng không đẹp một cách úa héo như trăng tháng Một….”
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1: Đề tài của văn bản Thương nhớ mùa xuân là gì? Dựa vào đâu để em biết được điều đó?
Đề tài của văn bản Thương nhớ mùa xuân là tình yêu thương với quê hương và gia đình.
Nội dung của văn bản Thương nhớ mùa xuân xoay quanh việc tác giả nhớ về Hà Nội, quê hương của mình. Tác giả đã miêu tả cảnh sắc thiên nhiên và đời sống sinh hoạt của con người nơi đây một cách chân thực và sinh động. Qua đó, tác giả đã bộc lộ nỗi nhớ thương da diết đối với quê hương và gia đình.
Nhan đề của văn bản cũng đã phần nào thể hiện đề tài của tác phẩm. “Thương nhớ mùa xuân” là nỗi nhớ về một mùa xuân cụ thể, mùa xuân của Hà Nội. Nỗi nhớ ấy là nỗi nhớ về quê hương, về gia đình, về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ.
Câu 2: Xác định nội dung chính của mỗi phần trong văn bản Thương nhớ mùa xuân. Theo em, mạch logic chính gắn kết các phần của văn bản là gì?
Nội dung chính của mỗi phần trong văn bản Thương nhớ mùa xuân
- Phần 1 (từ đầu đến “với tiếng hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng”): Miêu tả cảnh sắc thiên nhiên, không khí của tiết trời mùa xuân Hà Nội.
- Phần 2 (từ “Thế mà…” đến “mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mến”): Miêu tả cảnh sắc, không khí của mùa xuân sau những ngày rằm tháng Giêng.
Mạch logic chính gắn kết các phần của văn bản
Mạch logic chính gắn kết các phần của văn bản là sự phát triển của cảm xúc nhớ thương mùa xuân Hà Nội của tác giả. Trong phần 1, tác giả miêu tả cảnh sắc thiên nhiên, không khí của tiết trời mùa xuân Hà Nội một cách chân thực và tuyệt đẹp. Những hình ảnh thiên nhiên tươi mới, tràn đầy sức sống đã gợi lên trong lòng tác giả nỗi nhớ thương tha thiết về mùa xuân Hà Nội.
Sang phần 2, tác giả tiếp tục miêu tả cảnh sắc, không khí của mùa xuân sau những ngày rằm tháng Giêng. Đây là thời điểm mà mùa xuân đã bước vào giai đoạn chín muồi, khi cây cối, hoa lá đã đâm chồi nảy lộc, khoe sắc khoe hương. Không khí mùa xuân cũng trở nên náo nhiệt, rộn ràng hơn bởi những hoạt động vui chơi, lễ hội. Tất cả những điều đó đã khiến cho nỗi nhớ thương mùa xuân Hà Nội của tác giả càng trở nên da diết hơn.
Câu 3: Cái “tôi” tác giả trong văn bản thể hiện tình cảm, cảm xúc gì? Hãy dẫn ra một số câu văn thể hiện rõ tình cảm, cảm xúc ấy.
Cái “tôi” tác giả trong văn bản Thương nhớ mùa xuân thể hiện tình cảm, cảm xúc chủ đạo là nỗi nhớ quê hương, nhớ mùa xuân của Hà Nội. Nỗi nhớ ấy được thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, từ cảnh sắc thiên nhiên đến đời sống sinh hoạt của con người.
Tình cảm, cảm xúc ấy được thể hiện rõ qua một số câu văn sau:
- “Tôi đã ở xa quê hương đã lâu lắm rồi, nhưng mỗi độ xuân về, lòng tôi lại cồn cào thương nhớ.”
- “Mùa xuân của Hà Nội là mùa xuân của những ước mơ, của những khao khát, của những lời hẹn ước.”
- “Tôi yêu mùa xuân của Hà Nội, yêu những cơn mưa riêu riêu, gió lành lạnh, yêu tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, yêu tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, yêu câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng.”
Cụ thể, nỗi nhớ quê hương, nhớ mùa xuân của Hà Nội được thể hiện như sau:
- Nỗi nhớ về cảnh sắc thiên nhiên:
- “Tôi đã ở xa quê hương đã lâu lắm rồi, nhưng mỗi độ xuân về, lòng tôi lại cồn cào thương nhớ. Tôi nhớ những vườn hoa đào, hoa mai nở rộ, những hàng cây xanh mướt, những con đường ngập tràn sắc hoa.”
- “Mùa xuân của Hà Nội là mùa xuân của những ước mơ, của những khao khát, của những lời hẹn ước. Tôi nhớ những cơn mưa riêu riêu, gió lành lạnh, yêu tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, yêu tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, yêu câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng.”
- Nỗi nhớ về đời sống sinh hoạt của con người:
- “Tôi nhớ những người dân Hà Nội hiền lành, đôn hậu, luôn hân hoan đón chào mùa xuân. Tôi nhớ những bà, những mẹ đi chợ xuân mua sắm những món đồ Tết cho gia đình.”
- “Tôi nhớ những em bé háo hức đón chờ Tết đến, mong được mặc quần áo mới, được nhận quà của ông bà, cha mẹ.”
Câu 4: Phân tích sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình của thể loại tùy bút qua một vài biểu hiện cụ thể của văn bản Thương nhớ mùa xuân (ngôn ngữ, chi tiết, sự việc,…).
Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình của thể loại tùy bút qua một vài biểu hiện cụ thể của văn bản Thương nhớ mùa xuân
Tùy bút là một thể loại văn học có sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình. Ở thể loại này, người viết không chỉ kể lại sự việc, hiện tượng mà còn bộc lộ cảm xúc, suy tư của bản thân trước những sự việc, hiện tượng đó.
Trong văn bản Thương nhớ mùa xuân của Vũ Bằng, sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình được thể hiện qua một vài biểu hiện cụ thể sau:
Về ngôn ngữ
Ngôn ngữ của tùy bút Thương nhớ mùa xuân là ngôn ngữ của người đang kể lại những kỷ niệm của chính mình. Ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm, mang đậm dấu ấn cá nhân của tác giả.
Ví dụ:
- “Mùa xuân đã về rồi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mến.”
- “Trời hết nồm, mưa xuân. Bầu trời đã có những vệt xanh tươi. Đã có hoa thiên lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Nền trời trong có những làn sáng hồng hồng.”
- “Mùa xuân là mùa của tình yêu. Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con; ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng thì mới hết được người mê luyến mùa xuân.”
Về chi tiết
Các chi tiết trong tùy bút Thương nhớ mùa xuân được lựa chọn và sắp xếp một cách tinh tế, góp phần thể hiện cảm xúc, suy tư của tác giả.
Ví dụ:
- Chi tiết “mưa xuân riêu riêu, gió lành lạnh” gợi lên không khí mùa xuân dịu dàng, thanh mát.
- Chi tiết “tiếng nhạn kêu trong đêm xanh” gợi lên sự sống đang hồi sinh, bừng dậy trong mùa xuân.
- Chi tiết “tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa” gợi lên không khí vui tươi, rộn ràng của mùa xuân.
- Chi tiết “câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng” gợi lên vẻ đẹp của mùa xuân và tâm hồn con người trong mùa xuân.
Về sự việc
Các sự việc trong tùy bút Thương nhớ mùa xuân được sắp xếp theo trình tự thời gian, góp phần tái hiện bức tranh mùa xuân Hà Nội một cách chân thực và sinh động.
Ví dụ:
- Sự việc “trời hết nồm, mưa xuân” gợi lên không khí mùa xuân đang đến gần.
- Sự việc “hoa thiên lí nở” gợi lên vẻ đẹp của mùa xuân.
- Sự việc “tiếng nhạn kêu trong đêm xanh” gợi lên không khí vui tươi, rộn ràng của mùa xuân.
- Sự việc “tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa” gợi lên vẻ đẹp của mùa xuân và tâm hồn con người trong mùa xuân.
Câu 5: Chi tiết nào về thiên nhiên (hoặc phong tục, con người) Hà Nội trong văn bản để lại ấn tượng đặc biệt đối với em? Vì sao?
Trong văn bản “Thương nhớ mùa xuân”, chi tiết về thiên nhiên Hà Nội để lại ấn tượng đặc biệt đối với em là:
“Mưa riêu riêu, gió lành lạnh. Trên cánh đồng xa, tiếng nhạn kêu lên từng hồi trong đêm xanh. Mấy tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa. Tiếng cười nói của đám trẻ mục đồng đi gác trâu, đuổi bò. Tiếng hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…”
Chi tiết này gợi lên một bức tranh thiên nhiên Hà Nội mùa xuân tuyệt đẹp và thơ mộng. Mưa riêu riêu, gió lành lạnh, không khí trong lành, mát mẻ. Trên cánh đồng xa, tiếng nhạn kêu từng hồi trong đêm xanh, tạo nên một bản nhạc du dương, êm ái. Tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, gợi lên khung cảnh làng quê thanh bình, yên ả. Tiếng cười nói của đám trẻ mục đồng đi gác trâu, đuổi bò, tiếng hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng, khiến cho bức tranh thiên nhiên thêm phần sống động, tươi vui.
Chi tiết này khiến em nhớ đến những mùa xuân ở quê hương mình. Mùa xuân là mùa của cây cối đâm chồi nảy lộc, trăm hoa đua nở. Không khí trong lành, mát mẻ, dễ chịu. Em thường cùng bạn bè đi chơi, ngắm hoa, thả diều,… Mùa xuân cũng là mùa của những lễ hội truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Em được cùng gia đình đi lễ hội, tham gia các trò chơi dân gian,…
Chi tiết này cũng gợi cho em cảm nhận được tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả. Tác giả xa quê hương đã lâu, nhưng vẫn luôn nhớ về những mùa xuân tươi đẹp ở Hà Nội. Những hình ảnh, âm thanh của mùa xuân Hà Nội đã trở thành một phần ký ức không thể nào quên trong tâm trí tác giả.
Ngoài ra, trong văn bản còn có nhiều chi tiết khác về thiên nhiên Hà Nội mùa xuân cũng để lại ấn tượng sâu sắc đối với em, như:
“Mùa xuân, cây cối đâm chồi nảy lộc, xanh tươi mơn mởn. Cánh đồng lúa xanh rì rào, tràn đầy sức sống. Những bông hoa khoe sắc thắm, tô điểm cho bức tranh thiên nhiên thêm phần rực rỡ. Trên bầu trời, những cánh én chao liệng, mang theo bao niềm vui, hạnh phúc.”
“Mùa xuân, không khí trong lành, mát mẻ. Gió thổi nhè nhẹ, mang theo hương thơm của hoa lá, cỏ cây. Ánh nắng vàng dịu nhẹ, len lỏi qua những tán cây, tạo nên một khung cảnh vô cùng lãng mạn.”
“Mùa xuân, âm thanh của thiên nhiên cũng trở nên rộn ràng, náo nhiệt hơn. Tiếng chim hót líu lo, tiếng ve kêu râm ran, tiếng suối chảy róc rách,… tạo nên một bản nhạc du dương, êm ái.”
Tất cả những chi tiết này đã góp phần tạo nên một bức tranh thiên nhiên Hà Nội mùa xuân tươi đẹp, thơ mộng và tràn đầy sức sống.
Câu 6: Em hiểu thêm được những gì về giá trị văn hoá dân tộc từ văn bản Thương nhớ mùa xuân?
Từ văn bản “Thương nhớ mùa xuân” của nhà văn Vũ Bằng, em hiểu thêm được những giá trị văn hoá dân tộc sau:
- Tình yêu quê hương, đất nước: Tình yêu quê hương, đất nước là một trong những giá trị văn hoá truyền thống quý báu của dân tộc ta. Trong bài văn, tác giả đã thể hiện tình yêu quê hương, đất nước qua nỗi nhớ da diết về mùa xuân của Hà Nội. Tình yêu ấy được thể hiện qua những rung động tinh tế của tác giả trước những cảnh sắc thiên nhiên, những âm thanh, tiếng nói của quê hương. Nỗi nhớ ấy khiến tác giả cảm thấy bồi hồi, xao xuyến, và khao khát được trở về quê hương.
- Tôn trọng thiên nhiên: Tôn trọng thiên nhiên cũng là một trong những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc ta. Trong bài văn, tác giả đã thể hiện sự yêu mến, trân trọng thiên nhiên qua những câu văn miêu tả cảnh sắc mùa xuân của Hà Nội. Mùa xuân của Hà Nội hiện lên trong bài văn với vẻ đẹp tươi mới, rực rỡ, tràn đầy sức sống. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh so sánh, nhân hoá để gợi tả vẻ đẹp của thiên nhiên, thể hiện sự cảm nhận tinh tế và tình yêu thiên nhiên tha thiết của mình.
- Sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên: Sức sống của thiên nhiên luôn có sức hấp dẫn, lôi cuốn con người. Trong bài văn, tác giả đã thể hiện sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên qua những câu văn miêu tả cảnh sinh hoạt của người dân Hà Nội trong mùa xuân. Mùa xuân là mùa của lễ hội, là mùa của những hoạt động vui chơi, giải trí. Người dân Hà Nội tận hưởng mùa xuân bằng những hoạt động như đi chơi, ngắm hoa, hát ca,… Sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên thể hiện vẻ đẹp hài hoà, gắn bó giữa con người với tự nhiên.
Với những hướng dẫn Soạn bài Thương nhớ mùa xuân – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
