SOẠN BÀI CẢM XÚC MÙA THU- SÁCH CÁNH DIỀU LỚP 10 TẬP 1

Hướng dẫn soạn bài Cảm xúc mùa thu – Sách Cánh Diều lớp 10 tập 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1. Từ những thông tin mà em tìm hiểu được, hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ.

Hoàn cảnh ra đời của bài thơ Cảm xúc mùa thu

Bài thơ Cảm xúc mùa thu được Đỗ Phủ sáng tác vào năm 766, khi ông đang ở Quỳ Châu, một vùng đất xa xôi hẻo lánh ở phía tây bắc Trung Quốc. Thời điểm này, Trung Quốc đang trong giai đoạn loạn lạc, nhà Đường suy yếu, nhân dân lầm than. Đỗ Phủ cũng chịu cảnh lưu lạc, phải cùng gia đình sống trong cảnh nghèo khó, thiếu thốn.

Trong hoàn cảnh đó, Đỗ Phủ đã sáng tác chùm thơ Thu hứng, trong đó có bài thơ Cảm xúc mùa thu. Bài thơ thể hiện nỗi lòng buồn bã, lo lắng của nhà thơ trước tình hình đất nước và nỗi nhớ quê hương da diết.

2. Xác định đề tài, thể loại, bố cục của bài thơ Cảm xúc mùa thu.

Đề tài

Đề tài của bài thơ là cảm xúc mùa thu. Nhà thơ Đỗ Phủ đã sử dụng hình ảnh mùa thu để thể hiện nỗi lòng buồn bã, lo lắng trước tình hình đất nước và nỗi nhớ quê hương da diết.

Thể loại

Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, một thể thơ cổ điển của Trung Quốc. Thể thơ này có 8 câu, mỗi câu có 7 chữ, gieo vần theo luật Đường (bốn câu đầu gieo vần chéo, hai câu sau gieo vần trực).

Bố cục

Bài thơ được chia thành 4 phần:

• Hai câu đề (2 câu đầu): Mở ra bức tranh mùa thu hiu hắt, tiêu điều.
• Hai câu thực (2 câu tiếp theo): Tiếp tục miêu tả cảnh vật mùa thu và nỗi buồn của nhà thơ.
• Hai câu luận (2 câu tiếp theo): Thể hiện nỗi nhớ quê hương của nhà thơ.
• Hai câu kết (2 câu cuối): Khép lại bài thơ bằng nỗi lo lắng cho đất nước.

Bố cục của bài thơ chặt chẽ, logic, thể hiện được mạch cảm xúc của nhà thơ.

3. Cảnh thu trong hai câu để và hai câu thực của bài thơ có gì đặc biệt so với cảnh thu thông thường mà em được biết? Để có thể miêu tả được quang cảnh đó, nhà thơ phải quan sát từ những vị trí nào?

Cảnh thu trong 2 câu đề và 2 câu thực đặc biệt bởi:

• Cảnh thu trong bài thơ mang đậm sắc thái buồn bã, hiu hắt, tiêu điều.

Hình ảnh sương ngọc lộ đào gợi lên vẻ đẹp ảm đạm, buồn bã của mùa thu. Hình ảnh chim kêu gió thu tùng ngả bóng gợi lên sự cô đơn, hiu quạnh. Hình ảnh phong tiêu tuyết sương gợi lên sự lạnh lẽo, hoang vắng của mùa thu. Hình ảnh sầu tẫn trăm năm sầu gợi lên nỗi buồn da diết, chất chứa của nhà thơ.

• Cảnh thu trong bài thơ có sự vận động trái chiều, từ gần đến xa, từ cao xuống thấp.

Hai câu đề mở ra bức tranh mùa thu ở gần, với hình ảnh sương ngọc lộ đào và chim kêu gió thu tùng ngả bóng. Hai câu thực tiếp tục miêu tả cảnh vật mùa thu ở xa, với hình ảnh phong tiểu tuyết sương và sầu tẫn trăm năm sầu. Hai câu luận và hai câu kết thể hiện nỗi nhớ quê hương và nỗi lo lắng cho đất nước.

• Cảnh thu trong bài thơ được nhìn từ nhiều góc độ khác nhau.

Hình ảnh sương ngọc lộ đào được nhìn từ góc độ gần, gợi lên vẻ đẹp ảm đạm, buồn bã của mùa thu. Hình ảnh chim kêu gió thu tùng ngả bóng được nhìn từ góc độ xa, gợi lên sự cô đơn, hiu quạnh. Hình ảnh phong tiêu tuyết sương được nhìn từ góc độ cao, gợi lên sự lạnh lẽo, hoang vắng. Hình ảnh cô cư phòng thượng vọng thiên không được nhìn từ góc độ cao, gợi lên sự cô đơn, lẻ loi. Hình ảnh nhất phiến hồng hoa lạc địa được nhìn từ góc độ gần, gợi lên sự mong manh, dễ vỡ của cuộc sống. Hình ảnh nhị thu quốc sự hồi đầu được nhìn từ góc độ xa, gợi lên nỗi lo lắng, bất an của nhà thơ.

Để có thể miêu tả được quang cảnh đó, nhà thơ phải quan sát từ những vị trí nào?

Để có thể miêu tả được quang cảnh đó, nhà thơ phải quan sát từ nhiều vị trí khác nhau, từ gần đến xa, từ cao xuống thấp. Nhà thơ phải quan sát từ trên cao để thấy được bức tranh mùa thu rộng lớn, bao la. Nhà thơ phải quan sát từ gần để thấy được những chi tiết nhỏ bé, tinh tế của cảnh vật. Nhà thơ cũng phải quan sát từ nhiều góc độ khác nhau để có thể cảm nhận được vẻ đẹp, sự chuyển biến của cảnh vật trong mùa thu.

4. Nỗi lòng của chủ thể trữ tình được thể hiện qua những hình ảnh nào trong bốn câu thơ cuối? Theo em, hình ảnh nào ấn tượng nhất? Vì sao?

Trong bốn câu thơ cuối của bài thơ Cảm xúc mùa thu, nỗi lòng của chủ thể trữ tình được thể hiện qua những hình ảnh sau:

• Hình ảnh cô cư phòng thượng vọng thiên không (Ngồi trên phòng cô nhìn trời xanh) gợi lên sự cô đơn, lẻ loi của nhà thơ.
• Hình ảnh phong tiêu như sương bạc (Muôn dặm phong tiêu như sương bạc) gợi lên nỗi buồn nhớ quê da diết.
• Hình ảnh nhất phiến hồng hoa lạc địa (Một cánh hoa hồng rơi đất) gợi lên sự mong manh, dễ vỡ của cuộc sống.
• Hình ảnh nhị thu quốc sự hồi đầu (Hai thu quốc sự quay đầu) gợi lên nỗi lo lắng, bất an của nhà thơ trước tình hình đất nước.

Trong những hình ảnh đó, hình ảnh nhất phiến hồng hoa lạc địa (Một cánh hoa hồng rơi đất) là ấn tượng nhất. Hình ảnh này gợi lên nhiều ý nghĩa:

• Về mặt tự nhiên: Cánh hoa hồng là biểu tượng của vẻ đẹp, sự tươi tắn, sức sống. Khi cánh hoa hồng rơi xuống đất, nó gợi lên sự tàn phai, héo úa, mất đi sức sống. Hình ảnh này gợi lên nỗi buồn, tiếc nuối trước sự đổi thay của thời gian, của cuộc sống.
• Về mặt xã hội: Cánh hoa hồng cũng có thể là biểu tượng của con người, của dân tộc. Khi cánh hoa hồng rơi xuống đất, nó gợi lên sự mong manh, dễ vỡ của cuộc sống, của những người dân vô tội trong thời loạn lạc. Hình ảnh này gợi lên nỗi lo lắng, bất an trước những biến động của thời cuộc.

Hình ảnh này cũng là một sự sáng tạo độc đáo của nhà thơ Đỗ Phủ. Ông đã sử dụng một hình ảnh hết sức nhỏ bé, giản dị để gợi lên những cảm xúc lớn lao, sâu lắng. Hình ảnh này đã góp phần làm nên thành công của bài thơ Cảm xúc mùa thu.

5. Chỉ ra sự nhất quán giữa chủ đề, nhan đề, nội dung cảm xúc và hình ảnh nghệ thuật trong toàn bộ tác phẩm.

Chủ đề

Chủ đề của bài thơ Cảm xúc mùa thu là cảm xúc mùa thu. Nhà thơ Đỗ Phủ đã sử dụng hình ảnh mùa thu để thể hiện nỗi lòng buồn bã, lo lắng trước tình hình đất nước và nỗi nhớ quê hương da diết.

Nhan đề

Nhan đề Cảm xúc mùa thu đã thể hiện chính xác chủ đề của bài thơ. Nhan đề này đã gợi lên những cảm xúc buồn bã, lo lắng, nhớ thương của nhà thơ trước mùa thu.

Nội dung cảm xúc

Nội dung cảm xúc của bài thơ được thể hiện qua hai mạch cảm xúc chính:

• Mạch cảm xúc buồn bã, lo lắng trước tình hình đất nước:

Hai câu đề mở ra bức tranh mùa thu hiu hắt, tiêu điều. Hình ảnh sương ngọc lộ đào gợi lên vẻ đẹp ảm đạm, buồn bã của mùa thu. Hình ảnh chim kêu gió thu tùng ngả bóng gợi lên sự cô đơn, hiu quạnh. Hai câu thực tiếp tục miêu tả cảnh vật mùa thu và nỗi buồn của nhà thơ. Hình ảnh phong tiêu tuyết sương gợi lên sự lạnh lẽo, hoang vắng của mùa thu. Hình ảnh sầu tẫn trăm năm sầu gợi lên nỗi buồn da diết, chất chứa của nhà thơ.

Hai câu kết khép lại bài thơ bằng nỗi lo lắng cho đất nước. Hình ảnh một cánh hoa hồng rơi đất gợi lên sự mong manh, dễ vỡ của cuộc sống. Hình ảnh hai thu quốc sự hồi đầu gợi lên nỗi lo lắng, bất an của nhà thơ trước tình hình đất nước.

• Mạch cảm xúc nhớ quê hương da diết:

Hai câu luận thể hiện nỗi nhớ quê hương của nhà thơ. Hình ảnh cô cư phòng thượng vọng thiên không gợi lên sự cô đơn, lẻ loi của nhà thơ. Hình ảnh phong tiêu như sương bạc gợi lên nỗi buồn nhớ quê da diết.

Hình ảnh nghệ thuật

Hình ảnh nghệ thuật trong bài thơ Cảm xúc mùa thu là những hình ảnh mang tính biểu tượng, gợi lên nhiều ý nghĩa sâu sắc.

• Hình ảnh sương ngọc lộ đào: gợi lên vẻ đẹp ảm đạm, buồn bã của mùa thu.
• Hình ảnh chim kêu gió thu tùng ngả bóng: gợi lên sự cô đơn, hiu quạnh.
• Hình ảnh phong tiêu tuyết sương: gợi lên sự lạnh lẽo, hoang vắng của mùa thu.
• Hình ảnh sầu tẫn trăm năm sầu: gợi lên nỗi buồn da diết, chất chứa của nhà thơ.
• Hình ảnh cô cư phòng thượng vọng thiên không: gợi lên sự cô đơn, lẻ loi của nhà thơ.
• Hình ảnh phong tiêu như sương bạc: gợi lên nỗi buồn nhớ quê da diết.
• Hình ảnh nhất phiến hồng hoa lạc địa: gợi lên sự mong manh, dễ vỡ của cuộc sống.
• Hình ảnh nhị thu quốc sự hồi đầu: gợi lên nỗi lo lắng, bất an của nhà thơ trước tình hình đất nước.

Tất cả những hình ảnh này đều được nhà thơ sử dụng một cách khéo léo, tinh tế, góp phần thể hiện nội dung cảm xúc của bài thơ một cách sâu sắc và đầy ấn tượng.

Sự nhất quán

Chủ đề, nhan đề, nội dung cảm xúc và hình ảnh nghệ thuật trong bài thơ Cảm xúc mùa thu có sự nhất quán với nhau. Tất cả đều xoay quanh hình ảnh mùa thu. Mùa thu trong bài thơ là mùa thu mang đậm sắc thái buồn bã, hiu hắt, tiêu điều. Mùa thu ấy đã gợi lên trong lòng nhà thơ nỗi buồn bã, lo lắng trước tình hình đất nước và nỗi nhớ quê hương da diết.

6. Em hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) nói lên suy nghĩ về tình – cảm của Đỗ Phủ với quê hương được thể hiện trong bài thơ. Phải chăng đó chỉ là tâm sự của riêng tác giả?

Tình cảm của Đỗ Phủ với quê hương được thể hiện trong bài thơ Cảm xúc mùa thu là một tình cảm sâu sắc, chân thành và tha thiết. Hai câu luận của bài thơ đã thể hiện nỗi nhớ quê hương da diết của nhà thơ. Hình ảnh cô cư phòng thượng vọng thiên không gợi lên sự cô đơn, lẻ loi của nhà thơ trong ngôi nhà nhỏ, xa lạ. Hình ảnh phong tiêu như sương bạc gợi lên nỗi buồn nhớ quê da diết. Tình cảm nhớ quê hương của Đỗ Phủ không chỉ là nỗi nhớ về cảnh vật, con người quê hương mà còn là nỗi nhớ về những kỷ niệm đẹp đẽ, những ước mơ hoài bão mà ông đã từng ấp ủ. Tình cảm ấy đã trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn nhà thơ, là nguồn động viên, khích lệ ông trong những lúc khó khăn, gian khổ. Tình cảm của Đỗ Phủ với quê hương không chỉ là tâm sự của riêng tác giả mà còn là tâm sự của nhiều người dân Trung Hoa trong thời kỳ loạn lạc. Họ đều mong muốn được trở về quê hương, sống trong cảnh thái bình, yên ổn.

Với những hướng dẫn soạn bài Cảm xúc mùa thu  – Sách Cánh Diều lớp 10 tập 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.