Đề thi học kỳ 1 ngữ văn 9 năm học 2025-2026
Ngữ văn là môn học không chỉ giúp học sinh hiểu sâu sắc về giá trị văn chương, mà còn rèn luyện tư duy ngôn ngữ, khả năng cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống. Đề thi học kỳ 1 ngữ văn 9 năm học 2025-2026 không chỉ là cơ hội để học sinh tổng kết lại những kiến thức đã học, mà còn giúp các em bộc lộ khả năng sáng tạo, phân tích và bày tỏ cảm xúc của mình qua từng bài viết. Qua đề thi này, nhà trường mong muốn đánh giá toàn diện năng lực đọc hiểu, nghị luận và khả năng vận dụng kiến thức của học sinh, từ đó giúp các em ngày càng hoàn thiện
Đề thi học kỳ 1 ngữ văn 9
Môn: Ngữ văn – Lớp 9
Thời gian làm bài: 90 phút (không kể thời gian phát đề)
ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)
Đọc đoạn trích:
*[1] Đêm khuya lặng lẽ như tờ,
Nghìn ngàn sao mọc mịt mờ sương bay.
Trịnh Hàm khi ấy ra tay,
Vân Tiên bị giắt áo rày xuống vời!
[…] Vân Tiên mình lụy giữa dòng,
Giao long dữ dội vây vòng bơi rây.
Vân may trời cứu sáng ngày,
Ông chài xem thấy vớt ngay lên bờ.
Hỏi con vầy lửa một giờ,
Ông bồng đỡ, mà không ngờ hỏi han.
Vân Tiên vừa tỉnh dần tan,
Ngăn ngơ lòng phách như tan sầu rời.
Hỏi ông ông đáp mấy lời:
Rằng ta chỉ ở giữa nơi sơn hà,
Hỏi chi việc ấy cũng là,
Hay đâu tai nạn người ta nặng nề?*
[2] Ngư ông khi ấy hơi hổ han,
Vân Tiên thưa hết mọi đàng gần xa.
Ngư rằng: “Người ở cùng ta,
Hôm mai hẩm hút với già cho vui!”
Tiên rằng: “Ông chớ ngại ngùng,
Thân tôi như thể rễ tầm trên cây.
Của tiền chỉ trạo nơi đây,
Không chi báo đức ơn này cho đang.”
Ngư rằng: “Lòng lão chẳng mong,
Dốc lòng nhơn nghĩa há trong của tiền?
Nước trong rửa ruột sạch trơn,
Mót câu danh lợi chi sờn lòng đây!”
(Theo Nguyễn Đình Chiểu: Toàn tập, tập I, Ca Văn Thỉnh – Nguyễn Sĩ Lâm – Nguyễn Thạch Giang (sưu tầm, biên soạn), NXB Đại học và Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội, 1980.)
Chú thích
(1) vời: khoảng nước rộng ngoài xa trên mặt sông hay mặt biển.
(2) lay: chịu lấy hậu quả xấu từ người khác, ở đây ý nói bị hại.
(3) Giao long: con rồng nước hay sấu sống ở sông.
(4) vầy lửa: đốt lửa, nhóm lửa.
(5) hẩm hút: chỉ những thức ăn đạm bạc của người nghèo (hẩm: hư hỏng, biến chất, biến màu; hút: chỉ gạo không trắng).
Thực hiện các yêu cầu sau
Câu 1: Xác định thể loại của văn bản trên.
Câu 2: Tìm lời dẫn trực tiếp trong những dòng thơ sau:
“Ngư rằng: “Người ở cùng ta,
Hôm mai hẩm hút với già cho vui.””
Câu 3: Qua những hành động được miêu tả trong bốn dòng thơ đầu, em hãy cho biết Trịnh Hàm là người như thế nào?
Câu 4: Sau khi đọc đoạn trích, em rút ra được bài học gì có ý nghĩa nhất cho bản thân (trình bày khoảng 3-5 dòng)?
VIẾT (6,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm): Viết đoạn văn (khoảng 100 chữ) phân tích nhân vật Ngư ông ở đoạn [2] trong văn bản Đọc hiểu.
Câu 2 (4,0 điểm): Viết bài văn (khoảng 300 chữ) trình bày ý kiến về hiện tượng sống ảo của một bộ phận học sinh hiện nay và đề xuất giải pháp khắc phục.
Hướng dẫn giải chi tiết đề thi học kỳ 1 ngữ văn 9
ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)
Câu 1: Thể loại của văn bản trên
Văn bản trên là một đoạn trích trong tác phẩm “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu. Đây là một tác phẩm thuộc thể loại truyện thơ (truyện nôm), mang tính chất sử thi, kể về những cuộc phiêu lưu và sự đấu tranh giữa cái thiện và cái ác của nhân vật Vân Tiên.
Câu 2: Lời dẫn trực tiếp trong những dòng thơ sau
Lời dẫn trực tiếp trong đoạn thơ là:
“Ngư rằng: “Người ở cùng ta,
Hôm mai hẩm hút với già cho vui.””
Câu 3: Qua những hành động được miêu tả trong bốn dòng thơ đầu, em hãy cho biết Trịnh Hàm là người như thế nào?
Qua bốn dòng thơ đầu, có thể thấy Trịnh Hàm là một nhân vật có hành động tàn ác, bất nhân. Hắn không hề suy nghĩ đến tính mạng và sự sống của người khác, mà hành động với mục đích xấu. Việc “giắt áo” khiến Vân Tiên bị cuốn vào dòng nước dữ dội, bị rồng nước vây quanh, cho thấy Trịnh Hàm là người có tâm hồn độc ác và sẵn sàng hãm hại người khác vì lợi ích cá nhân.
Câu 4: Bài học có ý nghĩa nhất cho bản thân
Sau khi đọc đoạn trích, tôi rút ra bài học về sự nghĩa tình và lòng nhân ái. Dù trong những tình huống khó khăn hay nguy hiểm, lòng tốt, sự giúp đỡ từ những người xung quanh có thể cứu rỗi chúng ta. Tình nghĩa giữa Vân Tiên và ngư ông là minh chứng cho lòng nhân hậu, luôn giúp đỡ người khác mà không mong cầu đền đáp. Điều này nhắc nhở tôi về việc cần sống tử tế, biết sẻ chia và không tính toán thiệt hơn trong cuộc sống.
VIẾT (6,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm): Phân tích nhân vật Ngư ông ở đoạn [2] trong văn bản Đọc hiểu
Ngư ông trong đoạn trích là một người lão nông chất phác, hiền lành, giàu lòng nhân ái. Khi cứu Vân Tiên thoát khỏi dòng nước, ông không chỉ quan tâm đến việc cứu sống mà còn trò chuyện ân cần, hỏi han Vân Tiên về thân thế, tình cảnh của mình. Lời nói của ông thể hiện tấm lòng khiêm nhường, không tính toán lợi lộc, và sâu sắc về nhân cách. Ngư ông không cầu mong nhận lại bất kỳ ân huệ nào từ Vân Tiên, mà chỉ mong giúp đỡ người gặp nạn một cách chân thành. Thái độ giản dị, nhân hậu của ông làm nổi bật phẩm chất của người nông dân chất phác trong xã hội xưa.
Câu 2 (4,0 điểm): Trình bày ý kiến về hiện tượng sống ảo của một bộ phận học sinh hiện nay và đề xuất giải pháp khắc phục
Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay, hiện tượng sống ảo đang ngày càng phổ biến, đặc biệt là trong giới học sinh. “Sống ảo” thường được hiểu là việc thể hiện một hình ảnh hay cuộc sống giả tạo, không phản ánh đúng bản chất, chỉ nhằm thu hút sự chú ý từ bạn bè, cộng đồng mạng. Học sinh hiện nay có thể tạo ra một hình ảnh hoàn hảo về bản thân qua mạng xã hội, từ việc khoe hình ảnh, cuộc sống vui vẻ, thành tích học tập đến việc thể hiện một cuộc sống xa hoa, hạnh phúc. Tuy nhiên, việc sống ảo dẫn đến nhiều hệ lụy như tạo ra sự áp lực, lo âu khi phải duy trì hình ảnh giả tạo, hay thậm chí là sự mất kết nối với thực tế.
Tham khảo
Để khắc phục hiện tượng này, chúng ta cần có những giải pháp đồng bộ. Trước hết, giáo dục ý thức tự nhận thức, giúp học sinh hiểu được giá trị thực sự của bản thân, không cần phải sống theo những hình mẫu ảo. Thứ hai, phụ huynh và thầy cô cần tích cực quan tâm, lắng nghe và định hướng đúng đắn cho học sinh, giúp các em biết cách sử dụng mạng xã hội một cách tích cực và an toàn. Cuối cùng, xã hội cũng cần có những quy định và biện pháp khuyến khích các hình thức giao tiếp chân thực, từ đó giảm thiểu sự tác động tiêu cực của sống ảo đối với thế hệ trẻ.
