Soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Hướng dẫn Soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Phần đọc – hiểu văn bản
Câu 1 (trang 153 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):
Đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt là một trong những đoạn đối thoại đặc sắc nhất của vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ. Đoạn đối thoại này đã thể hiện được bi kịch của nhân vật Trương Ba, đồng thời cũng thể hiện được quan niệm của tác giả về mối quan hệ giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác con người.
Trong đoạn đối thoại, hồn Trương Ba và xác hàng thịt đã có một cuộc đấu tranh gay gắt, quyết liệt. Hồn Trương Ba đại diện cho những phẩm chất cao đẹp của con người, như: nhân cách, đạo đức, trí tuệ. Xác hàng thịt đại diện cho những nhu cầu, ham muốn tầm thường, thô tục của con người.
Hồn Trương Ba muốn được sống là chính mình, sống với những phẩm chất cao đẹp của mình. Hồn Trương Ba đã nói: “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. Hồn Trương Ba đã đấu tranh quyết liệt với xác hàng thịt để giữ lại bản chất cao đẹp của mình.
Xác hàng thịt lại muốn Trương Ba thỏa mãn những nhu cầu, ham muốn tầm thường của mình. Xác hàng thịt đã mỉa mai, chế giễu hồn Trương Ba: “Ông Trương Ba, ông hãy xuống bếp đi, dọn bữa cơm đi. Cơm sôi rồi đấy!”. Xác hàng thịt đã lôi kéo Trương Ba vào những nhu cầu vật chất, tầm thường.
Cuộc đấu tranh giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt là cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao cả và cái tầm thường trong mỗi con người. Cuộc đấu tranh này không chỉ diễn ra trong tâm hồn của Trương Ba mà còn diễn ra trong mỗi con người chúng ta.
Qua đoạn đối thoại này, tác giả Lưu Quang Vũ muốn gửi gắm đến chúng ta một thông điệp sâu sắc về mối quan hệ giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác con người. Hồn và xác là hai yếu tố không thể tách rời, tồn tại song song, tương tác với nhau. Tuy nhiên, hồn là chủ thể, là yếu tố quyết định nhân cách, phẩm chất của con người. Thể xác là phương tiện để thể hiện hồn, nhưng không thể chi phối hồn.
Con người cần phải biết đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp của mình, không để cho những nhu cầu, ham muốn tầm thường của thể xác chi phối. Con người cần phải biết sống hài hòa giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác, để có một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn.
Câu 2 (trang 153 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):
Nguyên nhân khiến cho người thân của Trương Ba và cả chính Trương Ba rơi vào bất ổn và phải chịu đau khổ:
- Do sự xung đột giữa hồn và xác: Hồn Trương Ba đại diện cho những phẩm chất cao đẹp của con người, như: nhân cách, đạo đức, trí tuệ. Xác hàng thịt đại diện cho những nhu cầu, ham muốn tầm thường, thô tục của con người. Sự xung đột giữa hồn và xác đã khiến cho Trương Ba phải sống trong trạng thái không thể hòa hợp, dẫn đến những thay đổi về tính cách, hành vi của ông.
- Do sự nhập hồn Trương Ba vào xác hàng thịt: Khi nhập hồn vào xác hàng thịt, Trương Ba đã phải chịu đựng những nhu cầu, ham muốn tầm thường, thô tục của xác hàng thịt. Điều này khiến cho Trương Ba cảm thấy đau khổ, dằn vặt, không thể sống là chính mình.
- Do sự thay đổi của Trương Ba: Khi sống trong xác hàng thịt, Trương Ba dần bị những nhu cầu, ham muốn tầm thường của xác hàng thịt lôi kéo. Điều này khiến cho Trương Ba trở nên thô lỗ, cục cằn, ăn uống phàm tục,… Sự thay đổi này khiến cho người thân của Trương Ba cảm thấy xa lạ, thất vọng.
Thái độ của Trương Ba trước những rắc rối đó:
- Trương Ba đau khổ, dằn vặt: Trương Ba nhận thức được những thay đổi của mình và cảm thấy đau khổ, dằn vặt. Ông không muốn sống như vậy, không muốn đánh mất bản thân mình.
- Trương Ba đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp: Trương Ba đã đấu tranh quyết liệt với xác hàng thịt để giữ lại bản chất cao đẹp của mình. Ông đã khước từ những nhu cầu, ham muốn tầm thường của xác hàng thịt.
- Trương Ba chấp nhận cái chết: Khi không thể hòa hợp giữa hồn và xác, Trương Ba đã chấp nhận cái chết để được trở về với chính mình.
Kết luận:
Bi kịch của Trương Ba là bi kịch của con người bị chi phối bởi thể xác, đánh mất bản chất cao đẹp của mình. Tác phẩm đã gửi gắm đến chúng ta thông điệp sâu sắc về mối quan hệ giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác con người. Con người cần phải biết đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp của mình, không để cho những nhu cầu, ham muốn tầm thường của thể xác chi phối.
Câu 3 (trang 154 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):
– Quan niệm của Đế Thích: Chỉ cần còn sống là được tồn tại dù đôi khi người ta không được là mình toàn vẹn (Ngọc Hoàng và thần tiên cũng vậy) và có thể sống bằng mọi giá (Đế Thích nói với Trương Ba: Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào).
– Quan niệm của Trương Ba: Sống phải có ý nghĩa, có niềm vui và phải sống đúng là mình (tôi muốn được là tôi toàn vẹn, không thể sống với bất cứ giá nào được). Sống không là mình toàn vẹn còn khổ hơn là cái chết.
* Trương Ba trách Đế Thích, người đem lại cho mình sự sống: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết” là hoàn toàn đúng.
– Vì Đế Thích chỉ quan tâm đến việc Trương Ba tiếp tục được sống, chứ không quan tâm đến việc Trương Ba sẽ sống như thế nào. Việc đưa hồn Trương Ba vào xác anh hàng thịt đã khiến cho tâm hồn và thể xác trở nên mâu thuẫn.
* Ý nghĩa màn đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích:
+ Con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài hoà, không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác tội lỗi. Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng thì không nên chỉ đổ tội cho xác và không thể an ủi, vỗ về bằng vẻ đẹp của tâm hồn.
+ Sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá, không được là mình thì cuộc sống ấy thật là vô nghĩa.
Câu 4 (trang 154 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):
Khi Trương Ba kiên quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích định hồn cho Hồn Trương Ba nhập vào cu Tị, Trương Ba đã từ chối vì những lý do sau:
- Trương Ba thương xót cho cu Tị: Cu Tị là một đứa trẻ ngây thơ, vô tội. Trương Ba không muốn cướp đi sự sống của một đứa trẻ để được sống tiếp.
- Trương Ba muốn được chết hẳn: Trương Ba đã thấm thía bi kịch của cuộc sống vay mượn, sống nhờ, sống gửi. Ông không muốn tiếp tục sống trong trạng thái không thể hòa hợp giữa hồn và xác, không muốn đánh mất bản chất cao đẹp của mình.
- Trương Ba muốn được sống trọn vẹn: Trương Ba muốn được sống là chính mình, sống với những phẩm chất cao đẹp của mình. Ông không muốn sống trong một thân xác phàm tục, thô lỗ.
Quyết định của Trương Ba thể hiện tấm lòng nhân hậu, cao thượng của ông. Ông không muốn sống bằng cách cướp đi sự sống của người khác, cũng không muốn sống trong một cuộc sống giả tạo. Ông muốn được sống trọn vẹn, sống là chính mình.
Quyết định này của Trương Ba cũng thể hiện quan niệm của tác giả Lưu Quang Vũ về mối quan hệ giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác con người. Hồn và xác là hai yếu tố không thể tách rời, tồn tại song song, tương tác với nhau. Tuy nhiên, hồn là chủ thể, là yếu tố quyết định nhân cách, phẩm chất của con người. Thể xác là phương tiện để thể hiện hồn, nhưng không thể chi phối hồn.
Con người cần phải biết đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp của mình, không để cho những nhu cầu, ham muốn tầm thường của thể xác chi phối. Con người cần phải biết sống hài hòa giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác, để có một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn.
Câu 5 (trang 154 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):
Sau khi đọc đoạn kết vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ, tôi cảm thấy rất xúc động và suy ngẫm.
Đoạn kết vở kịch đã thể hiện sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp, của nhân cách cao đẹp của con người. Trương Ba đã chấp nhận cái chết để được trở về với chính mình, để được sống trọn vẹn với những phẩm chất cao đẹp của mình.
Quyết định của Trương Ba thể hiện tấm lòng nhân hậu, cao thượng của ông. Ông không muốn sống bằng cách cướp đi sự sống của người khác, cũng không muốn sống trong một cuộc sống giả tạo. Ông muốn được sống trọn vẹn, sống là chính mình.
Quyết định này của Trương Ba cũng thể hiện quan niệm của tác giả Lưu Quang Vũ về mối quan hệ giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác con người. Hồn và xác là hai yếu tố không thể tách rời, tồn tại song song, tương tác với nhau. Tuy nhiên, hồn là chủ thể, là yếu tố quyết định nhân cách, phẩm chất của con người. Thể xác là phương tiện để thể hiện hồn, nhưng không thể chi phối hồn.
Con người cần phải biết đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp của mình, không để cho những nhu cầu, ham muốn tầm thường của thể xác chi phối. Con người cần phải biết sống hài hòa giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác, để có một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn.
Ngoài ra, đoạn kết vở kịch cũng gợi lên cho người đọc những suy nghĩ sâu sắc về cuộc sống và con người. Cuộc sống là một cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao cả và cái tầm thường. Con người cần phải biết đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp của mình, để sống một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn.
Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là một tác phẩm xuất sắc của Lưu Quang Vũ. Vở kịch đã thể hiện một cách sâu sắc quan niệm về mối quan hệ giữa hồn và xác, giữa linh hồn và thể xác con người. Vở kịch cũng là một lời nhắc nhở con người cần phải biết đấu tranh để giữ gìn bản chất cao đẹp của mình, để sống một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn.
Phần luyện tập
Câu hỏi (trang 154 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):
Cuộc sống của Trương Ba sẽ vô cùng rắc rối, khổ sở.
– Nếu nhập vào xác cu Tị: Chị Lụa không chấp nhận sự thật con trai mình là Trương Ba, sang nhà đòi lại con trai.
– Cái Tí không chấp nhận, cảm thấy sợ hãi khi bạn mình (cu Tị) lại trở thành ông nội.
– Trương Ba: Càng đau đớn khi không được sống trọn vẹn (thể xác là của một đứa trẻ nhưng suy nghĩ lại của một ông già), lo lắng về tương lai (Để rồi… lộc trời).
* Viết một lớp kịch ngắn về những rắc rối sẽ xảy ra:
Chị Lụa (ôm cu Tị vào lòng, âu yếm): Ôi, con trai của mẹ! cảm tạ Trời Phật đã cho con sống lại! Từ nay trở đi, mẹ con ta sẽ sống bên nhau mãi mãi.
Hồn Trương Ba (vùng ra khỏi vòng tay chị Lụa): Tôi là Trương Ba, hàng xóm nhà chị đây mà!
Chị Lụa: Ối cu Tị ơi, con là con trai của mẹ mà! Con à! Con của mẹ mà!
Hồn Trương Ba (bực bội gắt): Cái chị này! Tôi là Trương Ba chứ không phải là thằng cu Tị!
Chị Lụa (hoảng hốt gào khóc): Trời ơi! Con tôi bị làm sao thế này? Con nói lảm nhảm gì thế?
(Hồn Trương Ba đi về nhà mình, mặc cho chị Lụa chạy theo khóc lóc.) Vợ Trương Ba (nhìn thấy cu Tị xăm xăm đi vào, kinh hãi thét lên): Ma ….. Ma … ….! ối trời đất ơi!
Hồn Trương Ba: Tôi đây mà! Trương Ba đây, bà đừng sợ!
Vợ Trương Ba: Trời ơi! Lại trò gì nữa đây hả trời?! Tôi chưa đủ khổ hay sao mà ông còn …?!
Hồn Trương Ba (nắm lấy tay vợ): Thì bà cứ bình tĩnh nghe tôi nói đã! Đầu đuôi câu chuyện là thế này: Tôi chán sống trong thân xác anh hàng thịt bởi nó gây ra cho tôi và mọi người nhiều điều phiền toái nên yêu cầu ông Đế Thích hãy để cho tôi chết hẳn. Nhưng ông ấy bảo tôi nếu thương thằng cu Tị thì hãy nhập vào xác nó để cho má nó ngày ngày còn được thấy mặt con …
Vợ Trương Ba: ông lại tiếp tục sống nhờ vào thân xác người khác ư?! Thôi, lần này thì tôi đành phải bỏ nhà mà ra đi thật rồi! Làm sao tôi chấp nhận được ông chồng sáu mươi trong thân xác đứa trẻ lên mười? Bao nhiêu rắc rối sẽ lại xảy ra trong gia đình này …
(Chị Lụa vừa chạy vào vừa mếu máo gọi con.)
Chị Lụa: Con ơi ! về nhà với mẹ nào! Con đừng bỏ mẹ con ơi!
Vợ Trương Ba: Đấy, Ông thấy tôi nói có đúng không nào? Mọi chuyện lôi thôi lại bắt đầu rồi!
Chi Lụa (bế thốc “cu tí” chạy đi): về nhà mình con nhé! Hôm nào con khỏe, mẹ sẽ cho con sang đây chơi với cái Gái.
Hồn Trương Ba (giãy giụa): Ơ hay cái nhà chị này! Tôi đã nói tôi là Trương Ba chứ không phải cu Tị con chị.
(Bất chợt, lý trưởng và Trương tuần đi ngang qua, thấy ồn ào liền đứng lại.)
Ông Lý (trợn mắt ra oai): Hừm! Chuyện gì thế hử?
Chị Lụa: Bẩm ông lý, tôi chỉ bắt thằng con tôi về nhà thôi ạ! Cháu nó cứ đòi ở bên nhà ông Trương Ba!
Hồn Trương Ba (phân trần): Tôi không phải là con chị ta. Tôi là Trương Ba.
Ông lý (tức giận quát): A, thằng nhãi ranh láo toét! Tao bảo Trương tuần phết cho mày mấy gậy bây giờ! Đi về nhà mau!
Hồn Trương Ba: Tôi về nhà tôi!
Ông lý Trương tuần đâu! Lôi cổ thằng nhãi ranh này ra đình rồi trói nó lại! Nó dám cãi lệnh ta sao?!
Hồn Trương Ba: Buông tôi ra! Tôi không phải là cu Tị ! Tôi là Trương Ba
Trương tuần (quật cho “cu Tị” một gậy vào mông rồi túm cổ lôi đi): Này thì cãi! Này thì cãi! Tối nay tao cho mày đánh tổ tôm với muỗi, con ạ!
Chị Lụa (chạy theo năn nỉ): Trăm lạy ông lý, ngàn lạy ông lý! Xin ông tha cho cháu! Dạ, thôi thì có chút tiền trà thuốc xin ông lý nhận cho!
Ông lý (đút nhanh tiền vào túi): Chị đã biết điều như thế thì ta tha cho nó! Liệu mà dạy con cẩn thận, nghe chưa?!
(Ông lý, Trương tuần bỏ đi.)
Hồn Trương Ba: Chị Lụa này, tôi phải nói cho chị rõ là ông tiên Đế Thích đã hóa phép cho hổn tôi nhập vào xác cu Tị. Cho nên tôi vẫn là Trương Ba chứ không phải là con chị. Chị đừng ép tôi. Tôi hứa sẽ qua lại bên nhà cho chị đỡ buồn. Thôi, tôi về nhà tôi đây! Chào chị!
(Hồn Trương Ba gặp cái Gái ở ngay cửa.)
Cái Gái (hoảng hốt lùi lại): ối! Cu Tị! Bà nội ơi, bà nội! Cu Tị chết rồi cớ mà?! Hu hu …
Hồn Trương Ba (tiến lại gần): Đừng sợi Ta là ông nội cháu đây mà!
Cái Gái (hét lên): Không phải! Đừng động vào tôi! Bố ơi! Cứu con!
Con trai Trương Ba (chạy ra ôm lấy con): Bố đây! Bố đây! Sao thế con?
Cái Gái (sợ hãi): Cu Tị, cu Tị dám xưng là ông nội! Hu hu …
Con trai Trương Ba (ngạc nhiên): Ơ! Thế này là thế nào?
Hồn Trương Ba (rầu rĩ): Thầy đây, anh cả ạ! ông Đế Thích cho hồn thầy nhập vào xác thằng cu Tị đấy mà!
Con Trương Ba: Thầy lại thể nữa mọi người và cả thầy chưa chiu hết khổ sở vì xác anh hàng thịt sao?
Trương Ba: Không có gì đâu chỉ là thầy thương chị Lụa muốn chị ấy được thấy mặt con mỗi ngày thôi mà
Con Trương Ba: Nhưng thầy lại là ông lão, thầy đâu phải cu Tị. Thầy làm thế chị Lụa càng đau khổ hơn, con là con mà không phải là con.
Trương Ba: Cũng đúng! Thầy có cho chị Lụa nhận con đâu!
Với những hướng dẫn Soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
